منابع پرداخت یارانه نقدی مشخص نیست

اعلام میزان یارانه نقدی جنبه تبلیغاتی دارد

زهرا واعظ

رییس‌جمهور کشورمان سه‌شنبه شب برای سومین بار طی ۶ ماه گذشته در برابر دوربین صدا و سیما قرار گرفت و با تشریح دستاوردها و جزئیات سفر به نیویورک، به پرسش‌های برگزارکنندگان جلسه پاسخ گفت؛ اگر چه احمدی‌نژاد از کاهش رشد نقدینگی و تورم، اعلام اسامی بدهکاران بانکی در آینده‌ای نزدیک، کاهش قیمت مسکن در شهرها، رضایت کامل از عملکرد بنگاه‌های زودبازده و نیز نارضایتی از عملکرد مجلس در مورد مصوبه دانشگاه در این برنامه سخن به میان آورد، اما شاید بتوان محوری‌ترین موضوع اظهارات وی را در اعلام برخی جزییات پرداخت نقدی یارانه‌ها عنوان کرد. به گونه‌ای که با وجود توافق دولت و مجلس مبنی بر طرح موضوع ابتدا در کمیسیون ویژه طرح تحول اقتصادی و سپس اعلان عمومی آن، رییس‌جمهور از شبکه سراسری سیما نسبت به اعلام رقم ۵۰ تا ۷۰هزار تومان پرداخت نقدی یارانه به هر نفر در دهک‌های اول درآمدی اقدام کرد. آنچه علاوه بر نارضایتی برخی از نمایندگان مجلس از اظهارات تبلیغات گونه رییس‌جمهور، بسیاری از کارشناسان اقتصادی و صاحب‌نظران را هم به واکنش واداشت.

پرداخت یارانه نقدی بدون اصلاحات ساختاری خطرناک است

چنین بود که جمشید پژویان، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی که یکی از استادان دعوت شده به جلسه اقتصاددانان با رییس‌جمهور در مورد طرح تحول اقتصادی بود، در این زمینه اظهار کرد که ابتدا باید طرح تحول و اصلاح ساختارهای اقتصادی اجرا شود، سپس به موضوع توزیع نقدی یارانه‌ها بپردازیم.

وی گفت: محور اصلی سیاست‌هایی که رییس‌جمهور در مورد طرح تحول اقتصادی مطرح کرد، در درجه اول مواردی از اصلاح قیمت‌های نسبی و اصلاح ساختارهای اقتصادی بود که به موجب آن باید یارانه‌های نادرست توزیع شده به خزانه دولت بازگردد و دولت توزیع آن را بهینه سازد. استاد دانشگاه علامه تصریح کرد: در حالی که هنوز دولت سیاست‌های اولیه را اجرا نکرده است، به سراغ سیاست‌هایی رفته است که بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته و این یک اشتباه در کل سیاست‌گذاری‌های دولت است.

به گفته وی، ابتدا باید طرح تحول اقتصادی اجرا شود؛ چرا که هدف آن اصلاح کارایی اقتصادی بوده است و پس از آن که این یارانه‌ها به خزانه دولت بازگشت، بخشی از آن را به گروه‌های کم‌درآمد جامعه اختصاص دهد. پژویان در ادامه با اشاره به اینکه دولت هیچ گونه ابزاری برای تشخیص دهک‌های درآمدی اول و دوم ندارد، خاطرنشان کرد: آنچه در برنامه پرسشنامه‌های اطلاعات اقتصادی خانوار اجرا شد، اشتباهی فاحش بود که اطلاعات غیرقابل استنادی ارائه کرد و با توجه به اطلاعات نادرست استناد به آن خطرناک است.وی در توضیح بیشتر این مطلب افزود: ممکن است عده‌ای که توانایی دروغ گفتن را دارند، توانسته باشند از طریق طی راه‌های غیرمستقیم، اطلاعات نادرست ارائه کنند، در غیر این صورت آدم‌های فقیر و ساده بسیاری هستند که حتی دسترسی به پرسشنامه‌ها نداشته و بنابراین اطلاعات پرسشنامه‌ها غیرقابل استناد است. وی اتکا به چنین روشی راکه بخواهیم بر اساس آن به دهک‌های فقیر و کم‌درآمد، یارانه اختصاص بدهیم، دارای انحرافات جدی دانست و گفت:‌ این که گفته می‌شود ۹۹درصد از مردم اطلاعات خود را درست ارائه کرده‌اند، صحیح نیست و اطلاع‌رسانی کسانی که به رییس‌جمهور در این زمینه اطلاعات داده‌اند، اشتباه بوده است؛ چراکه هیچ گونه امکانی برای راستی‌آزمایی مجموعه اطلاعات اقتصادی در دسترس نداریم و جای تاسف است که سیاست‌های اساسی و عمده اقتصادی را بر اساس اطلاعات نادرست بنیان نهیم. به گفته وی، این یک نقطه‌ ضعف جدی است که دولت نهم از زمان توزیع سهام عدالت داشته است.

