پرواز ذوالجناح
علی طجوزی
هفته گذشته برای بازار موسیقی ایران هفته خوبی نبود، این بازار هم مثل سایر بازارها تحت تاثیر ایام عزاداری امام‌حسین(ع) و سرما قرار گرفته بود.

از سوی دیگر یکی از دلایل کم‌رونق بودن این بازار مربوط به عدم عرضه اثر جدید به بازار می‌شود. چون شرکت‌های پخش موسیقی به طور عرف هم زمان با آغاز محرم و صفر از توزیع کاری جدید و درخور خودداری می‌کنند.
اکثر علاقه‌مندان به موسیقی بیشتر به دلایل مذهبی استقبال کمتری از آثار شنیداری غیرمذهبی می‌کنند که این زمان تا انتهای ماه صفر طول می‌کشد. از سوی دیگر پایان ماه صفر سال جاری تقریبا مصادف می‌شود با روزهای پایانی سال ۸۶ و این هم دلیل‌ دیگری است که کار جدیدی آنچنان به بازار عرضه نشود.
در همین حال بسیاری از علاقه‌مندان به موسیقی هم نیز هستند که در این مدت رو به آثاری می‌آورند که علاوه بر موسیقی خوب دارای تم مذهبی و عرفانی هم باشد.
«ذوالجناح» نام آلبومی است که هم موسیقی خوب دارد و هم تمی مذهبی. این کار که در زمره آثار تلفیقی قرار می‌گیرد یکی‌دو سال پیش به تهیه‌کنندگی حوزه هنری وارد بازار شد. این اثر همان‌طور که از نامش پیداست صرفا مربوط به ایام عزاداری امام‌حسین(ع) و حماسه عاشورا است.
ذوالجناح شامل طرح‌هایی برای سازهای کوبه‌ای و گروه همسرایان است. در این کار که علاوه بر سازهای کوبه‌ای که معمولا در سوگواره‌های حماسه‌ای به کار می‌رود، سازهای الکترونیکی و غیرایرانی و همچنین سازهای محلی به کار رفته است.
سازهایی چون درام، پرکاشن، فلکساتون، کاستانت و همچنین دمام و غوغا، دهل و دایره، طبلک و دهلک و ... به کار رفته است.
انتخاب قطعات ذوالجناح هم با دقت بسیار زیادی صورت گرفته است. در واقع ذوالجناح تلفیق عزاداری سنتی شهرهای مختلف ایران به همراه ترکیب جدیدی از سازبندی است. در این اثر که می‌توان مراسم عزاداری با گویش‌های مختلف را شنید حتی به نوعی شعرهایی هم که انتخاب شده‌اند به صورتی است که نزد قوم یا مردمان آن شهر بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثلا قطعه دوم این اثر مربوط به نوحه‌سرایی در وصف حضرت ابوالفضل می‌شود. کلام این قطعه به زبان آذری اجرا می‌شود، چرا که بیش از هر شخص دیگری در زبان آذری مدح و نوحه در وصف ایشان وجود دارد.
لطف دیگری هم که ذوالجناح دارد این است که این اثر تنها به ذکر مصیبت نپرداخته است بلکه با ارائه و ترکیب تلفیقی سازها موسیقی‌ای ساخته است که علاوه بر مظلومیت امام‌حسین(ع) و یاران وی، اسطوره‌بودن آنها را نیز تداعی می‌کنند.
در آلبوم ذوالجناح حتی به نوعی می‌توان زمان را نیز پیدا کرد، چون هرچه که به قطعات پایانی کار نزدیک‌تر می‌شویم از شور و غوغای اولیه کاسته می‌شود و کم‌کم به موسیقی آرام با حزنی عمیق بدل می‌شود که می‌توان به نوعی آن را پایان روز دهم محرم سال 61 هجری و آغاز اسارت خاندان امام‌حسین(ع) دانست. موسیقی این کار را عماد توحیدی ساخته و تنظیم آن برعهده بابک شهرکی بوده است.
در هر حال به‌رغم تمام دلایلی که وجود داشت و همچنین مدتی که از عرضه‌شدن ذوالجناح به بازار می‌گذشت؛ این آلبوم توانست نام پرفروش‌ترین را به خود اختصاص دهد.به غیر از ذوالجناح که در ردیف موسیقی تلفیقی قرار می‌گیرد، پرفروش‌ها تقریبا همان آثار قبلی هستند با این تفاوت که سقف فروش آنها به غیر از یکی دو اثر افت کرده است.
«یار آسمانی» یکی دیگر از آثاری بود که هفته گذشته استقبال نسبی خوبی از آن شد. این کار اثر مشترکی از علی‌اکبر مرادی نوازنده چیره‌دست تنبور ایران و باقلاما نوازی ترکیه به نام اولاش اوزدمیر است. فضای این کار که برگرفته از طریقتی عرفانی است، یکی از دلایل استقبال از این اثر بود.
