فاطمه دانشور *

افزایش چند برابری مبلغ یارانه نقدی مدتی است که به موضوع داغ افکار عمومی و دغدغه اصلی کارشناسان تبدیل شده است. فارغ از اهدافی که مبلغان ضرورت افزایش یارانه نقدی با طرح این موضوع آن هم در شرایط خطیر اقتصاد ایران به دنبال تحقق آنها هستند، به نظر می‌رسد از مناظر گوناگونی می‌توان و باید به این مساله نگریست؛ طبیعتا در جریان صحبت از پول، اولین نکته‌ای که به آن توجه می‌شود، کارکردهای اقتصادی است یعنی مسائلی از قبیل منشأ پیدایش یا تامین پول، مقصد آن و فرآیندی که درقالب آن فرآیند، پول از مبدأ و منشأ به مقصد یا مقاصد تعریف شده، منتقل می‌شود، در اولویت قرار دارد. تمامی این نکات در حوزه اقتصاد به لحاظ احتمالات متعددی که برای آنها متصور است از اهمیت خاصی برخوردارند، چراکه فروض مختلف درمورد منبع تامین یا خلق پول، شیوه‌های انتقال آن و سرآخر مقاصد متفاوتی که می‌تواند داشته باشد، هر یک پیامدهای مختلفی برای اقتصاد یک کشور به ارمغان می‌آورد.

به عنوان مثال اینکه منشأ پول توزیعی فعالیت‌های مولد باشد یا منابع بانک مرکزی، از اهمیت فراوانی برخوردار است چرا که پول نشأت گرفته از فعالیت‌های مولد، موتور محرکه رشد اقتصادی بیشتر خواهد بود، اما پول ناشی از منابع بانک مرکزی، پول پرقدرتی است که پایه پولی را افزایش داده و به تورم منجر می‌شود. شبیه این تفاوت‌ها را در مورد فرآیند توزیع پول و مقاصدی که پول توزیعی در پی وصول به آنها است، می‌توان برشمرد و پیامدهای مختلفی نیز برای آنها شناسایی کرد.

نکته مهم و مورد توجه این نوشتار، اما پرداختن به موضوع توزیع پول از منظر اقتصادی نیست، بلکه توجه دادن نخبگان و آگاهان کشور به این حقیقت است که طرح موضوع افزایش یارانه نقدی در شرایط فعلی بیش از هر زمان دیگری با انگیزه‌های تبلیغاتی انجام می‌گیرد و متاسفانه می‌تواند حکم آغاز ماراتنی نفس‌گیر و بی‌سرانجام را داشته باشد که دوندگان حاضر در آن ناخودآگاه یا خودآگاه و برای جلب افکار عمومی، وعده پرداخت مبالغ بیشتری پول به جامعه را خواهند داد و این متاسفانه به معنای تضعیف تمامی ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و... یک جامعه است.

به دیگر سخن، در شرایطی که ضرورت حمایت اقتصادی از طبقه فرودست و حتی متوسط جامعه به شدت احساس می‌شود، طرح افزایش مبلغ یارانه نقدی در حکم فروکاستن ریشه‌های فراوان مشکلات اقتصادی و راه‌حل آنها به ساده‌ترین کار ممکن یعنی افزایش پول توزیعی است. تمرکز تبلیغات بر محور مبلغ یارانه نقدی یا به عبارت بهتر پولی که قرار است بین مردم توزیع شود، نه تنها افکار عمومی را از نتایج و پیامدهای اقتصادی این اقدام ناآگاه نگه می‌دارد بلکه به ترویج این عادت ناپسند و نادرست در جامعه منجر می‌شود که بدون در نظر گرفتن صلاحیت‌ها و عقبه فکری و سیاسی افراد باید تنها به مبلغی که پیشنهاد می‌شود، توجه کرد! آیا این معنایی جز وعده محوری به جای برنامه محوری دارد؟ قطعا خیر.

از سوی دیگر چنین تبلیغاتی، این پرسش را نیز مغفول می‌گذارد که چرا مبالغ قبلی یارانه‌های نقدی به مرور زمان کارآیی و فایده خود را از دست داده‌اند تا پرداخت مبالغ بیشتر برای افکار عمومی جذاب شود؟

از این رو به نظر می‌رسد فارغ از اینکه چه افرادی برای تحقق اهداف خود به سراغ جذابیت‌های افزایش یارانه نقدی و توزیع پول بیشتر میان مردم رفته‌اند، نخبگان و آگاهان باید جامعه را نسبت به پیامدهای این رقابت نادرست مطلع کنند تا بنیان‌های اخلاقی، انسانی و ارزش‌های فرهنگی جامعه حفظ شود. دلسوزان نظام و کشور باید نسبت به آفت‌های چنین روش‌هایی که شعور و درک افکار عمومی را به وعده‌های اقتصادی خرد و البته نادرست فرو می‌کاهد، هشدار دهند چرا که در صورت ادامه این روند آنچه بیش از هر چیز آسیب می‌بیند بنیان‌های اخلاقی و انسانی جامعه است.

*رییس کمیسیون اخلاق کسب‌وکار و مسوولیت اجتماعی اتاق ایران