سنگ مصنوعی چیست؟
فرهود رشیدی
با پیشرفت علوم شیمی و متالوژی به ویژه در گرایش‌های پلیمر و کامپوزیت، تحول شگرفی در صنایع و معادن حادث شده است. ساخت و سنتز مصنوعات شیمیایی و احیای مواد معدنی از طریق فعل و انفعالات شیمیایی، یکی از کارکردهای شیمی پلیمر در عصر حاضر است، شاید ترکیب عناصر و مواد معدنی با یکدیگر و تولید مواد جدید ترکیبی تحت عنوان کامپوزیت‌ها مهم‌ترین تحول علمی قرن بیستم باشد. از سوی دیگر ترکیب مواد طبیعی بازیافتی با بستری از مواد چسبنده منجر به تولید مصنوعاتی ویژه باکارکردهای متنوع شده است.

در این ترکیبات معمولا از زرین‌ها به عنوان مواد چسبنده یا بستر استفاده می‌شود. مواد طبیعی بازیافتی موادی هستند که پس از یک پرسه (فرآیند تولیدی) غیرقابل استفاده و بازیافت شده است. از خصوصیات کامپوزیت‌ها (مواد ترکیبی) می‌توان به مقاومت بالا، ضربه‌پذیری خوب، فشارپذیری ایده‌آل و وزن پایین اشاره کرد.
کامپوزیت‌های ایمنی، مارپیچی و معدنی نمونه این ترکیبات هستند. به طور مثال کامپوزیت‌های ایمنی، از ترکیب الیاف بازیافتی به عنوان ماتریس و رزین‌های پلی‌استر به عنوان بستر تولید می‌شوند. همین‌طور کامپوزیت‌های معدنی، از ترکیب مواد معدنی بازیافتی با رزین‌ها حاصل می‌شوند که نمونه بارز آن، سنگ‌های مصنوعی هستند. سنگ مصنوعی از بازیافت ضایعات سنگ طبیعی تحت پرس و فشار در مرحله اول و در نهایت پخت در مرحله دوم تولید می‌شوند. فرآیند پخت، مهم‌ترین مرحله تولید سنگ‌های مصنوعی است. در این فاز، رزین‌های مختلف با سنگ‌های بازیافتی ترکیب و در حرارت و فشار کنترل‌شده پخت می‌شوند.
با توجه به فرآیندهای رنگ‌پذیری و شکل‌دهی، انواع سنگ‌ها با مدل، طرح و رنگ‌های گوناگون تولید می‌شوند.
انواع سنگ‌های مصنوعی به شرح زیر است:
1 - سنگ با سطوح صاف شامل صیقلی، مات و نیمه‌مات
۲ - سنگ با نقوش برجسته
همچنین انواع طرح‌های سنگ‌های مصنوعی به قرار زیر است:
۱ - سبک سفال
2 - سبک معرق
۳ - سبک مس
4 - سبک مشبک
۵ - سبک کاشی
6 - سبک گچبری
۷ - سبک چرم
8 - سبک فرش
۹ - سبک چوب
همچنین انواع سنگ‌های صاف با طرح‌های بادبر، تیشی، سنگ‌پله، درپوش و لاشه‌ای تولید می‌شود.
از ویژگی‌های سنگ‌مصنوعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1 - تنوع در رنگ با قابلیت اجرای طرح‌های مختلف و دلخواه
۲ - سبک‌تر از سنگ‌های طبیعی و با وزن مخصوص ۱۶۰۰ تا ۱۷۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است که همین امر باعث وزن کمتر ساختمان و در نتیجه کاهش اثر زلزله بر ساختمان می‌شود.
3 - قابلیت جذب آب در حد صفر
۴ - عدم محدودیت در ابعاد تولیدی با نصبی همانند سنگ طبیعی
5 - استقامت (کشش و فشار) بالاتر از سنگ‌های طبیعی
۶ - اسکوب سرخود است. بدین معنی که برخلاف سنگ‌های طبیعی در اثر عوامل جوی و عدم چسبندگی به مرور زمان از بدنه ساختمان جدا نمی‌شود، از آشناترین معایب سنگ طبیعی، همین جدا شدن تدریجی از بدنه ساختمان است.
7 - مقاومت بالا در برابر عوامل جوی
۸ - استحکام و انسجام بالا
9 - تنوع‌پذیری بالا
۱۰ - نصب راحت و بدون دردسر
بدون شک می‌توان گفت که تولید سنگ مصنوعی در کشور، اشتغالزا و درآمدزا است، چرا که با احداث و راه‌اندازی خطوط تولید این محصول، نیروی انسانی قابل ملاحظه‌ای مشغول به کار شده و درآمدزایی مطلوب حاصل می‌شود.
قطعا با حمایت‌های دولت و مشارکت بخش‌خصوصی تولید سنگ مصنوعی گسترش چشمگیری در آینده‌ای نزدیک داشته و به صنعتی سودآور بدل خواهد شد. آری، سنگ مصنوعی جایگزین مناسبی برای سنگ طبیعی است.


سنگبری و تکنیک‌های آن
بریدن نقوش و خط نگاره‌ها به صورت مسطح برای پرداخت و تزئین طرح و زمینه با استفاده از ابزار برش را «سنگبری» یا «برش سنگ» می‌نامند. معرق و مشبک، از انواع این روش هستند.


معرق‌کاری
بریدن، کنار هم چیدن و چسباندن سنگ‌های رنگارنگ لایه شده برای ایجاد طرح و نقش با ابزار برش و سایش را معرق‌کاری سنگ می‌گویند. از معرق سنگ برای تزئینات بنا مانند اندازه و کف و همچنین انواع سطوح مانند صفحه میز استفاده می‌شود.
معرق سنگ بیشتر بر سطوح تخت و گسترده اجرا می‌شود. در این هنر می‌توان از تسمه‌های برنجی و نوارهای سنگی پهن و باریک به منظور ایجاد قاب به دور نقش اصلی معرق (شبیه جدول‌کشی در تذهیب و نگارگری) نیز استفاده کرد.
نقوش مورد استفاده در معرق سنگ شامل طرح‌ها، نقوس سنتی (اسلیمی و ختایی، گره‌ها و خط نگاره‌ها) و طرح‌های متنوع دیگر است.


مشبک‌کاری
بریدن بخش‌هایی از لایه سنگ براساس طرح به وسیله ابزار برش و ایجاد شبکه و روزنه را مشبک‌کار سنگ می‌گویند. از مشبک سنگ برای ساخت نورگیر، هواکش و جداکننده فضاها در بنا استفاده می‌شود، این جداکننده‌ها غالبا به شکل مسطح بوده و حجم، ابعاد و اندازه متناسب با کاربرد دارند.
نقوش رایج در مشبک سنگ علاوه بر طرح‌های مهندسی مانند گره، نقوش اسلیمی و ختایی، طرح‌های جانوری و خط نگاره‌ها نیز هست. با این تفاوت که در برخی طرح‌ها مانند گره‌ها، پراکندگی شبکه‌ها در سطح کار متعادل است. بدین معنی که نقوش ما بین خطوط اصلی گره، برش خورده و خالی می‌شوند. ولی در مورد نقوشی مانند گرفت و گیر، طرح اصلی ثابت بوده و شبکه تنها بر روی زمینه ایجاد می‌شود. لازم به ذکر است که نقوش استفاده شده در مشبک باید به یکدیگر پیوسته باشند تا ساختار شبکه متعادل و پایدار بماند.