طرح تحول یا لایحه بودجه؛ اولویت با کدام است؟

مرجان توحیدی

تقدم و اولویت ارائه دو لایحه طرح تحول و بودجه ۸۸ از سوی دولت به مجلس آن هم با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی سال به سوالی تبدیل شده که هر یک از نمایندگان و مقام‌های دولتی پاسخ متفاوتی به آن می‌دهند. در این میان اما فارغ از اصرار دولت بر اولویت ارائه لایحه طرح تحول، رضا عبدالهی، رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در یک جمله می‌گوید: فقط می‌توانم بگویم که دولت باید ارائه لایحه بودجه را در اولویت قرار دهد. این در حالی است که تعدادی از نمایندگان از این نکته سخن می‌گویند که مساله کاهش بهای جهانی نفت و به تبع آن کاهش منابع ارزی در بودجه ۸۸ و نیز تغییراتی که بر این اساس در حوزه درآمدها و محل تامین منابع ایجاد می‌شود، هم در طرح تحول اثرگذار خواهد بود و هم در بودجه ۸۸. از این رو باید دو راهکار را پیش روی مجلس گذاشت، اول انعکاس بخشی از طرح تحول یعنی هدفمند شدن یارانه‌ها در بودجه ۸۸ و دوم تعیین تکلیف طرح تحول بین مجلس و دولت و سپس ارائه بودجه ۸۸ بر اساس آن. معتقدان به این دو راهکار از جمله موافقان پرداخت نقدی یارانه‌ها نیز محسوب می‌شوند.

به باور این عده از نمایندگان مجلس بحث کاهش درآمدهای ارزی در بودجه ۸۸ به دلیل سقوط نفت از ۱۲۰ به مرز ۳۰دلار تاثیری در پرداخت نقدی یارانه‌ها ندارد. این طیف از نمایندگان موافق، بر این باورند که به دلیل این که پرداخت نقدی یارانه‌ ارتباطی با افزایش یا کاهش بودجه نداشته و از جابه‌جایی مدیریت یارانه‌ از دولت به خانوارها تبعیت می‌کند و نیز منابع آن از محل آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی تامین می‌شود، لذا کاهش مصارف ارزی دولت در بودجه ۸۸ نمی‌تواند باعث کاهش منابع پرداخت یارانه نقدی شود. این در حالی است که به باور دیگر نمایندگان اگر قرار باشد پرداخت یارانه به صورت نقدی انجام پذیرد در قالب طرح تحول یا انعکاس آن در بودجه ۸۸ و از آنجا که بخش عظیمی از درآمدهای ارزی به دلیل کاهش قیمت نفت محقق نخواهد شد و دولت نیز باید وظایف و تکالیف خود را در مورد تامین درآمدهای عمرانی و جاری و هزینه‌های سایر انجام دهد، احتمال کاهش منابع مربوط به پرداخت یارانه‌ها وجود خواهد داشت، چراکه گزارش اخیر معاونت برنامه‌ریزی ریاست‌جمهوری نشان می‌دهد که براساس نفت ۵/۳۷دلاری درنظر گرفته شده برای بودجه ۸۷ و احتمال تکرار آن برای بودجه ۸۸، حداقل ۳۵میلیارد دلار از مصارف پیش‌بینی شده در سال‌جاری از بودجه سال آینده غایب خواهد بود. بر این اساس این تعداد از نمایندگان معتقدند که با توجه به نوسانات قیمت نفت که البته همین مساله بستن بودجه ۸۸ را به تاخیر انداخته است، اولویت با ارائه لایحه بودجه و مشخص شدن هزینه‌ها و درآمدهای سال آینده است. در این بین اما تعدادی از نمایندگان نیز معتقدند که ارائه لایحه بودجه و طرح تحول بر یکدیگر تقدمی ندارد و هر کدام که به مجلس آمد باید در کمیسیون تخصصی بررسی شود، چرا که هر دو لایحه لازم و ضروری به نظر می‌رسند. با این حال رضا عبد‌الهی، رییس کمیسیون برنامه‌و‌بودجه در گفت‌و‌گو با دنیای اقتصاد بر این باور است که اولویت با ارائه لایحه بودجه است. این درحالی است که مخبر کمیسیون ویژه بررسی طرح تحول، سیدکاظم دلخوش در این‌باره به دنیای اقتصاد گفت: این که کدام‌یک از لوایح ابتدا به مجلس ارائه شود، تفاوتی ندارد، چرا که هر دو لایحه در جایگاه خود دارای اهمیت است و در صورت تقدیم به مجلس هر یک در کمیسیون‌های تخصصی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. عزت‌ا... یوسفیان‌ملا، عضو کمیسیون برنامه‌‌و‌بودجه نیز بر این تاکید کرد که هر دو لایحه لازم و ضروری و هر دو نیازمند طرح در مجلس بوده که اگر همزمان ارائه شود، باید هر دو مورد بررسی قرار گیرد.

از سوی دیگر محمدحسین فرهنگی، نایب رییس کمیسیون برنامه‌و‌بودجه در گفت‌و‌گوی خود با دنیای اقتصاد در پاسخ به این سوال که اولویت با ارائه لایحه طرح تحول است یا بودجه گفت: اگر این امکان وجود داشت که مجلس در مورد طرح به تصمیماتی می‌رسید، راحت‌تر می‌شد بودجه را مورد بررسی قرار داد. این نماینده مجلس افزود، اما اتفاقاتی که در حوزه درآمدها و منابع به وجود آمده، هم در بعد منابع و مصارف طرح می‌تواند تاثیرگذار باشد و هم می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در سیاست‌های بودجه‌ای ۸۸ داشته باشد.

