حباب‌های اقتصادی - ۳ خرداد ۸۸
سیجی استیمز
مترجمان: محمدصادق الحسینی، محسن رنجبر
بخش دوم و پایانی
حبا‌ب‌های می‌سی‌سی‌پی و دریای جنوب
در سال 1717 جان لاو، شرکت Compagnie d'Occident را در لوییزانا تشکیل داد تا انحصارهای تجاری دولت فرانسه در پوست سگ‌‌‌های آبی را در دست بگیرد.

این شرکت بعدا و پس از اتفاقاتی از جمله ادغام با بانک رویال فرانسه، به Compagine des Indies تغییر نام داد. سکه‌‌هایی که بانک رویال فرانسه ضرب می‌‌‌کرد توسط پادشاه فرانسه ضمانت می‌‌‌شد.
این شرکت، نهایتا مجوز جمع‌آوری همه مالیات‌ها و ضرب سکه‌های جدید را کسب کرد و هزینه این امور را از محل انتشار سهام تامین می‌‌‌کرد. این سهام با قیمت‌های بالایی به فروش می‌رفتند.
در زمان آغاز به کار شرکت، سهام آن به قیمت پانصد لیره به فروش رسید، اما در اکتبر ۱۷۲۰ و پس از گسترش یافتن شرکت، این سهام با قیمتی نزدیک به ده هزار لیره معامله می‌‌‌شد. با این حال، در سپتامبر ۱۷۲۱، سهام شرکت به میزان اولیه خود یعنی به پانصد لیره کاهش پیدا کرد.
در همین زمان در انگلستان نیز شرکت دریای جنوب که تنها دارایی قابل توجه آن، انحصار در تجارت با مستعمرات اسپانیا در آمریکای جنوبی بود، طرح‌های توسعه خود را آغاز ‌کرد. اهداف این شرکت به خوبی اهداف همتای فرانسوی‌اش تعریف نشده بود، اما توانست از طریق پرداخت رشوه‌ و بخشیدن سخاوتمندانه سهام حمایت گسترده پارلمان را کسب کند. سهام این شرکت در ژانویه 1720، به قیمت 120 پوند به فروش می‌رسید. تا اینکه در ژوئن همان سال و پس از انتشار یک سری اوراق بهادار جدید، قیمت سهام این شرکت به 1000 پوند افزایش پیدا کرد. اما در ماه اکتبر قیمت سهام آن به 290 پوند کاهش یافت. اما آیا می‌‌‌توان گفت که سهامداران این دو شرکت عامل ایجاد حباب بوده‌اند؟
پیتر گاربر توضیحات مفصلی را ارائه کرده تا نشان دهد که شاید این اصول بازار و نه بورس‌بازی غیرعقلانی یا پویایی‌های حباب عقلانی بوده که این تغییرات قیمتی را به وجود آوردند.
دو شرکت فوق به منظور تامین سرمایه‌، کار خود را با استقراض از دولت در عوض دادن سهام آغاز کردند. این امر سبب شد که دولت‌های متبوع این دو شرکت با نرخ بهره پایین به آن‌‌ها وام دهد. به علاوه، این دولت‌ها حمایت و امتیازهای آشکار و غیرمعمولی را برای این دو شرکت قائل بودند.
اعتماد به توانایی‌ هر یک از این دو شرکت برای رشد و سودآوری، به خوبی حداکثر قیمت سهام آنها را بر اساس اصول بازار توجیه می‌کند.
کاهش قیمت سهام شرکت دریای جنوب، در ژوئن 1720 و زمانی آغاز شد که قانون حباب توسط پارلمان به تصویب رسید. هدف از تصویب این قانون، محدود ساختن گسترش رقبای این شرکت بود. این قانون، باعث شد که ارزش سهام رقبا کاهش یابد.
از آن جا که سهامداران شرکت‌‌‌های رقیب بخشی از سهامشان را از طریق استقراض خریداری کرده بودند، به دنبال افت قیمت‌‌ها موجی از فروش سهام به منظور فراهم کردن نقدینگی لازم برای پرداخت این بدهی‌‌ها به راه افتاد. در این بین فروش سهام شرکت دریای جنوب هم به شدت افزایش یافت. با ادامه کاهش قیمت‌ها، پارلمان علیه شرکت دریای جنوب دست به کار شد و دارایی‌های آن را به فروش رساند.
اما سقوط Compagnie des Indes در فرانسه، پیچیده‌تر از این بود. بسیاری از سرمایه‌گذارها، در زمان به حداکثر رسیدن ارزش این شرکت در بازار، تصمیم گرفتند که عایدی سرمایه خود را به طلا که دارایی ملموس‌تری است، تبدیل کنند.


