از لِی‌لِی تا پلی‌استیشن

فاطمه فریاد نوبریان

از دنیای بچه‌های دیروز تا عصر پرزرق‌و‌برق امروز زمان زیادی گذشته است و بازی‌ها نیز دچار تحولات خاصی شده است. بازی با خاک، یک قل، دوقل، لی‌لی و ... قدیمی شده و امروزه بچه‌ها با کامپیوتر، آتاری و پلی‌استیشن، ... بازی می‌کنند. اگرچه شیوه‌های بازی و اسباب‌بازی‌ها تغییر یافته است ولی همچنان بازی لازمه زندگی کودکان است.

والدین و مسوولان مراکز پیش‌دبستان و دبستان بایستی در این زمینه از هیچ گونه تلاشی دریغ نورزند.

مفاهیمی که در بازی کودکان نهفته‌اند بسیار فراتر از مفهوم واژه‌هایی چون تفریح و سرگرمی است. بازی می‌تواند آموزش‌دهنده مفاهیم اساسی به کودک باشد.

بازی می‌تواند کودک را از خودمحوری برهاند و او را برای زندگی اجتماعی آماده کند و مفری برای فراموشی شکست‌ها و ناکامی‌های روزانه باشد. امروزه از بازی به عنوان روش درمان استفاده می‌شود. از طریق بازی کودکان مضطرب، پرخاشگر، خجالتی، مایوس، افسرده، بیش‌فعال، ترسو را می‌شناسند و به کمک بازی آن را درمان می‌کنند.

از طریق بازی، بسیاری از مفاهیم زندگی و درسی را به کودکان می‌آموزند، کودک به کمک بازی انرژی اضافی خود را تخلیه می‌کند و با استفاده از بازی رفع خستگی می‌کند. مسائل و مشکلات عاطفی خود را حل می‌کند و در جنبه‌های جسمی و ذهنی رشد می‌کند.

بازی برای هر کودک در حال رشد، از ارزش‌های متعددی برخوردار است، اغلب اوقات برخی از والدین بازی را «اتلاف وقت» تلقی می‌کنند و از کودک خود می‌خواهند که کار دیگری بکند. در حالی که این گونه والدین کودکان خود را از موقعیت‌های یادگیری بسیاری که برای رشد همه‌جانبه شخصیت آنها ضروری است، محروم می‌کنند.

بازی کمک‌های فراوانی به رشد و تکامل کودک می‌کند که از طریق دیگر دریافت آن کمک‌ها ممکن نیست. از طریق بازی حس بینایی، شنوایی و لامسه کودک پرورش می‌یابند و چشم و دست او هماهنگی بیشتری پیدا می‌کند و عضلات او نیز ورزیده می‌شود.

کودک با این امر، انرژی اضافی خود را تخلیه می‌کند. اگر کودک انرژی اضافی خود را تخلیه نکند موجب ناآرامی، پرخاشگری، عصبانیت و بدخلقی می‌شود.

بازی باعث رشد جنبه‌های اجتماعی شخصیت کودک می‌شود. او در بازی گروهی، ناگزیر به رعایت نکات اجتماعی و قواعد بازی است و در خلال بازی گروهی مفاهیم رعایت نوبت، صبر و حوصله نشان دادن، احترام به حقوق دیگران، اعتماد به نفس، پیروزی و شکست را فرا می‌گیرد.

کودک بر اثر بازی، مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی را درک می‌کند. او می‌فهمد که اگر بخواهد در بازی قابل‌قبول به حساب آید، باید درستکار، مسلط به خود و با انصاف و عادل باشد.

بازی از ارزش درمانی مفیدی برخوردار است، بازی برای درمانگران وسیله مناسبی است تا به دنیای کودکان راه پیدا کنند و آنها را بهتر و بیشتر بشناسند و به مشکلات آنها پی ببرند.

در اهمیت بازی همین قدر بس که پیامبر گرامی اسلام (ص) در حساس‌ترین لحظات زندگی خود و با همه گرفتاری‌هایی که در صدر اسلام با آنها روبه‌رو بود، رفتاری همراه با لطف و مهربانی داشت و در نماز جماعت با صبر و تامل با نوه‌اش که بر پشت او سوار بود برخورد کرد و در راه رفتن به مسجد با کودکان بازی می‌کردند.

بر اولیا گرامی و مسوولان دست‌اندرکار است که با جهت دادن به بازی‌های کودکان آنها را به سوی بازی‌های مفید سوق داده و از بازی‌های مخرب بازدارند تا موجبات رشد و تعالی فرزندان ایران‌زمین فراهم آید.