هنوز هم بوی کرسی‌های زغالی می‌آید
میرمحمد طجوزی
آنقدر دلم برای کرسی‌های زغالی مادربزرگ خدابیامرزم تنگ شده، آخه اون موقع‌ها که چهار پنج سال بیشتر سن نداشتم وقتی زمستان می‌شد، می‌دویدم منزل مادربزرگم و سریع می‌چسبیدم زیر لحاف کرسی وسط اتاق و حسابی هم گرم می‌شدم.

تقریبا خیلی وقت است که دیگر بوی زغال از خانه‌ها نمی‌آید؛ چرا که با جایگزین شدن نفت و گازهای مایع و شهری دیگر کسی از زغال استفاده نمی‌‌کند. تا نسل قبل از ما انس خاصی با زغال داشته‌اند و شاید بتوان گفت که زغال عصای دستشان بوده است.
آری، اگر می‌خواستند غذا درست کنند یا آب گرم کنند و یا خانه را گرم کنند و البته ده‌ها کار دیگر حتما باید از زغال استفاده می‌کردند، ولی در حال حاضر دیگر این‌گونه نیست؛ چرا که اگر بخواهند غذا بپزند، انواع گازهای آشپزی به کمک آنها می‌آید، اگر بخواهند آب گرم کنند و ظروف بشویند یا استحمام کنند، انواع آبگرمکن‌های مدرن وارد خانه‌ها شده است و بخاری‌های گازی هم که بهترین هدیه وسایل گازسوز برای زمستان است. در نتیجه دیگر هیچ جایی برای زغال میان خانه‌هایمان خالی نیست.
شاپور یعقوبی که حدودا پیرمردی 85ساله است، می‌گوید: از سن هشت، نه سالگی به سراغ این کار آمده‌‌ام. البته این حرفه، شغل پدری ما است، زغال‌فروشی را می‌گویم. زغال‌فروشی ارثی است که از پدرم به من و از پدرش به او ارث رسیده است. زمانی که پیش پدرم شاگردی می‌کردم یعنی همان موقعی که حدودا ده ساله بود، یک لحظه آرام و قرار نداشتم. از صبح که در گاراژ را باز می‌کردیم تا آخر شب با سیلی از مشتری روبه‌رو می‌شدیم که برای خریدن زغال صف کشیده بودند و منتظر می‌ماندند تا ما کارمان را شروع کنیم و به آنها زغال بفروشیم.
اما امروز فکر نمی‌کنم دیگر کسی برای خریدن زغال صف بکشد و در انتظار به سر ببرد. با توجه به اینکه اکثر قریب به اتفاق وسایل رفاهی منزل اعم از گاز و آبگرمکن و بخاری همگی گازسوز شده‌اند، دیگر تقاضای بالایی ندارد و به راحتی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد.
پرمصرف‌ترین جایی که از زغال استفاده می‌کنند، همان قهوه‌خانه‌هایی است که به تازگی بوی بسته‌شدن آنها نیز احساس می‌شود. درست است، یکی از پرمصرف‌ترین جاهایی که از زغال استفاده می‌کنند و هیچ چیزی ندارند که جایگزین آن بکنند همان قهوه‌خانه‌ها است.
دنیای‌سیاه
استفاده از زغال که امروزه منحصر به چند جزء خاص است، بعضی اوقات برای آدم‌های امروزی مشکل‌ساز است؛ چرا که دیگر از چوب‌های درجه یک برای تهیه زغال استفاده نمی‌کنند و فقط از انواع زغال، این اسم آنها است که هنوز باقی مانده است اما از کیفیت‌های متفاوت آن دیگر هیچ خبری نیست. به طور مثال چند روز پیش یکی از دوستان یک بسته زغال لیمو تهیه کرده بود، ولی در زمان استفاده مشخص شد که این زغال از در و پنجره‌های فرسوده چوبی تهیه شده است، چرا که در گوشه‌ای از زغال که به خوبی پخته نشده بود هنوز آثار رنگ‌های طوسی که به آن زده بودند، باقی مانده بود.
