اسکناسی به نام آشغال
شیشه‌های (ظرف‌های) خالی نوشابه خانواده و آب معدنی، اسباب‌بازی بچه‌ها و ... همراه با روزنامه‌‌های باطله و کاغذهای چرک‌نویسی را هر شب همراه با انبوه زباله‌ها به سطل‌های زباله می‌سپاریم و خبر از ارزش آنها نداریم.
شیشه‌های (ظرف‌های) خالی نوشابه خانواده و آب معدنی، اسباب‌بازی بچه‌ها و ... همراه با روزنامه‌‌های باطله و کاغذهای چرک‌نویسی را هر شب همراه با انبوه زباله‌ها به سطل‌های زباله می‌سپاریم و خبر از ارزش آنها نداریم.
کاغذباطله‌ها و درب‌های آب معدنی حکم اسکناس و سکه را دارند و البته قدر آنها را کسانی می‌دانند. هرچند از دهه 90 در اروپا و کشورهای صنعتی قدر طلای کثیف را دانسته‌اند، اما در کشور ما سابقه این قدردانی به چند سال هم نمی‌رسد و آن هم تا حدی منسجم، فقط در تهران اتفاق افتاد. با این حال شاید راه درازی تا تفکیک زباله‌ها وجود دارد.
کیوسک‌ها و کانکس‌های سفید پیمانکاری‌های شهرداری در محله‌های تهران این روزها انواع به روز شده همان نمکی‌های سنتی هستند. نمکی‌هایی که نان خشک را برای تهیه غذای دام و طیور گاوداری‌های اطراف تهران به ازای نمک از مردم می‌خریدند و حالا کیوسک‌های شهرداری به ازای بن خرید مواد شوینده و اسکناس آن را از مردم می‌خرند.
این کیوسک‌ها دست زباله دزدها را از معادن ثروت کثیف تهران کوتاه کردند و حالا باید دید آیا می‌توانند فرهنگ «بازیافت» را در جامعه ایجاد کنند. سطل‌های زباله در واقع چاه‌های نفت و جنگل‌های مصنوعی و دست دوم هستند که به ترتیب می‌توان از آنها پلاستیک و کاغذ استخراج کرد.
وقتی کیسه‌های زباله خود را جلوی در منزل می‌گذارید فکر اینکه این کیسه سیاه بوگندو با پس‌آب زردرنگ ۳۵۰تومان ارزش دارد، کمی آزاردهنده است.
تهران هر روز با 7میلیون نفر جمعیت، 7هزار تن زباله تولید می‌کند. کارشناسان ارزش زباله‌های تهران را سالانه 200میلیون دلار ارزش‌گذاری می‌کنند. سهم هر نفر تهرانی از این 7هزار تن زباله در سال حدود 28دلار است.
یعنی یک خانواده ۵نفره سالانه ۱۴۰دلار زباله دارد. این یعنی هر ماه هر خانواده ۵نفر ۱۱دلار بیرون می‌ریزد. این رقم با در نظر گرفتن دلار حدود ۹۴۰تومانی؛ یعنی در ماه حدود ۱۰هزار تومان و روزانه در حدود ۳۵۰تومان.
اگر یک مجتمع 10واحدی را در نظر بگیرید، سطل زباله بدبوی مجتمع هر شب سه هزار و 500تومان ارزش دارد. این ارقام در حالی هر شب ساعت 9 ردوبدل می‌شوند که اکثر شهروندان تهرانی خبر ندارند هر شب چقدر پول دور می‌ریزند. اما کارگران شهرداری هر شب بعد از جمع‌آوری زباله‌ها حدودا ساعت 12 نیمه‌شب به بعد در محل‌های خاصی بار ماشین حمل زباله را بازبینی می‌کنند و زباله‌های پرارزش پلاستیکی، شیشه‌ای و کاغذی را از آن جدا می‌کنند.
همان شب دوره‌گردی با یک وانت نیسان سراغ آنها می‌آید و بار آنها را می‌خرد. تا صبح زباله‌ها به دست بازیافت‌کننده اصلی می‌رسد و تا زباله‌ها در این دست‌ها بچرخند و به دست خریدار اصلی برسند، بارها قیمت آنها بالا و پایین می‌شود.
بطری‌های پلاستیکی نوشابه‌ها و آب‌های معدنی که شفاف و نازک هستند را از پلاستیکی به نام پلی‌اتیلن یا PET تهیه می‌کنند.
این نوع پلاستیک را می‌توان با بازدهی ۹۸درصد بازیافت کرد. شایع‌ترین نوع زباله‌های پلاستیکی قابل بازیافت در شهرها از همین نوع است که به دو روش شیمیایی و مکانیکی قابل بازیافتند.
با بازیافت مکانیکی از این انواع پلاستیک نوارهای بسته‌بندی و کالاهای نظیر آن را می‌سازند و در بازیافت شیمیایی با استفاده از قلیاها، متانول، اتیل گلیکون و... انجام می‌شود.
