همه‌چیز گردن «ماملو» افتاد

ندا گنجی

«۳۰درصد ساکنان جنوب پایتخت، آب آلوده به نیترات استفاده می‌کنند.» این خبر یکی از اخبار مهم و شوک‌آوری بود که اخیرا منتشر شد. داوود مولایی، مدیرعامل شرکت آب‌و‌فاضلاب استان تهران هفته گذشته در جلسه شورای شهر حضور یافت تا با اعلام این خبر توجه مدیریت شهری و همچنین رسانه‌ها را به این نکته جلب کند که ساماندهی شبکه آب و فاضلاب تا چه حد نزد مسوولان مغفول مانده است. البته این تنها ساکنان جنوب تهران نیستند که آب آلوده می‌آشامند، چراکه چندی پیش خبری مبنی بر آلوده بودن مزارع سیب‌زمینی جنوب تهران به نیترات نیز منتشر شد که این بار دیگر این آلودگی شمال و جنوب نمی‌شناسد و همه پایتخت‌نشینان از آن بهره‌ می‌گیرند(!) در آن روز مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب استان تهران آلودگی آب مصرفی جنوب تهران را جدی خوانده و گفته بود: «آب‌های مورد استفاده این مناطق، دارای نیترات است که ۳۰درصد یعنی سه‌میلیون شهروند تهرانی دچار این مشکل هستند. در شرایطی که میزان نیترات در آب نباید بیشتر از ۱۰درصد باشد؛ اما در حال حاضر شاید چند برابر این مقدار در آب جنوب تهران وجود داشته باشد.»

او احداث سد ماملو را تنها راه‌حل برون رفت از این وضعیت خوانده بود: «با احداث سد ماملو با ظرفیت ۹۰میلیون مترمکعب آب می‌توان به حل این معضل امید بست. در حالی که احداث سد ماملو نیازمند ۱۵۰میلیارد اعتبار است، اما بودجه آب و فاضلاب تنها ۷میلیارد تومان تصویب شده که این رقم در سال آینده به ۱۰میلیارد تومان افزایش می‌یابد و با این مبالغ این سد تا ۱۵سال آینده هم تمام نمی‌شود.»

به گفته مولایی تاسیساتی که در حال حاضر برای تصفیه آب تهران وجود دارد، عمر ۵۰ساله دارد که برای جمعیت ۳-۴میلیونی پیش‌بینی شده در حالی که تهران در حال حاضر هشت میلیون جمعیت دارد.

آب آلوده نداریم

اما تنها چند روز پس از آنکه خبر آلودگی آب در جنوب تهران اعلام شد، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آن را در گفت‌و‌گو با دنیای‌اقتصاد به کلی رد کرد: «من نگفتم ۳۰درصد ساکنان جنوب پایتخت آب آلوده می‌خورند، خبرنگاران کم‌لطفی کرده‌اند، من در اظهاراتم به این نکته تاکید داشتم که اگر اعتبارات لازم برای هرچه سریع‌تر پایان یافتن، پروژه سد ماملو اختصاص نیابد، سه‌میلیون نفر در معرض آلودگی آب قرار خواهند گرفت ما در حال حاضر مشکلی از این ناحیه نداریم.»او در ادامه می‌افزاید: «اگر این اعتبارات به موقع اختصاص یابد، این سد دوساله ساخته می‌شود؛ که در این حالت است که می‌توانیم بگوییم در زمینه تامین و توزیع آب مشکلی نخواهیم داشت.

محدود کردن ساخت‌وسازها در ارتفاعات بالای ۱۸۰۰متر، جداکردن آب باران از آب‌های سطحی و البته جداکردن شبکه فاضلاب و پساب‌ها از آب‌های سطحی می‌تواند به ارتقای سطح کیفی آب کمک کند. چرا که آلودگی آب به نیترات ناشی از فاضلاب‌های صنعتی و انسانی است و از آنجایی که ۳۰درصد مردم تهران از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کنند، خطر آلودگی این جمعیت را تهدید می‌کند». مولایی در ادامه برای اثبات ادعای خود مبنی بر آلوده نبودن آب می‌گوید:« ۲۶ باب آزمایشگاه، کیفیت آب را کنترل می‌کنند، این آزمایشگاه‌ها در صورتی که چاه‌ها نیز آلوده شوند، ما را باخبر می‌کنند. ما تهدیدها را مطرح می‌کنیم. شمال شهر از آب‌های سطحی بهره‌ می‌برد. اما جنوب شهری‌ها از منابع زیرزمینی آب استفاده می‌کنند. آب‌های زیرزمینی نیز در معرض تهدید آلودگی قرار دارند. از همین رو است که تاکید می‌کنیم اعتبارات سد ماملو افزایش یابد تا بدین طریق امکان مخلوط‌کردن آب‌های زیرزمینی و سطحی فراهم شود و میزان نیترات آب نیز کاهش یابد.»

