قیمت‌های واقعی در خانه ایرانی

غزال صادقی

خانه هنرمندان ایران این روزها میزبان مجسمه‌سازان پیشکسوت و جوانی است که برای نخستین‌بار در کنار هم جمع شده‌اند و آثارشان را در معرض نمایش و فروش قرار داده‌اند. نکته جالب در برگزاری این اکسپو قیمت‌های ارائه شده توسط هنرمندان بود که به نوعی منصفانه و واقعی به نظر می‌رسید و این درست در شرایطی اتفاق می‌افتد که بحث‌های مختلفی درباره قیمت‌های کاذب آثار هنری در حراجی‌های خارجی و برخی بازارهای داخلی مطرح شده است. اکسپوی مجسمه در حالی روزهای نخستین خود را با فروش مناسب چندصد میلیون تومانی پشت سر گذاشته که بحث‌های مربوط به فقدان بازارهای داخلی مناسب برای آثار هنری، ریسک‌های اقتصادی کار هنری را در این کشور افزایش داده است. خانه هنرمندان در این مسیر جایگاه خود را به عنوان بازاری برای هنر ایران مستحکم‌تر کرد. در نمایشگاه اکسپوی مجسمه با آنکه قیمت‌ها از سوی هنرمندان تعیین شده بود، اما سهم خانه هنرمندان و انجمن هنرمندان مجسمه ۲۵درصد از فروش هر عنوان اعلام شده است. در این اکسپو بالاترین اثر ۲۵۰میلیون تومان و ارزان‌ترین اثر ۲۰۰هزار تومان قیمت‌گذاری شده بودند و جالب آنکه ارزان‌ترین اثر توسط یک مجسمه‌ساز شناخته شده ارائه شده بود و نشان می‌داد چگونه خود هنرمندان می‌توانند قیمت‌های واقعی را به بازارهای ایران بازگردانند.

مجسمه سرمایه است

طاهر شیخ‌الحکمایی، مجسمه‌ساز که به عنوان یکی از اعضای شورای انتخاب، در این اکسپو حضور دارد، درباره اینکه آیا خانه هنرمندان محل مناسبی برای خرید و فروش آثار حجمی است می‌گوید: متاسفانه مجسمه‌سازی در ایران خیلی زمینه فرهنگی ندارد، به طوری که در این سال‌ها برای خریدوفروش آثار یا با خود هنرمند به طور مستقیم تماس می‌گرفتند یا اینکه گالری‌دارهایی بعضی اسم‌ها را می‌شناختند و آثاری را خریداری می‌کردند. اما این برای اولین‌بار است که فضایی برای این کار در اختیار هنرمندان قرار گرفته تا هم قیمت‌های واقعی آثارشان را پیدا کنند و هم اینکه گالری را رها و کلکسیونرها با نام این افراد آشنا می‌شوند.

حکمایی همچنین درباره برگشت سرمایه در خرید آثار هنری می‌گوید: این نکته‌ای است که تقریبا امروزه بیشتر مردم دنیا با آن سرو‌کار دارند. بازارهای خرید و فروش آثار هنری هم به همین علت از همیشه گرم‌تر است. اما در ایران شاید مردم با این شیوه سرمایه‌گذاری آنچنان که باید آشنا نیستند و نمی‌دانند که به جز سرمایه‌گذاری روی ملک یا خرید‌وفروش ماشین راه‌های دیگری نیز برای برگشت سرمایه‌شان وجود دارد، به عنوان مثال ممکن است برای زیبایی منزلمان ۲۰میلیون هم هزینه ساخت یک شومینه کنیم که خب برگشت سرمایه ندارد، اما همین رقم می‌تواند یک مجسمه باشد که پس از مدتی نیز ارزش افزوده پیدا می‌کند.

سازنده مجسمه حواریون همچنین درباره تاثیر حراجی‌های اخیر بر قیمت‌های ارائه‌شده در این اکسپو می‌گوید: قطعا حراج‌های اخیر و بالا رفتن ناگهانی آثار شرقی در قیمت‌گذاری این اکسپو داخلی نیز بی‌تاثیر نبوده، اما در نهایت نیز اگر قیمت‌های ارائه‌شده در این نمایشگاه را با قیمت‌های مشابه جهانی‌شان مقایسه کنید، قیمتشان پایین‌تر است.

