قصه مرد روزنامه فروش
خانواده‌های روزنامه‌فروش
امیرهادی انواری
کیوسک «روزنامه‌فروشی» فقط اسمش است. انواع سیگار، چوب سیگار، توتون پیپ، شکلات، فندک، چیپس، اسنک، کارت اینترنت، تلفن اعتباری، کارت تلفن، سی‌دی موزیک مجاز و... تقصیر روزنامه نخوان بودن مخاطب است یا نه، وضعیت همین است.

عکس:دنیای اقتصاد حمید جانی‌پور
سرتاسر هر شهری کیوسک‌های روزنامه‌فروشی سر هر چهارراه، بر گذر و همه جا هستند، اما گویا آنقدر ما جعبه‌های سیگار چسبانده شده به شیشه‌های کیوسک‌ها، فندک آویزان شده با کش از سایه‌بان کیوسک و شکلات‌ها را روی پیشخوان کیوسک‌ها دیدیم که دیگر عادت کردیم. شاید هم آنها کیوسک سیگار فروشی هستند که اتفاقا روزنامه هم می‌فروشند.

کیوسک‌های 90‌میلیونی
وقتی از کنار یک کیوسک سبز و سفید فلزی رد می‌شوید، فکرش را هم نمی‌توانید بکنید که قیمت این مکعب فلزی که ۶‌متر بیشتر مساحت ندارد، ممکن است ۹۰‌میلیون تومان قیمت داشته باشد.
اما بعضی از این کیوسک‌ها شاید بیشتر از اینها هم قیمت‌گذاری بشوند، چون درآمد بعضی از آنها ماهانه بیش از یک‌میلیون تومان هم هست. صنف کیوسک‌داری یکی از آن مشاغل خاص به شدت خانوادگی است. صنف بسته ای که افراد جدید به سادگی نمی‌توانند وارد آن شوند. با اصول و قوانین خاص خود.
چیزی به اسم سند قطعی یک کیوسک وجود ندارد، موجر این کیوسک‌ها در واقع شهرداری است و دارنده کیوسک همان مستاجر شهرداری به شمار می‌رود. اما آنچه خرید و فروش می‌شود، امتیاز جواز کیوسک‌ها است.
گفته می‌شود مجوز اداره کیوسک‌های روزنامه‌فروشی فقط به اقشار خاصی از جامعه تعلق پیدا می‌کند و از طرفی تاسیس کیوسک جدید هم به این سادگی‌ها امکان‌پذیر نیست.
بنابراین آنچه موجود است، تعداد محدودی کیوسک در معابر هستند که تعیین قیمت برای آنها به خاطر انحصاری بودنشان فقط به عهده دارنده جواز کیوسک است.
اینکه کیوسک در کجا واقع شده، محل پررفت‌وآمد یا محله‌های خلوت. در نزدیکی کیوسک فروشگاه مواد غذایی یا همان بقالی هست یا خیر، نزدیک کیوسک اداره یا مرکز پررفت و آمدی مثل دانشگاه هست یا نه، از عوامل تعیین‌کننده قیمت کیوسک‌ها به شمار می‌روند. عامل اصلی‌دیگر تعیین قیمت کیوسک‌ها فاصله کیوسک بعدی تا کیوسک اول است. هر چه اطراف کیوسک‌ها رقیب وجود نداشته باشد و محل پر رفت و آمد تر باشد، قیمت کیوسک‌ها بالاتر می‌روند.
قیمت کیوسک‌ها در سطح تهران از ۳۰تا ۹۰‌میلیون متغیر است.
بعضی از آنها به طور قطعی(توافقی) واگذار می‌شوند و بعضی‌دیگر اجاره داده شدند. البته تعداد کیوسک‌های اجاره‌ای نسبت به کیوسک‌های قطعی کمتر است. مبلغ اجاره را درآمد کیوسک تعیین می‌کند و تقریبا با همان فرمول محاسبه رهن و اجاره منازل مسکونی تعیین می‌شود.
اضافه به همه این موارد شهرداری هم در حال حاضر از کیوسک‌ها به طور میانگین ماهانه ۱۵ تا۷۵‌هزار تومان دریافت می‌کند که البته به گفته کیوسک‌داران مبلغ آن تا چند ماه اخیر ۳تا ۳۰‌هزار تومان بوده است.
کیوسک‌ها دارای انشعاب برق و تلفن هستند، هزینه آبونمان برق و تلفن ماهانه برای کیوسک‌ها چیزی حدود 9تا15‌هزار تومان برای تلفن و 40 تا 45‌هزار تومان برای برق است.