واضح است که همان گونه که امروزه طلای کافی در آمریکا برای پشتیبانی از دلار وجود ندارد، در آن زمان نیز در فرانسه طلای کافی برای برآورده ساختن این تقاضا وجود نداشت. بانک رویال قیمت سهام این شرکت را در نه‌هزار لیره تثبیت کرد.
از سوی دیگر این بانک، سهام این شرکت را با اسکناس‌‌‌های خود مبادله می‌‌‌کرد. بنابراین طی چند ماه، عرضه پول فرانسه به شدت افزایش یافت زیرا اسکناس‌های منتشر شده توسط بانک رویال، قانونی محسوب می‌شدند. پس از آن، یک دوره ابر تورم روی داد و شرکت مذکور برای کاهش تورم قیمت سهام خود را در پنج هزار لیره تثبیت کرد. اطمینان در شرکت از بین رفت و نهایتا جان لاو از کار بر کنار گردید.
این توضیح مختصر نشان می‌‌‌‌دهد که چگونه فراز و فرودهای این دو شرکت، منجر به رویدادهایی شد که ارزش بنیادی‌‌ای که سرمایه گذاران برای سهام‌‌ها در نظر می‌‌‌گرفتند تحت تاثیر قرار گرفت. این تحلیل، بر خلاف فرضیه حباب‌‌ها است.
تمام این اتفاقات به این دلیل رخ داد که انتظار می‌‌‌رفت این شرکت‌‌ها در بلند مدت رشد خوبی داشته باشند. این دو شرکت حتی شکاک‌ترین سرمایه‌گذاران را نیز قانع کردند که در آینده عملکرد خوبی خواهد داشت. با این حال هر دو در نهایت شکست خوردند. تشخیص حباب عقلانی، قبل از تشکیل آن اصلا آسان نیست.
هدف اصلی فعالیت‌های جان لاو در بانک رویال، گسترش تجارت فرانسه از طریق افزایش عرضه پول در این کشور بود. جالب آن که این همان سیاستی است که یک نسل کامل از اقتصاددانان کینزی دو قرن پس از تشکیل حباب‌های می‌سی‌سی‌پی و دریای جنوب از آن حمایت می‌‌‌کردند. با این حال اغلب اقتصاددانان، حتی اقتصاددانانی که به شدت با سیاست‌‌‌های کینزی مخالفند، حاضر نیستند که کینزین‌‌ها را غیر عقلایی بنامند.
مباحث مدرن در زمینه حباب‌‌ها
هنوز در این رابطه که آیا حباب‌ها می‌توانند در بازارهای دارایی مدرن وجود پایدار باقی بمانند یا خیر، پاسخ مشخصی به دست نیامده است. حتی در رابطه با وجود حباب‌های عقلانی یا غیرعقلانی نیز در میان اقتصاددان‌ها اتفاق نظر وجود ندارد. تلاش برای تمییز حباب‌های غیرعقلانی از حباب‌های عقلانی که ممکن است به واسطه درک منطقی، اما ناقص سرمایه‌گذارها از اصول بازار به وجود آیند نیز به سردرگمی‌‌‌ می‌‌‌انجامد.


جدیدا تلاش‌‌هایی بر پایه متدهای آماری برای تشخیص حباب‌‌ها صورت گرفته، اما هیچ کدام از آن‌‌ها مورد حمایت همه اقتصاددانان نیستند.
درباره نویسنده
سیجی استیمز استاد اقتصاد دانشگاه ایالتی کالیفرنیا است. وی سابقا مشاور ارشد اقتصادی شرکت bates white LLC بود.
منابعی برای مطالعه بیشتر مقدماتی
Garber, Peter. Famous First Bubbles: The Fundamentals of Early Manias. Cambridge: MIT Press, 2000.
Mackay, Charles. Memoirs of Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds. London: Office of National Illustrated Library, ۱۸۵۲. Available online at: http://www.econlib.org/library/Mackay/macEx.html
Malkiel, Burton. A Random Walk Down Wall Street: The Time-Tested Strategy for Successful Investing. New York: Norton, 2003.
Shiller, Robert. Irrational Exuberance. Princeton: Princeton University Press, ۲۰۰۰.
Smant, David. "Famous First Bubbles or Bubble Myths Explained?" Available online at: http://www.few.eur.nl/few/people/smant/m-economics/bubbles.htm.
پیشرفته
Abreu, Dilip, and Markus Brunnermeier. "Bubbles and Crashes." Econometrica 71 (2003): 173-204.
Evans, George. "Pitfalls in Testing for Explosive Bubbles in Asset Prices." American Economic Review ۴ (۱۹۹۱): ۹۲۲-۹۳۰.
Flood, Robert, and Robert Hodrick. "On Testing for Speculative Bubbles." Journal of Economic Perspectives 4 (1990): 85-101.
Garber, Peter. "Famous First Bubbles." Journal of Economic Perspectives ۴ (۱۹۹۰): ۳۵-۵۴.
Garber, Peter. "Tulipmania." Journal of Political Economy 3 (1989): 535-560.
Shiller, Robert. "Speculative Prices and Popular Models." Journal of Economic Perspective ۴ (۱۹۹۰): ۵۵-۶۵.
Stiglitz, Joseph. "Symposium on Bubbles." Journal of Economic Perspectives 4 (1990): 13-18.