او می‌گوید: «مبادا ساکنان تهران از این که بارش برف در سال‌جاری افزایش داشته، خیال کنند مشکل کمبود آب نیز حل شده است، چرا که تغییر چندانی در میزان بارندگی‌ها رخ نداده و از هشت به ۱۲میلیمتر افزایش یافته است و این میزان تاثیر چندانی در افزایش سطح آب‌های شرب در منابع ندارد». اما مهندس شقاقی، کارشناس بهداشت محیط وزارت بهداشت در خصوص اثرات نیترات می‌گوید: «بیشترین اثرات نیترات در کودکان شیرخواره و زنان باردار دیده می‌شود. نیترات، با هموگلوبین خون ترکیب می‌شود و از انتقال اکسیژن جلوگیری می‌کند، در نتیجه در موارد حاد موجب تیرگی پوست شده یا منجر به اسهال‌های شدید می‌شود.»

او در خصوص کیفیت تصفیه آب در تهران خاطرنشان می‌کند: «تصفیه به نوع آب بستگی دارد، گاهی کیفیت آب تا حدی قابل قبول است که حتی نیازی به تصفیه ندارد و تنها به کلر نیاز دارد. اما متاسفانه در برخی مواقع نیز مخارج سنگینی را صرف تصفیه می‌کنیم تا زمانی که مشکل فاضلاب تهران حل نشود، صرف این هزینه‌ها اجتناب‌ناپذیر است، به طوری که در حال حاضر خارج کردن سموم فلزات سنگین و نیترات از منابع آب هزینه‌های سنگینی را به سیستم تحمیل می‌کند.

در عین حال با افزایش جمعیت و محدودیت منابع این مشکل رفته‌رفته حادتر خواهد شد و بیماری‌هایی که از این ناحیه شیوع پیدا می‌کند، هزینه‌هایی را بر سیستم درمانی و اقتصادی کشور وارد می‌کند».شقاقی تاکید می‌کند: «بعید می‌دانم آبی که مصرف‌کنندگان از آن استفاده می‌کنند آلوده باشد، این احتمال وجود دارد که منابع آب، مانند چاه‌‌ها دچار آلودگی شده باشند.

البته منابعی که آلودگی در آنها به اثبات برسد از مدار خارج می‌شوند که این‌گونه اقدامات مقطعی مشکلی را حل نخواهد کرد و شاید با این روند خروج منابع از مدار آبرسانی، روزی ما را با کمبود منابع آب مواجه کند که زمان آن هم نمی‌تواند خیلی دور باشد.»

آب هم گران می‌شود

مجید نامجو، مدیرعامل شرکت خصوصی آب و فاضلاب در خصوص تغییر در وضعیت آب بها در سال آتی گفت: راجع به افزایش آب بها چیزی در لایحه بودجه سال آتی کشور دیده نشده، ولی این امکان وجود دارد که وزارت نیرو از مکانیزمی که سال گذشته مجلس در اختیار دولت برای تغییر آب بها گذاشته بود و دولت از آن استفاده نکرد، بهره گیرد. به گزارش مهر، سال گذشته مجلس به دولت اجازه داد تا آب بهای زیر الگوی مصرف را ۱۵‌درصد و بالای الگوی مصرف را ۱۰‌درصد افزایش دهد که البته دولت به وزارت نیرو این اجازه را نداد که برای مصارف زیر الگوی مصرف افزایش قیمت داشته باشد و فقط اجازه داد در سال ۸۶ آب بهای مصرف کنندگان بالای الگو را ۱۰‌درصد افزایش دهد. به گفته او احتمال افزایش ۱۵درصدی آب‌بها در سال ۸۷ وجود دارد.