آخرین گزارشی که شورای تغییــــرات آب و هوایـــی (آی پی سی سی) ارائه کرد، جهانیان را به مقابله هر چه سریع‌تر با انتشار بیش از حد گازها‌ی گلخانه‌ای فرا خواند. گفت‌وگویی در این باره با دکتر حمید طراوتی، پژوهشگر مسائل محیط‌زیست در پی می‌آید. گزارش جدید آی پی سی سی تاکید می‌کند که باید جلوی انتشار بیش از حد گازها‌ی گلخانه‌ای گرفته بشود. اصولا چرا انتشار بیش از حد این گازها خطرناک است.

‌انتشار این گازها به این علت خطرناک است که باعث تغییر آب و هوای جهان می‌شود، یعنی باعث گرم شدن کره زمین می‌شود. تابه‌حال دانشمندان می‌دانستند که این اثر وجود دارد، ولی هنوز این را نتوانسته بودند به صورت علمی کاملا اثبات بکنند. اوایل امسال مدارکی به دست آمد که توانست پانل بین دولتی تغییر آب و هوا یعنی آی پی سی سی را قانع کند که گرم شدن کره زمین مربوط به دخالت انسان است.

انتشار بیش از حد گازهای گلخانه‌ا‌ی و گرم شدن کره زمین چه عواقبی را می‌تواند به دنبال داشته باشد؟

طبق آمار، از سال ۱۹۷۰ که کره زمین گرم شده تابه‌حال، حدود هشت‌دهم تا یک درجه، درجه حرارت متوسط کره زمین اضافه شده است.

ممکن است به نظر بیاید که یک درجه چیزی نیست، اما این درجه حرارت افزوده شده، درجه حرارت متوسط کره زمین است و افزایش گرما در همه جا یکسان نیست، در خشکی بیشتر از دریا است، در عرض‌های جغرافیایی بیشتر از نواحی استوایی است، در داخل قاره‌ها بیشتر از سواحل است و گاه ممکن است در برخی نقاط همین یک درجه، ده درجه تغییر ایجاد بکند. این یکی از اولین پیامدهایی که دارد این است که تبخیر آب در اثر گرما بیشتر می‌شود و آبی که بالا می‌رود، بالاخره باید یک جا فرود بیاید. معمولا چون در نیمکره شمالی هوا سردتر است، آنجا فرود می‌آید. در نتیجه ما از یک طرف در دنیا خشکسالی‌های شدید را داریم و از طرف دیگر در یک جا سیل‌ها و توفان‌های شدید را خواهیم دا‌شت. ما در ده سال گذشته اقلا هشت سالش را در ایران و کشورهای اطراف، خشکسالی داشتیم و این خشکسالی عوارض شدیدی دارد، به‌خصوص از نظر تولید غله. یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که برای مردم پیش خواهد آمد، گرانی غله است. دیگر انواع توفان‌های بزرگ و سیل‌های شدید است و بالا آمدن سطح آب دریاها که نواحی ساحلی را به زیر آب می‌برد.

رییس آی‌پی‌سی‌سی در نشست هفدهم نوامبر گفت، برای مقابله با تغییرات جوی، جهانیان باید اقتصادی داشته باشند که در آن انتشار گاز دی اکسید کربن به حداقل ممکن برسد. ایران در این زمینه چه گام‌هایی را برداشته و آیا مقام‌های مسوول ایران با این نظر موافقند؟

از نظر مقامات مسوول ایران من دقیقا مطلع نیستم. قطعا مخالفتی با این موضوع ندارند. چون این حرفی است که بر اساس شواهد و مدارک علمی زده شده است. اما تا آنجایی که من می‌دانم، در بخش‌خصوصی، گروه‌ها و نهادهای مدنی واکنش‌هایی داشتند. یکی از آنها که در چهارشنبه دو هفته پیش اتفاق افتاد، جلسه‌ای بود که در محل جامعه مهندسین مشاور در تهران صورت گرفت. در این جلسه‌، بخش جوانان جامعه مهندسین مشاور ایران تصمیم گرفت، فیلمی که آقای الگور در زمینه تغییرات آب و هوایی ساختند، نمایش بدهد. این فیلم نمایش داده شد و من هم در آن جلسه بودم، جزو پانل بودم و دیدم که فیلم بسیار تاثیرگذار و قانع‌کننده بود. قبل از فیلم هم دو نفر از اعضای جامعه مهندسین و کارشناسان محیط زیست سخنرانی کردند و بعد از آن هم بحثی در گرفت. یکی از کارشناسان منابع طبیعی که آنجا تشریف داشتند در دفاع از فیلم صحبت کردند و یکی از دبیران روزنامه همشهری نظر مخالف دادند. ایشان نظرشان این بود که گرم شدن کره زمین وجود ندارد. تغییر آب و هوا چیز بی‌اساسی است و ساخته ذهن اکولوژیست‌ها است و هیچ اقلیم‌شناسی این را تابه‌حال نگفته است.

