گزارش - آخرین اقدامات سازمان مدیریت بحران تهران برای زلزله تشریح شد

۱۰۰۲ نقطه پایتخت محل «اسکان اضطراری»

عزیزالله رجب زاده *- تهران تقریبا شب‌ها ۵/۸ میلیون نفر جمعیت دارد که در یک جغرافیای نسبتا گسترده پراکنده‌اند. این در حالی است که در بخش‌هایی از شهر تمرکز جمعیت زیادی وجود دارد که اتفاقا ساختمان‌های آن هم چندان استحکام لازم را ندارند. بخش دیگری از جمعیت هم در بافت فرسوده شهر ساکن هستند که بیش از ۵۴ درصد شهر تهران را تشکیل می‌دهد.

عزیزالله رجب زاده *- تهران تقریبا شب‌ها ۵/۸ میلیون نفر جمعیت دارد که در یک جغرافیای نسبتا گسترده پراکنده‌اند. این در حالی است که در بخش‌هایی از شهر تمرکز جمعیت زیادی وجود دارد که اتفاقا ساختمان‌های آن هم چندان استحکام لازم را ندارند. بخش دیگری از جمعیت هم در بافت فرسوده شهر ساکن هستند که بیش از ۵۴ درصد شهر تهران را تشکیل می‌دهد. گذشته از این دو بخش؛ با مشکل مدارس، بیمارستان‌ها و پل‌های شهر روبه رو هستیم که بخش عمده‌ای از آنها هنوز مقاوم‌سازی نشده است. علاوه بر این بخش‌ها، شریان‌های حیاتی شهر مثل آب، برق، گاز و تلفن و... ایمن‌سازی لازم نشده‌اند و مشکل دارند. همه این مشکلات را که جمع می‌کنیم تصویری از شهر تهران به ما می‌دهد که براساس آن باید شهر را مقاوم سازی و نوسازی کنیم و مردم را آموزش دهیم تا خانه‌هایشان را مقاوم بسازند تا بتوانیم به نوعی ریسک بحران زلزله را پایین آوریم.

برای نجات جان انسان‌هایی که زیر آوار مانده‌اند تنها هفتاد و دو ساعت به لحاظ پزشکی فرصت داریم و در این زمان طلایی بهره‌گیری از نقش مردم در امداد و نجات همانند تجربه ژاپن و سایر کشورها بسیار مهم است، در زلزله ژاپن ۷۰ تا ۷۵ درصد امدادرسان‌ها از خود مردم محله بودند. حتی در زلزله اخیر تبریز هم ۸۰ درصد از امدادرسانی‌ها توسط خود مردم انجام شد. ما می‌توانیم مردم را آموزش ‌دهیم و آماده ‌کنیم تا این آمادگی را داشته باشند و بدانند که در قبل؛ حین و بعد از بحران چه کارهایی باید انجام دهند.

یکی از اقداماتی که بعد از بحران مهم به نظر می‌رسد اسکان اضطراری افراد نجات یافته است.

اسکان‌اضطراری از جمله نیازهای ضروری در شرایط وقوع سوانح طبیعی به ویژه زلزله است؛ چرا که به طور معمول در پی وقوع حوادث و سوانح طبیعی با شماری از انسان‌ها مواجه می‌شویم که از حادثه جان سالم به در برده‌اند، اما خانه و کاشانه شان یا تخریب شده و آسیب دیده یا آنکه اطمینانی از ایمنی خانه شان ندارند.

