کتابکتاب مبانی اقتصاد منتشر شد (۳)
الفبای اقتصاد - ۱ آبان ۸۶
در مدل‌سازی اقتصادی، در بازار محصول دو بازیگر معرفی می‌شوند؛ یکی تولیدکننده (بنگاه) و دیگری مصرف‌کننده (خانوار). مطالعه رفتار این دو بازیگر یکی از موضوعات اصلی علم اقتصاد است. بازار دوم بازار کار است که در یک طرف آن بنگاه‌ها قرار دارند که به منظور تحقق هدف حداکثر سود، متقاضی به‌کارگیری نیروی کار هستند (طرف تقاضا) و در طرف دیگر، خانوارها هستند که نیروی کار خود را در اختیار بنگاه‌ها قرار می‌دهند (طرف عرضه). بررسی فرآیند انتخاب و تصمیم‌گیری افراد و بنگاه‌ها در عرضه و تقاضای نیروی کار موضوع مورد بحث در این بازار است.
سومین بازار، بازار سرمایه است. موضوع مورد بحث در این بازار این است که افراد چگونه در مورد ترکیب دارایی‌های خود تصمیم می‌گیرند. می‌دانیم که مردم ترکیبی از دارایی‌های مختلف را نگهداری می‌کنند. اینکه تصمیم‌گیری در مورد این ترکیب بر چه اساسی صورت می‌گیرد موضوع بازار سرمایه است.
در این سه بازار علاوه‌بر دو بازیگر اصلی یعنی بنگاه‌ها و خانوارها، بازیگران دیگری نیز حضور دارند. مهم‌ترین آنها حاکمیت است که در قالب دو نهاد دولت و بانک مرکزی به ایفای نقش می‌پردازند. همچنین نهادهای مالی مانند بانک‌ها و بیمه‌ها و امروزه بخش بزرگی از فعالیت‌ها را در اقتصاد بر عهده دارند.
۳ - تقسیم‌بندی در اقتصاد
آحاد اقتصادی همه روزه انتخاب‌ها و تصمیماتی را صورت می‌دهند. این تصمیم‌ها از یک سو تحت‌تاثیر علایق و خواسته‌ها و اهداف آحاد اقتصادی شکل می‌گیرد و از سوی دیگر، از چارچوب‌های حاکم بر اقتصاد مانند قوانین رسمی و قواعد غیررسمی متاثر می‌شوند. برآیند این تصمیمات در کل اقتصاد به صورت متغیرهایی چند ظاهر می‌شود. مطالعه رفتارهای آحاد اقتصادی موضوع اقتصاد خرد و مطالعه روابط حاکم بر متغیرهای برآیندی حاصله از این رفتارها موضوع اقتصاد کلان را تشکیل می‌دهد. این تقسیم‌بندی به معنای جدا بودن این دو از یکدیگر نیست، بلکه صرفا جهت‌گیری نوع مطالعه را بر مبنای موضوع مورد مطالعه در بر دارد. در بسیاری از موارد مطالعات یک حوزه باحوزه دیگر ارتباط تنگاتنگ دارد.
از یک دیدگاه دیگر می‌توان، اقتصاد را به دو حوزه اقتصاد توصیفی و اقتصاد دستوری تفکیک کرد. در حوزه اقتصاد توصیفی، علمای اقتصاد، درصدد توضیح قانونمندی‌های حاکم بر رفتارهای شکل‌گرفته هستند. به عنوان مثال، مشاهدات تجربی نشان می‌دهد که کاهش عرضه (یا افزایش تقاضا) موجب افزایش قیمت محصول می‌گردد و یا آنکه افزایش رشد حجم پول، معمولا موجب افزایش نرخ تورم می‌شود. اینها نمونه‌های موارد بسیار زیادی هستند که عالمان اقتصاد را بر آن می‌دارد تا چرایی بروز چنین پدیده‌هایی را کشف کنند.
همانند هر علم دیگری، انگیزه، دانشمندان در کشف روابط علت و معلولی حاکم بر پدیده‌ها، نه برای ارضا حس کنجکاوی، بلکه به منظور آن است که انسان را به محیط اطراف خود مسلط‌تر بگرداند. این تسلط در عرصه علم فیزیک، منجر به ساخت هزاران وسیله مختلف گردیده که دستیابی بشر را به زندگی با آسایش بیشتر ساده‌تر نموده است. در عرصه اقتصاد نیز شناخت قانونمندی‌های حاکم بر رفتارها از طریقی دیگر رفاه بشر را بهبود می‌بخشد. رشد اقتصادی پایدار، تورم کمتر، تخصیص کارآتر منابع و بهبود مستمر تکنولوژی از دستاوردهای کشف روابط علی در حوزه اقتصاد است. این بخش، «اقتصاد توصیفی» را ایجاد کرده است که در آن بدون ارزش داوری، صرفا به تحلیل «آنچه که هست» می‌پردازد. در اینجا نگاه به جهان اطراف، نگاهی خنثی و بدون اعمال هرگونه قضاوت است.
در اقتصاد دستوری، گرایش‌های اجتماعی، خواسته‌های سیاسی، پیشینه‌های تاریخی و فرهنگی «ارزش‌هایی» را شکل می‌دهند که تصویری از دنیای بیرون را به عنوان «تصویر مطلوب» ایجاد می‌کند. الگویی خاص از توزیع درآمد، حساسیت کم یا زیاد به تورم و انتظار از حضور دولت در عرصه‌های مختلف که از مواردی به شمار می‌روند که وجه اشتراک‌شان ارزش‌گذاری، داوری و پیگیری تحقق تصویری از آنچه که «باید باشد» است.
اقتصاد توصیفی در ذهن و نوشته‌های دانشمندان و علمای اقتصاد و اقتصاد دستوری در ذهن سیاستگذاران قرار دارد. هر چه این دو از یکدیگر دورتر باشند، جامعه به شیوه ضعیف‌تری اداره می‌شود و در مقابل سازگاری و همخوانی این دو حوزه منجر به بهبود اداره امور می‌گردد.
۴ - مدل‌سازی در اقتصاد
جهان اطراف ما، مجموعه‌ای بسیار پیچیده از روابط متقابل عواملی است که آنها را «متغیرهای اقتصادی» می‌نامیم. حاصل این روابط پیچیده، «پدیده‌هایی» هستند که در قالب مشاهدات بیرونی متجلی می‌گردند. رسالت دانشمند، کشف روابط موجود بین متغیرهای اقتصادی، به منظور توضیح تغییرات مشاهده شده در پدیده‌های اقتصادی است. چرا تورم به وجود می‌آید؟ چه عواملی موجب بروز پدیده بیکاری می‌شوند؟ چرا مصرف دارای نوساناتی کمتر از سرمایه‌گذاری است؟ به چه دلیل در کشورهایی که نظام نرخ برابری شناور دارند، نرخ ارز دارای نوساناتی غیرقابل پیش‌بینی است؟ موارد ذکر شده، نمونه‌هایی از مشاهدات اقتصادی‌اند که دانشمندان علم اقتصاد، درصدد یافتن پاسخ برای آنها برمی‌آیند.
ارسال نظر