پژویان همچنین با ابراز ناامیدی از طرح تحول اقتصادی دولت عنوان کرد: زمانی که طرح تحول ارائه شد، نسبت به اینکه دولت نهم متوجه اشتباهات جدی در سیاست‌های اقتصادی شده است و طراحی اصلاحات ساختاری اقتصاد را دنبال می‌کند، بسیار امیدوار شدم، اما اینک تصور این مساله که اعلام میزان نقدی یارانه‌ها صرفا جنبه تبلیغاتی دارد، کاملا مایوس‌کننده است. استاد دانشگاه علامه در مورد محرمانه دانستن میزان موجودی حساب ذخیره ارزی با طرح این سوال که آیا مردمی که صاحب واقعی این ذخایر هستند، محرم نیستند، گفت: اینها اطلاعاتی است که مردم حق صد در صدشان است که از آن اطلاع داشته باشند و بدانند که چه منابعی در اختیار دارند.

۷۰درصد جمعیت کشور یارانه نقدی می‌گیرند

بهروز هادی زنوز، از استادان اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز طرح چنین مسائلی را اساسا تبلیغاتی عنوان کرده و با ذکر دلایلی چند، نتیجه گرفت که بسیار زود است دولت به این نتیجه برسد که چه مقدار یارانه و به چه اقشاری خواهد پرداخت. وی علت زودهنگام بودن طرح چنین مسائلی را برآورد دولت از این میزان یارانه انرژی دانست و افزود: دولت برآورد کرده است که ۸۸میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌کند و آن را بر اساس قیمت حامل‌های انرژی سال ۸۶ محاسبه کرده است و در سال جاری به دلیل رکود اقتصادی آمریکا وتحولات بازار نفت که قیمت‌‌ها رو به کاهش است، بنابراین سوالاتی را در این زمینه مطرح می‌سازد. وی افزود: زمانی که دولت بخواهد طرح را به اجرا گذارد، باید مشخص کند که قیمت پایه‌ای را که برای حامل‌های انرژی در نظر می‌گیرد، چقدر است. به گفته این کارشناس اقتصادی، توصیه بانک جهانی در این باره میانگین متحرک قیمت در ده سال گذشته است که در این صورت حجم یارانه به این اندازه نخواهد بود و کلا نحوه محاسبه یارانه زیر سوال می‌رود.

