دکتر سید حسین قاسمی

در هفته گذشته شهرداری تهران طی گزارش ویژه‌ای اقدام به چاپ صورت‌های مالی ۶ ماه اول سال‌جاری و سال مالی منتهی به ۲۹/۱۲/۱۳۸۵ کرد. چند نکته قابل توجه در اینجا وجود دارد که به حسب بحث کارشناسی و نگاه از دریچه یک شهروند لزوم و ضرورت توجه شهرداری تهران را به ارائه صورت‌های مالی به همراه تجزیه و تحلیل مالی (Financial Analyzing) بیش از پیش می‌کند.

الف: شهرداری تهران در حالی صورت‌های مالی خود را ارائه می‌کند که عمدتا کارشناسان مالی و برنامه و بودجه واقفند در سال‌های گذشته به حسب نوع سیستم مالی حاکم بر شهرداری که سیستم نقدی بود، عامل مهمی در عدم امکان ارائه به هنگام صورت‌های مالی داشت و این تغییر روش که نوعی شفاف‌سازی در عملیات مالی است، سرآغازی است تا شهروندان نیز بدانند که مدیران شهری در نحوه عملکرد خود توجه به کاهش هزینه (به خدمت گرفتن مدیریت هزینه) و ایجاد روش‌های درآمدی پایدار، چه میزان موفق بوده است. در اولین سال ارائه گزارش مالی بدیهی است که می‌توان حدس زد، نوسان اندکی در ذکر ارقام و اعداد نیز می‌باشد و ارزش بسیاری از دارایی‌ها نیز احتمالا‌ با قیمت‌های واقعی تطابق نداشته باشد؛ اما شیوه تعهدی ارائه شده در سازمانی عریض و طویل و با سال‌ها عملکرد فاقد نظارت مالی کافی، گام بسیار بلندی در ارتقای سیستم مالی و اداری شهرداری تهران است که به طور طبیعی ماهیت این سیستم اقتضا می‌کند در ادامه و با اعمال مدیریت و نظارت بیشتر زوایای مبهم آن از جمله دارایی‌های شناسایی نشده نیز در تکمیل اطلاعات سازمان مالی شهرداری قوام مطلوب‌تری یافته و به حد تکامل طبیعی برسد.

ب: انتظار می‌رفت اکنون که شهرداری این گام موثر را برداشته است تا در ارائه صورت‌های مالی اکتفا به ارائه اعداد و ارقام نکند، صورت‌های مالی ارائه شده نیاز به تجزیه و تحلیل دارد تا آنچه که عامل هزینه نامقرون و نامطلوب است، شناسایی شود و علل ناپایداری درآمد در شهرداری از زوایای ارقام و اعداد بحث شود تا پایداری درآمدی زمینه ثبات بودجه شهرداری را فراهم آورد. یکی از دلائلی که موجب می‌شود، امکان تجزیه و تحلیل در صورت‌های ارائه شده را فراهم نیاورد، صورت‌های مالی‌ترکیبی است که شهرداری ارائه کرده که سهوا و یا به دلیل برنامه‌های آتی به این صورت‌های مالی ترکیبی عنوان تلفیق داده شده است که ضرورت دارد تفاوت بین صورت‌های ‌ترکیبی و تلفیقی از هم متمایز شود. ما در صورت‌های تلفیقی قادر خواهیم بود که عملکرد شهرداری را مستقلا ارزیابی یا هریک از سازمان‌های غیرمستقل شهرداری را تجزیه و تحلیل کنیم؛ در حالی که در روش‌ترکیبی ارائه شده امکان این بررسی از کارشناسان مالی گرفته می‌شود.

ج: اگر چه مطلوب‌تر بود که صورت‌های مالی از جهت هزینه و درآمد با مدت مشابه سال قبل مقایسه شود نه تمام مدت سال ۱۳۸۵، اما به‌هرحال این مقایسه نکاتی را روشن می‌کند که خوب است به آن توجه شود؛ مثلا:

۱ - تخفیفات و جایزه خوش حسابی نسبت به سال قبل کاهش یافته؛

۲ - کارمزد و جرائم نسبت به کل مبلغ فروش کاهش داشته که عامل مهمی در کاهش درآمد شهرداری است؛

۳ - نسبت هزینه‌های پرسنلی نسبت به سال گذشته افزایش داشته که موجب بالا رفتن هرینه می‌شود؛

۴ - نسبت هزینه‌های اداری و عمومی بیش از ۵‌درصد افزایش نشان می‌دهد که با روح برگزاری سمینار مدیریت هزینه در شهرداری در تباین است؛

۵ - ماهیت هزینه‌های انتقالی نامفهوم بوده و افزایش چشمگیر داشته است؛

۶ - نسبت هزینه‌های عمرانی و نگهداری شهر کاهش یافته است که اگر به معنای کاهش خدمات نباشد، می‌توان استنباط کرد احتمالا طرح مکانیزاسیون موثر در این کاهش بوده است.

مطالب بسیاری است که به دلیل عدم مقایسه زمانی همسان، هرگونه اظهارنظری می‌تواند به انحای‌ مختلف توجیه شود. در این خصوص مختصرا میزان منظور شده به عنوان استهلاک در ۶ ماه اول سال‌جاری و نسبت آن در مقایسه با سال قبل است که این امر می‌تواند میزان سود و یا برابری سود و هزینه را کاهش دهد و...

د: اگر از تمام موارد بگذریم، نکته قابل توجه برای هر کارشناس مالی این نکته است که گزارش مالی چه رویکردی را برای سیاستگذاری مدیران ستادی فراهم می‌آورد. این موارد عبارتند از:

۱ - هزینه قیمت تمام شده بعضی از خدمات مثل حمل زباله توسط شهرداری در سنوات قبل هر کیلو چقدر بوده، چه میزان در سال‌جاری بوده است و یا خدمات دیگری از این قبیل.

۲ - آیا تاثیرات ارزشی طرح مکانیزاسیون به میزان هزینه صورت گرفته است یا خیر و علت‌ها و دلیل تغییر روش‌های اجرایی در سال‌جاری در این طرح و از جهت مالی چه میزان بوده است؟

۳ - میزان قیمت تمام شده طرح‌های عمرانی در بخش‌های مختلف چه میزان بوده و نسبت مقایسه‌ای آن با دیگر بخش‌های خصوصی و عمومی چگونه است.

۴ - چرا سرفصل‌های همسان و هم نام به دفعات در صورت درآمد و هزینه ذکر شده است؛ در حالی که می‌توانست به یک بار درج اکتفا کرد؟

۵ - چرا شهرداری در افزایش سرمایه‌گذاری رشدی نداشته است؟ و در این خصوص که اعداد نمی توانند تایید‌کننده سرمایه گرانسنگی چون شهر تهران برای افزایش سرمایه‌گذاری باشند، جای بحث بسیاری دارد.

۶ - مبلغ قابل توجه ۱۰۴۵۷۶۴۰۸۸۰۳۷ریال مخارج انتقال از دوره‌های قبل چگونه بوده که تاکنون به حساب هزینه قطعی گرفته نشده است و تا چه زمانی در صورت‌های مالی خواهد بود.

و بسیاری مطالب که بیان موضوعی را مطول نماید، این حرکت موفق را در امر ارائه اعداد و ارقام در شهرداری به فال نیک می‌گیریم تا به یاری خداوند و مدیران کار آزموده، هر ساله در آمارهای مالی شاهد رشد درآمدها،‌ رشد هزینه‌های عمرانی و کاهش هزینه‌های جاری باشیم.