کسانی که دنبال تفریح هستند هر چند وقت به اتفاق دوستانشان کنار یکدیگر جمع می‌شوند و تصمیم به مسافرت‌های درون شهری یا برون شهری می‌گیرند.
خلاصه هر کسی مامور تهیه یک نوع کالا می‌شود ولی به یک نفر که تقریبا پخته‌تر از بقیه باشد ماموریت خرید زغال را می‌دهند.
چرا که شخصی که قصد خریدن زغال را دارد باید حداقل فرق میان زغال کبابی با زغال قلیانی یا منقلی را بداند که اگر زغال خریداری کرد خیلی به گروه فشار نیاورد.
شاید عده‌ای بگویند مگر قیمت یک کیلو زغال چقدر است؟ یا این که فرق زغال قلیانی با کبابی چیست که بخواهد به گروه فشار بیاورد.
ما نیز خدمت این عزیزان عارض می‌شویم که اولا تفاوت قیمتی بین زغال قلیانی و کبابی هزار و پانصد تومان در هر کیلو است، ثانیا اگر زغال مخصوص قلیان را بخواهیم به جای زغال کبابی مصرف کنیم هیچ صرف نمی‌کند.
جواد تهرانی یکی از رستوران‌داران میدان وحدت می‌گوید:‌ ما به دلیل این که مشتری‌هایمان از کباب‌هایی که روی زغال پخته می‌شود بیشتر از کباب‌هایی که روی گاز می‌پزند لذت می‌برند هنوز هم از منقل‌های کباب‌پز زغالی استفاده می‌کنیم.
اما چند وقتی است که به دلیل این که اولا زغال‌ها مرغوبیت خود را از دست داده‌اند، ثانیا قیمت زغال در چند روز اخیر خیلی بالا رفته است و ثالثا زغال‌های یک دست کمتر گیر می‌آید به دردسر افتاده‌ایم به طور مثال وقتی زغال‌ها از یک نوع نباشد مشکلاتی خاص در کار ما و آشپزی به وجود می‌آورد.
دقت کنید در یک منقل از انواع زغال‌ها موجود است که هر کدام گرمای خاص خودشان را دارند آنگاه وقتی که کباب را روی آن قرار می‌دهیم تا این که حسابی پخته شود متوجه می‌شویم که یک قسمت از آن سوخته و قسمت دیگر کباب هنوز خام مانده است.
بورس بی‌بورس
از مکان‌هایی که آنجا را مرکز عرضه محصولات زغال بتوان یاد کرد هیچ خبری نیست ولی می‌توان چند نقطه را ذکر کرد که از قدیم مشغول فروختن زغال بوده‌اند و در این کار شناخته شده هستند.
خیابان جوادیه، گاراژ قدیمی که در میدان شاهپور است و محله‌ای که واقع در پل آهنگ است جزو مراکز عرضه انواع زغال هستند. البته گروهی نیز هستند که فروشگاه‌های شهری ندارند؛ بلکه غالبا زغال‌های خود را در انبارهای خارج از شهر نگه می‌دارند و ویزیتورهای فروش خود را به داخل شهر می‌فرستند که ویزیتورها بعد از آن که با شخص مقابلشان معامله انجام دادند با شرکت تماس گرفته و زغال‌ها را به مقصد می‌رسانند .
زغال‌ها انواع مختلفی دارند که هر یک از آنها برای استفاده در موارد مختلفی توصیه می‌شوند. زغال لیمو مخصوص قلیان‌کش‌هایی که در منزل قلیان می‌کشند، زغال‌های قلیانی که از انواع زغال‌های گلابی، زردآلو، بلوط و ... تهیه شده و اکثرا در قهوه‌خانه‌ها استفاده می‌شود و زغال منقلی هم که برای استفاده در منقل از آن بهره می‌گیرند.