در این راه سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تاکنون برای طراحی و راه‌اندازی ۱۰ اردوگاه‌ اسکان اضطراری در پارک‌های بزرگ تهران همچون چیتگر، خرگوش دره، سرخه حصار و افرا، توسکا و... برنامه‌ریزی و اقدام کرده است که به عنوان یکی از الگوهای مناسب برای توانمندسازی ساختار نظام مدیریت بحران شهر تهران محسوب می‌شود. البته این طرح فقط تامین کننده بخشی از نیاز اسکان اضطراری شهر تهران است. دیگر طرح سازمان مدیریت بحران برای بعد از بحران شناسایی بیش از هزار و دو نقطه از شهر تهران شامل بوستان‌های کوچک و بزرگ داخل شهری، فضای مدارس، ورزشگاه ها، اماکن عمومی، مساجد و غیره به عنوان اماکن اسکان اضطراری محلی است که در مواقع بحران می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. این طرح‌ها به نوعی اجرای طرح‌های الگو و پایلوت است و کمکی به جمعیت هلال احمر است که قانونا مسوول امداد و نجات و اسکان اضطراری است.

جدا از طرح‌های اسکان اضطراری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران که به زمان بعد از بحران مربوط می‌شود این سازمان در حال انجام برخی اقدامات پیشگیرانه نیز هست. به طور مثال این سازمان در حال آموزش دادن مدیران رده‌های مختلف است تا در زمان بحران نقش ایفا کنند. علاوه بر این در حال پایش لرزه‌های گسل‌ها به صورت ۲۴ ساعته توسط دستگاه‌های لرزه‌نگار است.

جدا از این اقدامات در حوزه ساخت و ساز، بحث اصلی الزاما میزان ارتفاع ساختمان نیست. در توکیو که لرزه‌خیزترین شهردنیا است ساختمان‌های بلند ۴۰ طبقه هم ساخته‌اند؛ اما مطابق با ضوابط و استانداردهای مقاوم سازی. بنابراین در این محدوده فقط باید ضوابط ساخت و ساز روی گسل و پهنه گسل را رعایت کنیم و ساختمان مقاوم بسازیم تا مشکل خاصی در برخورد با امواج زلزله با ارتفاع ساختمان‌ها نداشته باشیم. در این راستا ضوابط ساخت‌وساز روی گسل و پهنه گسلی را به شکل طرح درآورده شده است و در صورت تصویب ضوابط ساخت‌وساز بر این اساس انجام می‌شود.

آموزش گروه‌های داوطلب واکنش اضطراری در محلات (دوام) تهران نیز دیگر طرحی است که برای زمان بحران در حال پیگیری هستیم. طرح تشکیل گروه‌های داوطلب واکنش اضطراری محلات(دوام) در تهران در ۳۷۴ محله اجرا شده و با توجه به آنکه برخی محله‌ها بیش از یک گروه دارند تاکنون حدود۵۰۰ گروه داوطلب مردمی در تهران تشکیل شده و فعال هستند. به این ترتیب ادامه مدیریت بحران از سطح مدیریت بحران منطقه تا محلات و خانه‌های مردم هدایت شده که باید کماکان این طرح توسعه یابد. علاوه بر شرکت اعضای این گروه‌ها در برنامه‌های آموزشی، برنامه‌های متنوعی ‌برای پایدارسازی آنان و حضور مستمر در تمرین و مانورهای محلی پیش‌بینی شده است. گروه‌های دوام از جمله سرمایه‌های مدیریت بحران در مناطق به شمار می‌آید که با مدیریت شهرداران هر منطقه برنامه‌ریزی و هدایت آن در حال توسعه است و همین روند به تدریج به رونق آمادگی، آموزش و آگاه سازی شهروندان می‌انجامد. همزمان با سالروز ۵ دی‌ماه روز ملی ایمنی، برنامه‌های متنوع آمادگی و آموزشی در ستادهای مدیریت بحران مناطق۲۲گانه به اجرا درآمده است که اجرای مانورهای محلی، برنامه‌های آموزشی، نمایشگاه عکس و پوستر، گفت‌وگو با رسانه‌های جمعی و برنامه‌های فرهنگی و تشویقی از جمله برنامه‌های اجرا شده در این ایام از سوی ستادهای مدیریت بحران است.

* رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران