دنیای اقتصاد - بودجه ۸۸ در حالی به زودی در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار خواهد گرفت که درجه واقع‌بینی ارقام مندرج در آن یکی از مهمترین چالش‌های تصویب آن خواهد بود؛ برخی از صاحبنظران اقتصادی، برآورد دولت از ۵/۱برابر شدن درآمدهای مالیاتی در سال آینده را در شرایط رکودی فعلی مهمترین علامت تنظیم غیرواقع‌بینانه بودجه و کسری بودجه پنهان می‌دانند که در نهایت باید با درآمدهای تورم‌زای استقراض از بانک مرکزی یا انتقال پول از بودجه عمرانی به جاری تامین شود.این نگاه بدبینانه در برابر خود با نگاه خوشبینانه مدافعان بودجه روبه‌رو است که امیدوار هستند با فعال‌سازی «مالیات بر ارزش افزوده» که بنا به مصالح سیاسی در سال جاری مسکوت گذاشته شد، درآمدهای رویایی برآورد شده تحقق یابد. البته نمایندگان،رویه چند سال اخیر دولت را در برآورد سهم پایین برای بودجه جاری در ابتدای بررسی که در نهایت باعث لاغرسازی بودجه عمرانی در پایان سال می‌شود، نشانه بی‌انضباطی می‌دانند و این رویه را به سال آینده هم تعمیم می‌دهند. همچنین برخی صاحبنظران، درآمدهای پیش‌بینی شده از حذف یارانه‌ها را بسیار بالا و خوش‌بینانه دانسته‌اند. ارقام بودجه ۸۸، واقعی یا غیرواقعی؟

دنیای‌اقتصاد- درست در شرایطی که نمایندگان مجلس مشغول بحث و بررسی لایحه دولت برای اصلاح بودجه ۸۷ و انتقال ۶میلیارد دلار از بودجه عمرانی به جاری هستند، آن سوتر کارشناسان اقتصادی به تحلیل محتوایی بودجه ۸۸ و میزان واقعی یا غیرواقعی بودن ارقام این لایحه مشغول هستند.

به خصوص اینکه در جلسه علنی روزیکشنبه مجلس و در جریان تصویب کلیات لایحه اصلاحی بودجه ۸۷ نمایندگانی چون رضا عبداللهی رییس کمیسیون برنامه و بودجه، علی اکبر آقایی رییس کمیسیون عمران و رضا یوسف‌نژاد نماینده ساری به انتقاد از شیوه بودجه نویسی دولت محمود احمدی‌نژاد پرداختند و اعلام کردند: اگر مجلس مراقبت نکند بودجه سال آینده به خاطر غیرواقعی بودن ارقام آن با کسری‌های آشکار و غیرآشکار به مراتب بیشتر از امسال مواجه خواهد شد. البته نمایندگان دیگری چون احمد توکلی رییس مرکز پژوهش‌های مجلس هم درباره میزان واقعی بودن ارقام بودجه به اظهارنظر پرداخته‌اند. توکلی به صراحت استدلال رحیم ممبینی معاون بودجه معاونت برنامه‌ریزی ریاست جمهوری را به چالش کشیده و اعلام کرد ارقام ارائه شده در لایحه بودجه و میزان واقعی بودن آن قابل نقد و بررسی است.رحیم ممبینی هفته گذشته اعلام کرد که بودجه ۸۸ با کسری مواجه نخواهد شد، مگر اینکه احکام جدیدی برای آن صادر شود.