در هر حال این برای اولین بار بود که هنرمندان به طور مستقیم خودشان قیمت‌هایی را ارائه می‌کردند وشاید هم در این میان قیمت بعضی آثار بی‌دلیل بالاتر یا پایین‌تر ارائه شد، اما به وجود آمدن بازار، باعث می‌شود تا هنرمند قیمت واقعی کار خود را پیدا کند.

قیمت‌ها می‌شکند

احمد نادعلیان از جمله مجسمه‌سازانی بود که در این اکسپو فروش شرکت کرده بود. نکته جالب درباره قیمت‌های ارائه شده سه اثرش بود که پایین‌ترین آنها با قیمت ۳۰۰هزار تومان ارائه شده بود.

این قیمت ارائه‌ شده توسط هنرمند در مقایسه با جوانانی که برای اولین بار در ایران اکسپو شرکت می‌کردند و قیمت‌های میلیونی ارائه داده بودند، کاملا معنادار به نظر می‌رسید.

اما خود نادعلیان درباره قیمت پیشنهادی‌اش می‌گوید: قیمت‌های آثار این دور از نمایشگاه از طرف هیات کارشناسی به عهده خود ما گذاشته شده بود و خب در نهایت قیمت اثر هر کس به خودش بستگی دارد و در مقایسه با چند هزار اثری که من ساختم و آنها را در طبیعت رها کردم، قیمت این کارها مناسب بود.

این مجسمه‌ساز می‌گوید: نکته‌ای که در این میان وجود دارد، این است که اگر کسی فروشنده باشد قیمت را بازار یعنی خریدار آن مشخص می‌کند؛ به عنوان مثال من خودم شخصا یک کار شبیه به همین کاری که در این نمایشگاه دارم، با قیمت ۲۰هزار تومان فروختم اما این بار آن را با قیمت ۲۰۰هزار تومان ارائه کردم که در همان شب اول نیز فروخته شد. اما خب دوستانی که برای اولین بار آثارشان را با چنین قیمت‌هایی ارائه کرده‌اند یا باید در نهایت قیمت آن را پایین بیاورند یا از فروش منصرف شوند.

نادعلیان در پایان درباره جانیفتادن هنر مجسمه‌سازی در میان مردم گفت: در حال حاضر مجسمه‌سازی در عرصه شهری جا افتاده است اما هنوز در خانه مردم مانند تابلوهای نقاشی، عکس و ... جانیفتاده و مردم و حتی کلکسیونرها نیز علاقه‌ای به خرید این آثار آنچنان که باید نشان نمی‌دهند.

قیمت‌ها را هنرمندان انتخاب کردند

کوروش گلناری (دبیر جشنواره و عضو شورای انتخاب آثار) درباره نحوه گزینش آثار و نحوه قیمت‌گذاری در اکسپو گفت: هرکس بر اساس روزمه کاری‌اش، جایزه‌هایی رسمی که آورده بود و همچنین نمایشگاه‌هایی که گذاشته بود آثاری را ارائه کرد که ما نیز از میان آنها تعدادی را انتخاب کردیم اما به لحاظ قیمت‌گذاری باید بگویم، موقعیت اجتماعی و نمایشگاه‌های خارج از کشور تعیین‌کننده قیمت یک اثر هنری‌ است.

دبیر جشنواره اکسپو مجسمه‌سازی همچنین درباره قیمت‌های ارائه شده توضیح داد: با اینکه قیمت‌گذاری به عهده خود هنرمندان بود و ما به‌طور مستقیم دخالتی در نحوه قیمت‌گذاری‌ها نداشتیم اما به نظرم ۹۰درصد کارها قیمت مناسبی داشت اما حتی در مقایسه این کارها با قیمت‌های منطقه و جهانی، قیمت کارها در ایران هنوز هم بسیار پایین است.

