تاوان بچه‌دار نشدن
ندا گنجی
با اضطراب درونی‌اش در حال جدال است، این را می‌شود از لرزش عمدی پاهایش فهمید، اما گویا مغلوب شده و نمی‌تواند نگرانی‌اش را پنهان کند.

تقریبا جوان‌تر از سایر زنانی است که آمده‌اند «اهدای جنین» را به عنوان آخرین راه برای «بچه‌دار شدن» امتحان کنند. از مازندران آمده. همراه او زنی است از اقوام نزدیکش. در واقع همراه او و همسرش حاضر شده‌اند به این زن و شوهر «جنین» اهدا کنند و حضور آنها در مرکز درمان ناباروری رویان برای انجام مراحل درمان است. این مرکز به همراه کلینیک ابن‌سینا در تهران و کلینیک یزد پیشرفته‌ترین درمان‌های ناباروری را هم‌سطح کشورهای توسعه‌یافته انجام می‌دهند.
تحمل همهمه و ازدحام زنان حاضر در سالن از تحمل سرمای استخوان‌سوز خارج از سالن عاقلانه‌تر به نظر می‌رسد ... آن دست سالن ناگهان صدای پرستار بالا می‌رود «خانوم نوبتتون بشه صداتون می‌کنم، بفرمایید بنشینید» اما جایی برای نشستن وجود ندارد پس با چهره‌ای مستاصل گوشه‌ای می‌ایستد. واکنش این زن گویای این نکته است که دیگر حتی تحمل ۱۰دقیقه انتظار را هم ندارد، به کنارش می‌روم و دلیل مراجعه‌اش را می‌پرسم، می‌گوید: «۱۰سال است که ازدواج کرده‌ام؛ اما زندگی مشترکمان ثمره‌ای نداشته. از دست طعنه‌های اطرافیان هم جانم به لبم رسیده، برای همین تمام روش‌های درمان را امتحان کرده‌ایم، اما بی‌نتیجه بوده است. حالا آمده‌ایم اهدای جنین را هم امتحان کنیم.»
چیزی که در چهره اغلب مراجعه‌کنندگان به این گونه مراکز کاملا مشابه است و به طرز واضحی قابل‌رویت است، امید به نتیجه درمان است. گاهی همین احساس موجب می‌شود که دشواری‌های طول درمان چندان آزاردهنده نباشد.
چنانکه زوج‌های نابارور از شهرستان‌های دور و نزدیک و با صرف هزینه‌های هنگفت و یا در نوبت ماندن‌های طولانی را به امید حل مشکل خود به جان می‌خرند و از آنجایی که داروهای درمان ناباروری تحت‌پوشش بیمه نیستند و جزو داروهای لوکس به حساب می‌آیند، فشار زیادی را به بیماران وارد می‌کند.
در حالی که اغلب کسانی که در این مراکز حضور می‌یابند، متقاضی درمان هستند، اما در میان این افراد کسانی نیز هستند که برای اهدای جنین آمده‌اند یا خواهان این هستند که رحم خود را اجاره دهند، البته این افراد نیز به دو گروه تقسیم می‌شوند، گروهی که برای رضای خداوند حاضر به انجام آن می‌شوند و برخی دیگر با نگاه اقتصادی به این موضوع می‌نگرند تا جایی که در ازای دریافت 800هزار تا 2میلیون تومان، این خدمات را انجام می‌دهند.
کما اینکه همین امر ممکن است مشکلاتی را برای جامعه به وجود بیاورد. از همین رو مسوولان برای جلوگیری از بروز این نوع مشکلات که یکی از آنها «تسلسل نسل» است تدابیری را اندیشیده‌اند. بر همین اساس تنها سه مرکز اجازه رسمی برای این‌گونه درمان‌ها را دارند و لزوما اطلاعات دهنده و گیرنده جنین در محلی ثبت می‌شود.
اما با این همه مراکزی نیز هستند که به صورت غیررسمی در حال انجام درمان هستند.
مهار طلاق
با ورود انواع روش‌های درمان ناباروری به سیستم درمانی کشور، زمینه‌ای برای مهار طلاق به وجود آمده است، چرا که هر کدام از این روش‌ها می‌تواند به یاری بسیاری از خانواده‌هایی که به دلیل ناباروری در معرض از هم پاشیدگی هستند، بیاید. البته ناگفته نماند که زوجین حین آزمودن هر یک از این روش‌ها ممکن است با انواع نگرانی‌ها دست و پنجه نرم کنند، چنانچه به طور حتم همه آنها دغدغه این را دارند که زودتر به نتیجه برسند. در حالی که ممکن است، بارها مراحل درمان را تکرار کنند که در این میان برخی سرخورده می‌شوند و از ادامه روند درمان انصراف می‌دهند.
گروهی دیگر که به کمک روش‌های اهدایی می‌خواهند بچه‌دار شوند، اصرار دارند مراحل درمان به صورت پنهانی انجام گیرد به‌گونه‌ای که حتی گیرنده هیچ نوع ارتباطی با اهداکننده نداشته باشد و به صورت ناشناس مراحل انجام شود و اطرافیان و اقوام نزدیک نیز از موضوع با خبر نشوند. البته اصلی‌ترین نگرانی آنها به زوج اهداکننده بازمی‌گردد، از آنجایی که خصلت‌های زوجی که جنین اهدا می‌کنند یا زنی که تخمک اهدا می‌کند، ممکن است به صورت ژنتیکی به جنین منتقل شود، متقاضیان اهدا زوجی را برمی‌گزینند که از هر حیث قابل اطمینان باشند.