بیان این اظهارات باعث اعتراض نمایندگان شده است. در جلسه علنی روزیکشنبه مجلس استدلال‌های دولت با چالش‌ مواجه شد و یوسف‌نژاد نماینده ساری گفت که دولت به عمد بودجه‌های عمرانی را بالا در نظر می‌گیرد تا از فواید تبلیغاتی آن بهره‌مند شود، اما در طول سال بخش‌های زیادی از بودجه‌های عمرانی را اختصاص نمی‌دهد، یا اینکه با ارسال لایحه متمم یا لایحه اصلاحیه خواستار کم شدن بودجه عمرانی و انتقال آن به بودجه جاری است. وی می‌گوید: این شیوه پسندیده‌ای نیست و باید تدبیری اتخاذ شود تا ارقام بودجه واقعی‌تر شود و نیاز به ارسال لایحه متمم یا لایحه اصلاحیه از سوی دولت به مجلس به حداقل ممکن برسد. وی سپس با اطمینان می‌گوید که در سال آینده با وضعیتی به مراتب بدتر از امسال مواجه خواهیم شد، چرا که دولت درآمدهایی برای خود درنظر گرفته است که امکان تحقق آن نیست و از سوی دیگر برخی هزینه‌ها مانند اختصاص یارانه‌های انرژی (بنزین، گازوئیل، گاز و برق) را حذف کرده است که خب طبیعتا امکان حذف کامل چنین هزینه‌هایی وجود ندارد و اقتصاد کشور را با مشکل مواجه می‌کند. البته نمایندگان مجلس در شرایطی بر غیرواقعی بودن ارقام بودجه تاکید می‌کنند و محمدرضا باهنر نایب رییس مجلس از کسری بودجه حداقل ۳۰هزار میلیارد تومانی خبر می‌دهد که کارشناسان اقتصادی خارج مجلس انتقادات سخت‌تری را به بودجه‌نویسی سال ۸۸ وارد کرده‌اند. محمد طبیبیان که خود یکی از بودجه‌نویسان کشور تا قبل از روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد بود، به کنایه می‌گوید: محل‌های درآمدی که دولت برای جبران کاهش درآمد ناشی از فروش نفت خام درنظر گرفته است، چندان خوش‌بینانه است که در برخی موارد لبخند بر لبان انسان وارد می‌کند. طبیبیان سپس چند نمونه مثال می‌زند و می‌گوید: سهم درآمدهای مالیاتی در تامین هزینه‌های جاری بودجه رشد ۴۵درصدی درنظر گرفته شده است که چنین رشدی در دوران قبل و بعد از انقلاب سابقه نداشته است.

حال سوال اینجا است با وجود رکود تورمی که ما در کشور داریم، تحقق این درآمد چگونه یک ساله امکان‌پذیر است؟ اصلا امکان وصول آن هست؟ قطعا اصرار بر تحقق این درآمد چالش‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی به دنبال دارد. وی در گفت‌و‌گو با سایت انتخاب افزود: مساله دیگر سهم درآمدهای غیرنفتی مشتمل بر مالیات‌ها در تامین ۹۳درصد هزینه‌های جاری است. وقتی صادرات ما در وضعیت خوب خودش بود، ما به این آرزو نرسیدیم حالا که صادرات و تجارت ما متاثر از بحران مالی جهانی خوابیده است، می‌خواهیم یک‌ساله به چنین رشد نجومی برسیم؟

این کارشناس تصریح کرد: در مجموع به عقیده من الزامات درآمدی بودجه ۸۷ غیرقابل تحقق است یا فشار احتمالی دولت بر وصول آن چشم‌انداز فعالیت‌های تولیدی و مولد اقتصاد را برای سال ۸۸ مبهم می‌کند، زیرا در این شرایط سرمایه‌گذار و تولیدکننده عطای فعالیت اقتصادی را به لقایش می‌بخشد و به اصطلاح روی سرمایه‌اش می‌خوابد تا سال ۱۳۸۹ چه پیش آید. البته طبیبیان در شرایطی از خوش‌بینی، عدم دقت و عدم واقع‌بینی در تدوین بودجه ۸۸ سخن به میان آورده است که محمود احمدی‌نژاد هنگام ارائه لایحه بودجه به مجلس از انجام کار زیاد و پیش‌بینی‌های بسیار دقیق در مراحل تدوین بودجه سخن گفت و در عین حال برخی دل‌نگرانی‌ها درباره آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی نظیر بنزین، گاز و گازوئیل را وارد ندانست. احمدی‌نژاد سهمیه‌بندی بنزین در سال ۸۵ را از جمله نمونه‌هایی دانست که قبل از اجرایی شدن آن با دل‌نگرانی‌هایی از سوی برخی افراد مواجه شد، اما بعد از اجرای آن همگان دیدند که اتفاقی نیفتاده و باعث صرفه‌جویی ۲۰میلیون لیتری بنزین در کشور شد. با این وجود توضیحات احمدی‌نژاد و نمونه‌ای که او مثال زد هنوز نتوانسته است باعث رفع نگرانی‌ها درباره اجرای آزادسازی کامل قیمت حامل‌های انرژی شود. سعید شیرکوند اقتصاددان در گفت‌وگویی با آفتاب با اشاره به حذف یارانه انرژی در لایحه بودجه ۸۸ می‌گوید: «اعداد در لایحه بودجه ۸۸ غیرواقعی است؛ یعنی دولت در هزینه‌های جاری خود هزینه‌های حامل‌های انرژی را حذف و در عین حال درآمدی ۲۵درصدی حاصل از هدفمند شدن یارانه این حامل‌ها برای خود متصور شده است». او می‌گوید: «این کار غیرمتعارف که در هیچ دولت و بودجه‌ای سابقه نداشت گویای آب بستن دولت به بودجه است».