«مرثیه آفتاب» هم نام یکی از دیگر از آثار قدیمی است که هفته گذشته با توجه به مضمون آن توانست دوباره نام‌ خود را در بین پرفروش‌ها قرار بدهد. «مرثیه آفتاب» که خوانندگی و نوازندگی آن را نوازنده جوان کردزبان شهریاری انجام داده است کلا اختصاص به امام‌حسین(ع) دارد. «مرثیه آفتاب» به زبان کردی است و تنها سازی که در آن به کار رفته، تنبور است. لحنی هم که نوحه‌ها با آن ادا می‌شود بسیار شبیه به مقامات ذکر و مجلسی تنبور است که همگی آنها در وصف و سوگ شهدای کربلا است. مرثیه آفتاب نزدیک به دو سال است که به بازار آمده و در اوایل ورودش به بازار استقبال خوبی هم از آن شد.
در این اثر، فضا، فضایی است آکنده از سوز و گداز؛ حتی کسانی هم که زبان کردی نمی‌دانند، توانسته‌اند با «مرثیه آفتاب» ارتباط خوبی برقرار کنند. به طور مثال در یکی از قطعات این آلبوم به نام «حسینم رو» که معنی آن حسینم وای می‌شود به نحوی کلام و ساز با هم ترکیب شده‌اند که بی‌اختیار تمام صحنه‌های عزاداری در ذهن تداعی می‌شود و شنونده‌ می‌تواند علاوه بر لذتی که نیوشیدن این اثر می‌برد، حماسه بزرگ کربلا را هم بشنود یا در یکی دیگر از این قطعات که گوشواره آن «یا مولا» است انگار که حادثه را برای امام علی (ع) بازگو می‌کنند و از ابتدا آن را تعریف می‌کنند. «مرثیه آفتاب» هم توانست پس از ماه‌ها که خبری از آن نبود به مناسبت ماه محرم اندکی به سقف فروش خود اضافه کند.
«وداع ۱ و ۲» نیز یکی دیگر از آثاری بود که هفته گذشته تقریبا فروش خوبی داشت. «وداع» نام دو آلبوم است که سال گذشته با صدای حسام‌الدین سراج به بازار عرضه شد. تمام قطعات این دو آلبوم هم متعلق به حماسه کربلا است.
سایه سکوت بر بازار
در دیگر زمینه‌های موسیقی تغییری دیده نمی‌شود یا درواقع می‌توان گفت که کلا تمام کارها نسبت به هفته قبل از نظر سطح فروش افت داشتند. اما می‌توان در بازار موسیقی سنتی یا کلاسیک ایران به «غوغای عشق‌بازان- شجریان»، «دریای بی‌پایان- عقیلی»، «سوگواران خموش- قربانی»، «یادگار دوست- شهرام ناظری» اشاره کرد.
در بازار موسیقی بی‌کلام هم نمی‌توان به کاری عنوان پرفروش‌ترین را داد و تنها می‌توان به کارهایی اشاره کرد که هفته‌های پیش نامشان در بین پرفروش‌ها دیده می‌شد. آثاری چون، «نغمه‌های خوابگرد، ضربانگ»، «ایران زمین، کامکارها»، «20قطعه برای تار، شهناز»، «18تصنیف- ذوالفنون» از آثاری بودند که کمی از آنها استقبال شده است.
در بازار موسیقی تلفیقی همان نام‌های قدیمی دیده می‌شوند. «تابیکران دوردست، کلهر»، «در سایه باد- شعاری»، به تماشای آب‌های سپید، علیزاده،‌گاسپاریان» و «ترنج نامجو» همچنان پرفروش‌های این بازار هستند. در همین حال بازار موسیقی پاپ هفته گذشته را در رکود کامل به پایان رساند و هیچ کاری را نمی‌توان به عنوان پرفروش‌ترین معرفی کرد. این رکود را در بازار بی‌کلام پاپ هم می‌توان دید.
در بازار موسیقی مقامی، محلی نیز می‌توان به «ذکر یارحمن مرحوم خلیفه میرزا آغه‌غوثی و ذکر قادری» مرحوم خلیقه کریم صفوتی
اشاره کرد.
فضای این کار خانقاهی است و در آن به مدح و ثنا پرداخت شده است. البته اواخر هفته گذشته به دلیل اعلام خبر درگذشت استاد حاج قربان سلیمانی نوازنده چیره‌دست
دوتار منطقه شمال خراسان تقاضا برای آن زیاد شده است که احتمال دارد اثری که از حاج قربان در بازار وجود دارد با آلبوم جدید علیرضا افتخاری به نام «خروش سحر»، بر سر عنوان پرفروش‌ترین‌ها رقابت کنند.