شرع، موافق است یا مخالف
پس از آنکه پای روش‌های نوین درمان ناباروری به کشور باز شد نظر محافل مذهبی نیز برای رسمیت بخشیدن به این روش‌ها باید مورد توجه قرار می‌گرفت. برای مثال در خصوص اهدای جنین و پیش از تصویب آن در مجلس، سوالات شرعی بسیاری را به دنبال داشت، اینکه فرزندی که متولد می‌شود از چه کسی ارث می‌برد؟ پس از تولد حق حضانت به عهده چه کسی است؟ فرزند نسبت به چه کسی محرمیت دارد؟ یا این شائبه وجود دارد که اگر جنین در رحم مادر رشد نکند و در رحم عاریه‌ای بزرگ شود، آن وقت این مادر، مادر واقعی نیست.
در این خصوص نیز عده‌ای بر این باورند که فقط زنی مادر است که بچه می‌زاید، اما گروهی دیگر در این مورد قایل به دو مادری بودن هستند.
طبق آمار، در حال حاضر ۲۰ تا ۲۵میلیون زوج در ایران وجود دارد که ۲ تا ۵/۲میلیون از آنها نابارور هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۴۰درصد از ناباروری‌ها مربوط به مردان و ۴۰درصد هم مربوط به زنان است و ۲۰درصد نیز به علت‌های نامشخص از ناباروری رنج می‌برند که بر اساس صلاحدید پزشک معالج و نوع ناباروری از یکی از راه‌های درمانی بهره می‌گیرند.
دکتر محمد رضا نوروزی رییس انجمن ناباروری ایران در خصوص روش‌های نوین ناباروری به خبرنگار ما می‌گوید: «روش‌های نوین درمان ناباروری معمولا برای زوج‌هایی استفاده می‌شود که توانایی باروری ندارند، یعنی بعد از یک سال ازدواج و با وجود ارتباط جنسی منظم، باروری حاصل نشده است.
البته پیش از انجام روش‌های پیشرفته تحت درمان روش‌های ساده‌تر قرار می‌گیرند.
او در ادامه می‌افزاید: «روش‌های درمانی پیشرفته روش‌هایی هستند که ممکن است به ظاهر در یک مرحله هزینه کمتری نسبت به درمان‌های ماندگار داشته باشند، اما باید توجه داشت که درمان‌های ماندگار- درمان‌هایی که ممکن است با جراحی همراه باشد- این خاصیت را دارا است که برای زوج‌ها برای تمام عمر بهبودی حاصل کند.»
نوروزی می‌گوید: «استفاده از درمان‌های دارویی در روش‌های کمکی، در مرحله اول قرار می‌گیرد. درمان‌های دارویی حاوی هورمون بوده که موجب تحریک تخمک‌گذاری می‌شود.
در شرایطی که درمان‌های دارویی ناباروری تحت پوشش بیمه نیستند، معمولا هزینه بالایی را برای بیماران دربردارند. این داروها از قرص‌های ارزان‌قیمت گرفته تا آمپول‌های هورمونی که هر ویال آن از 9هزار تومان آغاز می‌شود و تا 18هزار تومان ادامه می‌یابد.»
رییس انجمن ناباروری ایران در خصوص انواع روش‌ها می‌گوید: «یکی از روش‌های ساده IUI است که در آن اسپرم به داخل رحم زن انتقال داده می‌شود. این دوره درمان این روش حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰هزار تومان هزینه دارد که ۳۰ تا ۴۰درصد این مبالغ مربوط به هزینه دارو است. البته این روش حدود ۱۰درصد موفقیت در پی دارد. روش بعدی، روش IUF است که نطفه مرد و زن خارج از رحم لقاح داده می‌شود و به داخل رحم منتقل می‌شود. هزینه این روش بالغ بر یک‌ونیم تا ۳میلیون تومان است که در این روش نیز ۵۰۰هزار تومان این مبلغ به هزینه داروها مربوط می‌شود.
IUF نیز 30 تا 40درصد می‌تواند نتیجه در برداشته باشد. البته در هر کدام از این روش‌ها قیمت وسایل مصرفی و سایر تجهیزات نیز بسیار گران است.
او در ادامه تاکید می‌کند: «در درمان‌های پیشرفته‌تر که زوجین خود قادر به بچه‌دار شدن نیستند، از جنین‌ها و تخمک‌های اهدایی استفاده می‌شود.
در این نوع درمان‌ها اهدا کننده نیز متقبل هزینه می‌شود که از جانب متقاضی تامین می‌شود و هزینه این بخش نیز جدای هزینه‌های اهداکننده یک تا 5/1میلیون تومان تخمین‌زده می‌شود که مبلغ قطعی درمان که چیزی در حدود 2 تا 5/2میلیون تومان خواهد بود.
اما در روش اهدای جنین، کار سنگین‌تر می‌شود. در روش رحم اجاره‌ای نیز که برای زنانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که رحم آنها قابلیت بچه‌دار شدن ندارد.
نطفه خارج از رحم و در آزمایشگاه لقاح می‌یابد و به رحم کمکی منتقل می‌شود که با هزینه‌ای بالغ بر 5/1 تا 2میلیون انجام می‌گیرد و هزینه زندگی زنی که در طول مدت بارداری حامل جنین است از سوی خانواده متقاضی تقبل می‌شود.