به گفته فرهنگی با توجه به چنین وضعیتی، یکی از این دو راهکار را باید در نظر گرفت، یا انعکاس لایحه هدفمندشدن در بودجه ۸۸ یا تعیین تکلیف طرح تحول در مجلس و پس از آن ارائه لایحه بودجه ۸۸. این عضو کمیسیون برنامه و بودجه، اما در پاسخ به این‌که کاهش مصارف ارزی به دلیل کاهش بهای نفت امکان پرداخت نقدی یارانه‌ها را از بین خواهد برد یا خیر، گفت که در هدفمند کردن یارانه‌ها بحث، افزایش یا کاهش بودجه نیست، بحث جابه‌جایی در مدیریت است. این‌که شیوه فعلی که مدیریت پرداخت یارانه در اختیار دولت است به خانوار منتقل می‌شود و دولت خود را با شرایط جدید منطبق می‌کند. پس افزایش یا کاهش منابع تاثیرش به بودجه باز می‌گردد نه بحث هدفمند شدن یارانه‌ها. علی‌اصغر یوسف‌نژاد از اعضای کمیسیون صنایع، اما نظر دیگری داشته و معتقد است که اولویت دولت باید ارائه لایحه بودجه ۸۸ باشد. این عضو فراکسیون اقلیت در گفت‌وگوی خود با دنیای‌اقتصاد با بیان این که لایحه هدفمند شدن، بودجه ۸۸ و اصلاح بودجه ۸۷ سه موضوعی هستند که در رابطه با مسائل مالی به هم مرتبط بوده و در مورد شیوه اجرا و طی طریق اداری برای طرح و تصویب در مجلس به صورت مستقل باید مطرح شوند. به گفته این نماینده مجلس از‌ آنجا که هدفمند شدن یارانه‌ها نیاز به طی زمان نسبتا طولانی برای حصول توافق بین مجلس و دولت بوده بنابراین بهتر است که با توجه به شرایط زمانی، لایحه بودجه در اولویت قرار بگیرد. علاوه بر این یوسف‌نژاد معتقد است بحث هدفمند شدن یارانه‌ها تنها یکی از ۷ محور طرح تحول است و مجلس در ارتباط با این مساله بی‌اطلاع است. وی در ادامه افزود که سیستم برنامه‌ریزی دردولت تا حدود زیادی مغفول مانده و از مباحث‌ کارشناسی و علم روز فاصله گرفته است. یوسف‌نژاد بر این عقیده است که با توجه به بحث کاهش قیمت نفت دولت باید براساس درآمدهای واقعی از نفت، مالیات و گمرک و... بودجه را تنظیم کند. علاوه‌بر این که همین بحث آزادسازی حامل‌های انرژی به شدت در فعالیت‌های اقتصادی و اداری و کاری و از همه مهم‌تر بودجه تاثیرگذار است و اگر قرار باشد آزادسازی به یارانه نقدی اختصاص یابد، باید در بودجه ۸۸ برای تحمل فشار سقوط نفت صرفه جویی کرد.

همچنین سیروس سازدار، عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز در گفت‌وگو با مهر، تاکید کرد که بررسی لایحه بودجه ۸۸ به بررسی لایحه طرح تحول ارجحیت دارد. وی در پاسخ به این که در صورت ارائه همزمان لایحه تحول اقتصادی و لایحه بودجه ۸۸ به مجلس، نمایندگان چه خواهند کرد، افزود: لایحه بودجه از مهم‌ترین لوایحی است که مجلس هر سال آن را بررسی می‌کند و به نظر می‌رسد از آنجا که بودجه سالانه می‌خواهد برای یک سال آینده کشور تعیین تکلیف کند، ضرورت دارد بررسی این لایحه در اولویت باشد. وی با اشاره به تاخیر صورت گرفته در تقدیم لایحه بودجه سال آینده، ارائه همزمان این لایحه با لایحه طرح تحول اقتصادی را نگران کننده توصیف کرد و افزود: در صورت تقدیم همزمان لوایح یاد شده، زمان مناسب برای بررسی آنها وجود نخواهد داشت. سازدار تصریح کرد: با توجه به اینکه هر دو لایحه بودجه سالانه و طرح تحول اقتصادی نیاز به کار کارشناسی جدی داشته و زمان‌بر است، باید دولت تصمیم‌های لازم در این زمینه

را اتخاذ کند. سازدار در خصوص جایگاه طرح تحول اقتصادی در لایحه بودجه ۸۸، گفت: از آنجا که دولت مصمم به اجرای این طرح در سال آینده است باید در قانون برنامه و بودجه، این مهم پیش‌بینی شود.

به هر صورت هنوز تصمیم واحد و مشخصی حتی در میان نمایندگان مجلس در مورد تقدم هر یک از دو لایحه طرح تحول و بودجه وجود ندارد و از طرفی برخی هم معتقدند که این مساله چندان فرقی برای مجلس نمی‌کند. این در حالی است که نه لایحه بودجه به مجلس ارائه شده و نه طرح تحول و هر بار هم، زمانی از سوی دولت در این باره مطرح می‌شود که در تازه‌ترین آن حمیدرضا حاجی‌بابایی گفت که محمد رضا رحیمی امروز لایحه طرح تحول را به مجلس ارائه خواهد داد، در این صورت رییس‌جمهوری سه‌شنبه برای دفاع از آن به مجلس خواهد آمد.