گلناری همچنین درباره تاثیر این اکسپو مجسمه‌سازی بر به وجود آمدن یک بازار خرید و فروش آثار و وارد شدن این هنر به عرصه اقتصادی توضیح داد: این کار برای خود ما نیز یک محک و فضای مطالعه بود. حوزه مجسمه‌سازی و آثار حجمی به نسبت بقیه حوزه‌های هنری ضعیف‌تر عمل کرده بود و با اینکه هنر گرانی به حساب می‌آمد اما تقریبا فروشی که هنرمند بتواند از آن هزینه‌های خود را در بیاورد، نداشت. ما با این کار سعی کردیم مجموعه‌داران جدید را بشناسیم و با آنها تماس بگیریم. در حال حاضر در جامعه ما ثروت‌های فراوانی وجود دارد که از راه‌های مختلف در جامعه رد و بدل می‌شود، اما خیلی از این افراد در جامعه این علم را ندارند که هنر نیز یک کالای اقتصادی برای سرمایه‌گذاری است.

گلناری همچنین عدم حمایت‌های دولتی بخش‌های فرهنگی را نگران‌کننده دانست و توضیح داد: ما واقعا نمی‌دانیم بودجه‌های بخش دولتی کجا سرمایه‌گذاری می‌شود، به عنوان مثال در این اولین اکسپو مجسمه‌سازی نیز بخش خصوصی حامی ما در تمام این کارها بود و این در حالی است که بودجه‌های خوبی نیز در دست بخش دولتی است که صرف تبلیغات می‌کنند، اما آن بخشی که باید صرف بدنه هنر شود، هیچ‌گاه وجود ندارد.

این مجسمه‌ساز همچنین درباره خریداران آثار این نمایشگاه گفت: قبل از افتتاحیه باچند مجموعه‌دار و گالری‌دار تماس گرفتیم و جلساتی نیز تشکیل شد.

به طوری که آثاری نیز قبل از شروع کار پیش خرید شده بود اما در این میان ما هیچ نهاد یا سازمان دولتی را به عنوان خریدار و حمایت کننده ندیدیم.

حراج کریستی و تاثیر بر آثار داخلی

حمید شانس (مجسمه‌ساز، عضو شورای کارشناسی و قیمت‌گذاری) درباره تاثیر فروش آثارهنری در حراجی‌های کریستی و ساتبی و تاثیرش روی قیمت‌ آثار در این نمایشگاه می‌گوید: نه، من اصلا فکر نمی‌کنم چنین اتفاقی خیلی هم در ارائه قیمت‌های داخلی تاثیرگذاشته باشد. به عقیده من اتفاق جدی‌تر افتاده و آن هم این است که جریان روشنفکری نیرویی است که با اینکه مدیران کلان در تضاد با آن هستند و ممکن است آن را در داخل محدود کنند اما نمی‌توانند آن را در خارج از این مرزها نیز محدود کنند و نمی‌توانند آن را دور بریزند و حالا هم چون خبر این فروش‌های موفق به داخل هم رسیده، این تفکر در میان خریداران داخلی شکل گرفته است. شانس همچنین در پاسخ به این سوال که مردم از خرید مجسمه و آثار هنری تا چه حد استقبال می‌کنند؟ گفت: خیلی کم، ما مجسمه را نمی‌شناسیم و فکر می‌کنیم مجسمه یک شیء است برای پرکردن فضاهای خالی، اما مجسمه‌ها اشیایی هستند برای رشد سریع عواطف و دستگاه‌های عاطفی و مربوط به بخش عواطف، مربوط به حواس فرم، فضا ساخت و چارچوب. متاسفانه وقتی حتی واجب‌ترین و باارزش‌ترین چیزها از ابتدا در اختیار بشر قرار نگیرد و آن را نشناسد حتی به آن احساس نیاز هم نمی‌کند، اما خب ولع آن همیشه در این میان احساس می‌شود به طوری که مثلا در بی‌ینال قبلی مجسمه‌سازی در همین تهران با وجود ناآشنایی فرهنگی و تخصصی بودن آن ۶۰هزارنفر، در طی روزهای نمایشگاه از آن دیدن می‌کنند.