نوع دیگر زباله‌های پلاستیکی ضایعات وسایل صوتی- تصویری، اسباب‌بازی کودکان و سایر اقلامی است که با پلاستیک‌های دیگر ساخته می‌شوند و البته درصد بازدهی آنها با هم متفاوت است.
نکته قابل توجه این است که پلاستیک از نفت ساخته می‌شود و از آنجا که نفت منبعی منتهی است، بنابراین نمی‌توان تولید پلاستیک را نامتناهی دانست. روزی پلاستیک هم در کره زمین مثل نفت تمام خواهد شد و اگر ارزش زباله‌های پلاستیکی درک نشود این اتفاق زودتر رخ خواهد داد.
از پلاستیک که بگذریم به کاغذ می‌رسیم. تولید کاغذ به مراتب موضوع حادتری است.
کاغذ از چوب درخت تهیه می‌شود و اگر بازیافت آن در سطح جهانی مورد توجه قرار نگیرد به زودی یک فاجعه زیست‌محیطی در راه خواهد بود.
حال اینکه بازیافت کاغذ نسبت به پلاستیک بسیار کم هزینه‌تر است.
انبوه روزنامه‌ها و نشریات مرجوعی از کیوسک‌های روزنامه فروشی، خیل عظیم کاغذهای باطله ادارات که تولید نظام بوروکراسی اداری ما است که هنوز اتوماسیون نشده، به علاوه باطله‌های اطاله دادرسی در شعب دادگستری سراسر کشور، دفتر و کتاب و جزوه دانش‌آموزان و دانشجویان و بسته‌بندی موادغذایی و... همگی زباله‌هایی هستند که می‌توانند جایگزین درخت‌های زنده باشند. آنها که به جز تبدیل شدن به کاغذ می‌توانند تصفیه خانه‌های کره زمین باشند که با بحران آلودگی هوا از نیاز به کاغذ بسیار حیاتی‌تر هستند، با اینکه سطل‌های زباله بازیافت از مبدا و کیوسک‌های بازیافت در تهران تعبیه شدند، اما با این حال به نظر می‌رسد مدت زمان بیشتری برای درک ارزش واقعی آن در جامعه لازم است. هر کیلو کاغذ در محل 40 تا 45تومان از فروشنده توسط دوره‌گرد خریداری می‌شود و 80 تا 90تومان به دلال فروخته می‌شود.
این کاغذهای باطله به ظاهر بی‌ارزش وقتی به دست خریدار اصلی؛ یعنی بازیافت‌کننده می‌رسد، ۱۰۰ تا ۱۲۰تومان ارزش دارد.
پلاستیک و اثرات آن بر محیط زیست
ریشه پلاستیک از کلمه یونانی PLASTIKOS است که به معنی فرم دادن یا فرم گرفتن است.
پلاستیک‌ها مواد مصنوعی هستند که از طریق حرارت دیدن و آسیاب شدن و قالب‌گیری و دیگر روش‌های مشابه می‌توانند به محصولات و کالاهای مختلف قابل‌استفاده تبدیل شوند. به طور کلی پلیمرها هم منشای طبیعی و هم مصنوعی دارند و البته مواد اصلی پلیمرها معمولا از نفت خام یا گاز طبیعی است.
در این میان، اثرات زیست‌محیطی پلاستیک‌ها را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد. در واقع پلاستیک‌ها از منابع رو به زوال تهیه می‌شود و این منابع هرگز تجدید نخواهند شد؛ منابعی همانند نفت و گاز که مسلما هیچ وقت جایگزین ندارند. در ضمن عموما پلاستیک‌ها از مواد بی‌جان غشایی هستند و معمولا در حین مصرف مواد سمی تولید نمی‌شوند، مگر اینکه به طریق غیراستاندارد تهیه شوند. هرچند بعضی از انواع پلاستیک‌ها همچون PVC در حین استفاده از خود مواد سمی منتشر می‌کنند، اما عمده مشکلات زیست‌محیطی پلاستیک‌ها پس از مصرف و عمر مفیدشان به وجود می‌آیاد. پلاستیک‌ها چون غیرقابل تجزیه هستند به صورت یکی از بزرگ‌ترین معضلات زیست‌محیطی محسوب می‌شوند، چراکه طبیعت موادی همچون پلاستیک را نمی‌تواند تجزیه کند. این در حالی است که دفن پلاستیک‌ها در زمین به خاطر مواد افزودنی آمیخته با پلاستیک‌ها بسیار خطرناک است و احتراق آرام و کند برخی گونه‌های پلاستیک در مکان‌های دفن هم می‌تواند تولید شیرابه شیمیایی کند که ممکن است به آب‌های زیرزمینی نفوذ کند و شاید شامل فلزات سنگین باشد که طبیعت قادر به پالایش آنها نیست.
سوزاندن کنترل‌نشده ضایعات جامعه شهری نیز از نظر اکولوژیکی عملی غیرپسندیده است و موجب آلودگی کنترل‌نشده هوا و انتشارات بخارات سمی می‌شود.
ارسال نظر