محمدحسن یاری

بخش نخست

می‌گویند واقعی‌ترین و بهترین نوع قیمت, قیمتی است که بازار آن را تعیین کرده باشد. اما هر بازاری به نسبت شرایط زمانی و مکانی و دامنه تاثیرگذاری و تاثیرپذیری خود در فرایند تعیین قیمت, اتفاقات متنوعی را تجربه می‌کند که نهایت این رفتار‌, به همان قیمت واقعی منتهی می‌شود. بازار بورس ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه ای که ۷۰درصد استراتژیک‌ترین ماده های جهان در آن آرمیده‌اند, شخصیت خاصی به خود گرفته است که با وزش کوچک‌ترین بادهای سیاسی و اقتصادی واکنش خاصی از خود آشکار می‌کند.

بورس ایران به دلیل حساسیت منحصر به فرد خود تفاوت‌هایی اساسی با سایر بورس‌های جهان دارد و این تفاوت موجب بکارگیری برخوردها و استراتژی‌های متفاوتی از طرف سهامداران می‌شود. در سبد اطلاعاتی سهامدار بورس ایران برخی از عوامل سیاسی و اقتصادی وزن بیشتری را به خود اختصاص می دهند.

جهان به دو انرژی نفت و گاز هر روز بیشتر از دیروز وابسته‌تر می‌شود و امنیت این منطقه (خاورمیانه) سرشار از مواد حیاتی کنونی را در سرلوحه دکترین خود قرار داده است. شاخص های بازارهای سهام کشورهای بزرگ صنعتی‌, تحرکات این منطقه را زیر نظر دارند و لحظه به لحظه با رفتارهای خود مقدمات تحلیل سیاستمداران خود از خاورمیانه را فراهم می‌کنند.

سرمایه‌گذاری در بازار بورس ایران به دلیل این خاصیت آشکار, نیاز به شرایط خاصی نیز دارد که سهامدار احتمالی بورس ایران ناگزیر از رعایت این شرایط خواهد بود. اما این وضعیت سرشار از فرصت‌ها همچنین تهدیدهایی را نیز به همراه دارد. ریسک سیستماتیک بورس ایران نسبت به سایر بورس‌های بزرگ جهان بیشتر است و در عین حال کسی که مبادرت به سرمایه‌گذاری در این بازار پر ریسک می‌کند انتظار بازدهی بیشتر را نیز برای خود محفوظ می دارد. به یاد داشته باشید که هر جا که فرصتی نهفته باشد‌, ریسکی نیز در آنجا پنهان است. ریسکی که هم می‌تواند شما را به اوج برساند هم به شدت به زمین بکوباند.

به دلیل بالابودن ریسک بازار بورس ایران, گاهی اوقات سهامدارانی پیدا می شوند که از این بازار ایرانی درآمدهایی فوق‌العاده رویایی کسب می‌کنند.

اما بورس ما با سایر بورس‌های جهان تفاوت‌های استراتژیکی دارد. منظور از تفاوت نه عقب ماندگی و یا نبود فرهنگ مناسب سرمایه‌گذاری و یا نداشتن قوانین اجرایی کافی نیست بلکه محیط و منطقه ای است که در آن زندگی می‌کنیم . منطقه ای که هیچ زمانی شما نمی‌توانید منتظر آرامش و شرایطی بدون نوسان های زیاد باشید.

جنگ عراق و افغانستان, انفجار برج های دوقلو در آمریکا, افزایش و کاهش قیمت نفت و در آینده قیمت گاز, رشد و یا رکود اقتصادی, جنگ و صلح, سخنان افراد تاثیر گذار در جهان و . . . اینها بخشی از پارامترهای کلانی هستند که بر تمامی بورس‌های دنیا به نسبت محدوده حساسیت و نفوذ و قدرت خود تاثیر گذار هستند. در بورس‌های بزرگ و قدیمی مثل بورس نیویورک و لندن و حتی نیکی ژاپن‌, به علت توسعه یافتگی و وجود فرهنگ بالای سرمایه‌گذاری و همچنین وجود ابزارهای مقابله با نوسان های شدید, تمامی این اتفاقات تا حدودی که موجب رکود مدت دار و سلب اطمینان سهامداران نشود وجود دارد و البته ضریب امنیت بالای سرمایه‌گذاری آن کشورها.