استاد دانشگاه تهران توضیح داد:‌ «هر سال در لایحه بودجه در ستون هزینه‌های دولت رقم بزرگی در حدود ۱۰ تا ۱۱هزار میلیارد تومان برای حامل‌های انرژی می‌آمد که در بودجه ۸۸ حذف شده است». شیرکوند می‌افزاید: «دولت بخش مربوط به پرداخت‌ها برای حامل‌های انرژی را که یارانه دولت تلقی می‌شود حذف کرده و در مقابل با فرض افزایش قیمت این حامل‌ها، ۲۵درصد درآمد حاصل از آن را به بودجه اضافه کرده است».

معاون وزیر اقتصاد دولت خاتمی خاطرنشان کرد: «در سند بودجه سنوات گذشته هیچ‌گاه درآمدی از محل حامل‌های انرژی وجود نداشت، اما در این بودجه این درآمد آمده است. این در حالی است که مجلس هنوز هیچ تصمیمی در مورد یارانه‌ها و لایحه آن که به تازگی به مجلس ارائه شده و کمیسیون‌ها در حال بررسی آن هستند، نگرفته است که دولت بتواند روی درآمد آن حساب باز کند».

به گفته او لایحه بودجه ۸۸ مجموعه‌ای از ارقام است که در تحقق آن تردید جدی وجود دارد.

استاد دانشگاه تهران می‌گوید: «اساسا دولت در این لایحه با ساده‌انگاری و ساده‌سازی سعی کرده که با کم و زیاد کردن اعداد به تراز بودجه دست یابد. او تاکید می‌کند: «بودجه ۸۸ خیال‌پردازانه و غیرواقعی است و امکان تحقق آن وجود ندارد. مرتضی الویری شهردار اسبق تهران که دستی هم بر اقتصاد دارد، از زاویه دیگری به بحث بودجه ۸۸ و قصد دولت برای آزادسازی یارانه‌ها می‌پردازد و می‌گوید: اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده تجربه خوبی بود و باید این سوال بزرگ از دولتمردان و مجریان طرح آزادسازی حامل‌های انرژی پرسیده شود، وقتی تاب تحمل اعتصاب چند طلا فروش وجود ندارد چطور می‌توان قدم در راهی گذاشت که شناخت و مطالعه‌ای درباره آن ندارند آن هم در وضعیت ضربه‌پذیر جدی که کشور در آن قرار دارد؟! مرتضی الویری که با سایت فردا گفت‌وگو می‌کرد، سپس به چالش‌های بودجه ۸۸ می‌پردازد و با تاکید بر اینکه محور قرار دادن شیوه انبساطی و عادت دادن اقتصاد کشور با این نوع از بودجه‌بندی، اتخاذ شیوه‌های انقباضی را بسیار دشوار می‌نماید، گفت: دولت به دلیل تقاضاهایی که در جامعه ایجاد نموده است، دو راه پیش‌رو دارد یا نادیده گرفتن تقاضاها است که نتیجه آن که مواجهه دولت با چالش سیاسی جدی و همچنین بیکاری گسترده است یا اجرای تقاضاها که اعتباری برای آن وجود ندارد. برای جلوگیری از رکود و بیکاری، چاره‌ای جز استقراض از بانک مرکزی و پذیرش کسری بودجه نیست. طبق آخرین برآوردها بودجه سال آینده با سی‌هزار میلیارد تومان کسری مواجه است. استقراض برای تامین این کسری بودجه نیز به معنی بالا رفتن نقدینگی و به دنبال آن بالا رفتن نرخ تورم است.