نظر غالب در این نشست چه بود؟

نظر غالب یا تقریبا نظر صد درصد جمع این بود که این تغییرات بسیار اهمیت دارد و باید حتما با اینها مقابله کرد و جامعه مهندسین هم باید معیارهایی برای این کار در نظر بگیرد.

آیا این نشست به نتیجه‌ا‌ی هم انجامید؟ نتیجه‌گیری شد؟

بله‌، نتیجه‌گیری که به دست آمد، این بود که توصیه‌هایی به جامعه مهندسین مشاور شد که اینها این را در کارشان در نظر بگیرند. یکی این بود که اصولا پروژه‌های صنعتی و مسکونی بزرگ، حتما باید ارزیابی زیست‌محیطی و اجتماعی و بهداشتی قبل از اجرا داشته باشند و مهندسین مشاور یا باید این ارزیابی را خودشان دقیق انجام بدهند و یا اینکه پروژه‌هایی که ارزیابی ندارند را اصلا اجرا نکنند. مساله دیگر استفاده از سنت‌ها و عدم تقلید بود. چون مملکت ما یک مملکت قدیمی و تاریخی است که سنت‌های بسیاری دارد در مبارزه با طبیعت سختی که با آن روبه‌رو بوده، و توصیه شد که اینها فقط دنبال طرح‌های نوع غربی و تکنولوژی‌های جدید نباشند، از سنت‌های قدیم ایران در طراحی‌هایشان استفاده بکنند، سعی کنند که ساختمان‌هایشان عایق‌بندی خوبی داشته باشد و به نحوی طراحی بشود که کارآیی مصرف انرژی را افزایش بدهد. مثل ساختما‌ن‌هایی که قبلا در ایران بوده و مردم بدون استفاده از وسیله گرمایش و سرمایش در آن زندگی می‌کردند.

مساله دیگر تشویق استفاده از انرژی‌های نو بود و استفاده از لوازم کم‌مصرف، لوازمی‌ که کارآیی انرژی‌‌شان بالا هست. مثلا قرار شد که مهندسین مشاور در پروژه‌هایشان حتما سعی کنند از لامپ‌های فلورسنت کم‌مصرف استفاده بکنند. چیز دیگری که مطرح شد، این بود که حتما به عایق کردن ساختما‌ن‌ها، عایق‌سازی سقف،‌ دیوارها و پنجره‌ها توجه بکنند و در طراحی‌هایی که می‌کنند، این را از مواردی قرار بدهند که حتما باید رعایت بشود.

قرار است از روز سیزدهم آذرماه در جزیره بالی اندونزی کنفرانس زیست‌محیطی سازمان ملل متحد شروع شود. به نظر شما مهم‌ترین مسائلی که این کنفرانس باید به آن بپردازد چه باید باشد؟

هدف این کنفرانس این هست که آن چیزی که در پیمان کیوتو قرارش گذاشته شده بود را ادامه بدهد. برای مرحله بعد از ۲۰۱۲ باید طرحی ریخته شود. الان هدف این است که برنامه‌ای ریخته بشود که ظرف دو سه سال آینده این برنامه تسریع بشود.

به طوری که قبل از اینکه ما به سال ۲۰۱۲ برسیم، همه کشورها تعهدات خودشان را بدانند و بدانند که چه کار باید کرد. یکی از مهم‌ترین تصمیماتی که کنفرانس می‌گیرد و برنامه‌ای که خواهد ریخت، تعیین سهمیه‌بندی برای میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورهای مختلف است و مساله دیگر این است که کشورها باید به یک نحوی ملزم بشوند که از انرژی‌های نو استفاده بکنند و برای این کار باید یارانه به اینها تعلق بگیرد.

سیاست یارانه‌ای و سیاست مالیاتی کشورها باید تغییر بکند. پرداخت یارانه به کارهای سازگار با محیط زیست هم یکی از موارد دیگری است که باید در کنفرانس ذکر شود.

مساله دیگر اعتبار برای کنترل جمعیت در کشورهای فقیر است، این هم خیلی کمک می‌کند به کاهش گرما و مصرف را کاهش می‌دهد و کاهش کاربرد خودرو هم یکی دیگر از این موارد است.