یکسری از پارامترها و عوامل جهانی و کلان‌, برای تمامی بورس‌ها مشترک است یعنی تمامی بورس‌ها کم و بیش از این عوامل تاثیر می‌پذیرند که با میزان نوسان خود عکس‌العمل نشان می دهند. اما میزان هر کدام از این پارامترها در هر بورسی با توجه به ویژگی های آن بورس متفاوت است. در برخی از بورس‌ها عوامل سیاسی مقدم‌تر هستند و در برخی دیگر عوامل اقتصادی و در برخی نیز تنها عوامل درونی و سازمانی اهمیت بیشتری دارد. بررسی جغرافیای سیاسی بورس ایران‌, چهره ای خاص و متفاوت با بورس‌های دیگر جهان را آشکار می‌کند.

انرژی؛ فرصت یا تهدید

نفتی که در سال ۱۸۹۵ توسط «ادوین دریک» با بهره برداری از چاهی در پنسیلوانیای آمریکا متولد شد اکنون جهان را به شدت به خود معتاد کرده است . منشاء اصلی جنگ‌ها و صلح‌ها شده است. برای بخشی از جهان وسیله پیشرف و برای برخی تنبلی و تن‌پروری ارمغان آورده است. بیشتر از ۲۰۰ نوع نفت مختلف در جهان وجود دارد و قیمت آنها بر اساس ترکیبات شیمیایی هر کدام متفاوت است. هر بشکه نفت معادل ۱۵۹ لیتر است که برابر با ۸۰ بطری بزرگ نوشابه گاز دار یا ۳۵ گالن است. این حجم برای پر کردن باک ۴ خودرو کافی است. بیش از نیمی از نفت استخراج شده در جهان به سوخت خودرو تبدیل می‌شود. آمریکا بزرگترین مصرف‌کننده نفت جهان است و یک چهارم تقاضای نفت بازار جهانی به این کشور تعلق دارد. به طور متوسط هر آمریکایی روزانه ۱۳ لیتر نفت مصرف می‌کند. این میزان دو برابر متوسط سرانه کشورهای توسعه یافته اروپایی و پانزده برابر کشورهای در حال توسعه است. روزانه ۸۴‌میلیون بشکه نفت در سراسر جهان مصرف می‌شود. این میزان نفت برای پر کردن ۴۰ استادیوم فوتبال کافی است. ارزش سالانه نفت خام معامله شده در بازارهای جهانی بیش از یک تریلیون دلار است و بخش مهمی از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص می‌دهد.

در حال حاضر نفت و گاز و زغال سنگ (۲۰۰۶) ۸۰‌درصد از انرژی مصرفی جهان را تامین می‌کند و تا ۲۵ سال دیگر نفت همچنان‌, انرژی برتر مصرفی جهان خواهد ماند که بیشتر از ۵۰‌درصد مصرف جهانی آن افزایش می‌یابد. میزان تقاضای جهانی نفت از حدود ۸۴‌میلیون بشکه در روز (۲۰۰۶) به ۹۴‌میلیون بشکه روزانه در سال ۲۰۱۵ و ۱۲۰‌میلیون بشکه روزانه در سال ۲۰۳۰ خواهد رسید. منابع طبیعی انرژی به طور یکسان در سطح جهان پراکنده نشده‌اند و دو سوم ذخایر نفت جهان در اختیار کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا قرار دارد. مجموع ذخایر اثبات شده نفت جهان یک تریلیون و ۲۹۲‌میلیارد بشکه می‌باشد.

انرژی از مهم‌ترین اهرم‌های تعیین‌کننده در عرصه تحولات سیاسی, اقتصادی و تکنولوژیکی قدرت های بزرگ به شمار می رود. قدرت های بزرگ همواره از وایستگی در زمینه انرژی به کشورهای دیگر بیمناک‌اند و‌درصدد یافتن راه حلی برای این مشکل هستند.