عکس‌ها: دنیای اقتصاد- حمید جانی‌پور

بر اساس قانون فروش سیگار و شکلات و... هر چیزی به جز روزنامه در کیوسک‌های روزنامه‌فروشی ممنوع است، اما منصف که باشیم، تعداد کم خریدار روزنامه و مجلات و درصد پایینی که به کیوسک‌ها برای فروش مطبوعات داده می‌شود، واقعا کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد. یک کیوسک دار در ماه باید فقط حدود ۱۰۰‌هزار تومان صرف هزینه‌های نگهداری کیوسک کند.
دستبرد به روزنامه‌ها، سیگار‌ها و شکلات‌ها را در بعضی از مناطق نباید فراموش کرد.
اکثر کیوسک‌داران معتقدند به جز چند روزنامه خاص بین ۳۰ تا ۵۰‌درصد باقی روزنامه‌ها معمولا مرجوعی هستند.
کیوسک‌داران هر روز صبح حدود ساعت 6 کیوسک خود را باز می‌کنند و شب حدود ساعت 12 کار را تعطیل می‌کنند. یعنی روزانه در حدود 18ساعت کار مداوم که البته معمولا آن را به طور مشترک انجام می‌دهند. بعضی از کیوسک‌داران هم کارگر استخدام می‌کنند. در آمد یک کیوسک به طور متوسط و صرف‌نظر از کیوسک‌های خاص ماهانه می‌تواند از 350‌هزار تا 800‌هزار تومان متغیر باشد.

خانواده روزنامه‌فروش
بعضی از روزنامه‌فروش‌ها در مناطقی خاص رابطه خوب با مشتریان برقرار می‌کنند، برایشان روزنامه و نشریات مورد علاقه را کنار می‌گذارند، به افراد کم سن و سال سیگار نمی‌فروشند و به نوعی اخلاق حرفه‌ای خاص خودشان را دارند.
شهرام و سیروس دو برادر هستند که در منطقه شهرک مخابرات یک کیوسک روزنامه‌فروشی را مشترکا اداره می‌کنند. اهالی محل آنها را می‌شناسند، سال گذشته به دلیل درگیری‌های حقوقی کیوسک آنها برداشته شده بود، اما دوباره کیوسکشان برقرار شده و به قول خودشان چراغش روشن است.
داخل اتاقک کیوسکشان را موکت کرده‌اند و با سلیقه خاصی چیدمان آن را درست کردند. غیر از همه اقلام بعضی کالاهای فرهنگی هنری، مثل سی‌دی‌های مجاز و کتابچه‌های کوچک هم می‌فروشند.


یک تلفن، یک صندلی بلند مقابل دریچه کیوسک، یک پتو و یک بخاری و فلاسک وسایل داخل کیوسک هستند. دو برادر به سختی کار می‌کنند، صبح ساعت ۶ تا ۱۲شب کیوسک آنها باز است، یکی از تمیز‌ترین کیوسک‌ها را دارند و مجلات را با دسته‌بندی بر حسب موضوعات جلوی کیوسک می‌چینند. ۶ صبح تا ساعت ۱۲ شب، یعنی ۱۸ ساعت کار مداوم، که به طور مشترک هرکدام حدودا روزانه ۹ ساعت کار می‌کنند. این دو برادر با وجود همه مشکلات از زندگیشان راضی هستند.
شهرام 24 ساله است و 8 سال تجربه روزنامه‌فروشی دارد، سیروس هم برادر 17‌ساله تازه کار شهرام است. هر دو اهل مشکین‌شهر هستند که 11 سال پیش به تهران مهاجرت کردند.
دایی شهرام و سیروس در خیابان شیراز شمالی کیوسک‌دارد و برادر بزرگشان هم همین شغل را دارد. سه سال است که این کیوسک را اداره می‌کنند.
شهرام دوست دارد روزنامه بفروشد، علاقه زیاد هم به سیگار فروشی ندارد. اما هزینه‌های جاری و مشتری کم مطبوعات او را مجبور کرده تا اقلام دیگری را هم در کیوسک خود به‌فروش برساند. اما اخلاق حرفه‌ای خودش را حفظ کرده است.
اگرچه‌فروش دخانیات به افراد کم سن و سال هم از طرف جامعه و هم از نظر قانونی جرم محسوب می‌شود. اما شاید به دلیل نبود نظارت صحیح این کار بالاخره انجام می‌شود.