هادی زنوز در ادامه به روش تدریجی و یکباره افزایش قیمت‌ حامل‌های انرژی اشاره کرد و یادآور شد: نکته‌ای که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا قیمت حامل‌های انرژی به تدریج یا به یک‌باره به قیمت جهانی خواهد رسید؟ کارشناسان بر این باورند که باید قیمت‌ها تدریجی افزایش یابد و چنانچه فرض کنیم قرار است ۸۸میلیارد دلار یارانه پرداخت کنیم و در سال اول هم می‌خواهیم قیمت حامل‌های انرژی را به یک سوم قیمت‌های جهانی برسانیم در این صورت از ۸۸میلیارد دلار ۲۹میلیارد دلار آن به صورت درآمد کسر خواهد شد. وی اضافه کرد: در آن صورت این درآمدی نیست که در بودجه قرار بگیرد و بخواهد توزیع شود. از طرفی چنانچه فرض کنیم که در سال آینده قیمت‌ها به اندازه یک سوم قیمت‌های جهانی برسد، بنابراین منابع مالی در اختیار دولت بسیار محدود خواهد بود.هادی زنوز در بخش دیگری از سخنان خود، یکی از تبعات پرداخت نقدی یارانه‌ها را گرانی حمل و نقل عمومی عنوان کرد و افزود: دولت برای اینکه گرانی به دوش مردم نباشد مجبور است که به حمل‌و‌نقل عمومی درون و برون‌شهری یارانه پرداخت کند و به این ترتیب بخشی از منابع هم صرف آن خواهد شد.

وی با طرح این سوال که دولتی که هنوز اعلام نمی‌کند هدفش از این کار چیست؟ خرج دستگاه‌های دولتی از یارانه چقدر است؟ و حذف یارانه‌ها تدریجی است یا یک باره تصریح کرد: چگونه است که دولت وعده پرداخت نقدی یارانه‌ها را به مردم می‌دهد و میزان آن را اعلام می‌کند. زنوز با اشاره به کسری بودجه ۳۰میلیارد دلاری دولت که رییس کمیسیون اقتصادی مجلس از آن خبر داده است، گفت: چنانچه دولت بخواهد این پول را به ۵۳میلیون نفر و نیز به ۳ دهک از جمعیت ۷۰میلیون نفری پرداخت کند بدین معنا است که ۷۰درصد از جمعیت کشور از یارانه نقدی برخوردار خواهند شد که معیار آن مشخص نیست. وی گفت: دولت باید در ابتدا جزئیات اجرایی برنامه را مشخص کند و بداند که از تجدیدنظر در قیمت حامل‌های انرژی چقدر به خزانه واریز خواهد شد و سپس برنامه‌هایش در خصوص یارانه نقدی را اعلام کند. در غیر این صورت این امر به معنای برداشت جدید از حساب ذخیره ارزی است.

زنوز در ادامه تصریح کرد: در حالی که دولت ۳۰میلیارد دلار کسری بودجه دارد و در صورت تامین مالی، نقدینگی در اقتصاد بیداد خواهد کرد و با توجه به خطر کاهش قیمت نفت، بنابراین می‌توان علت این وعده‌های رییس‌جمهور را در سال انتخابات تاثیرگذاری روی مردم دانست.

منابع پرداخت نقدی یارانه‌ها کجاست؟

در همین زمینه سعید شیرکوند استاد اقتصاد دانشکده مدیریت دانشگاه تهران هم اظهارات رییس‌‌جمهور در برنامه تلویزیونی را فرافکنی و فرار به جلو تلقی کرد و گفت: آقای رییس‌جمهور از طرفی بیان کردند که در قالب یک لایحه تنظیمی به مجلس، نحوه نقدی کردند را در دستور کار کشور قرار خواهند داد و طبیعتا تا زمانی که این لایحه تنظیم نشده و به مجلس ارائه نشود در مورد مواد آن امکان اظهارنظر وجود ندارد، وی اضافه کرد: در نتیجه رییس‌جمهور در این برنامه کوشیدند که هر لایحه ارائه شده از سوی دولت را در وضعیتی قرار دهند که مجلس ناگریز از تصویب آن باشد. در حقیقت اقدام رییس‌جمهور هر چند به صورت ناقص و غیرکارشناسانه، موجب محدود شدن و اساسا حذف اختیار نمایندگان شد.

شیرکوند در ادامه تصریح کرد: در صورتی که نمایندگان مجلس لایحه دولت را تصویب نکنند به عنوان مقصرین و متهمین اصلی توسط رییس‌جمهور به مردم معرفی خواهند شد و در صورتی که نمایندگان چشم بسته و در اسرع وقت لایحه پیشنهادی را تصویب کنند عملا از اختیارات خود استفاده نکرده‌اند. استاد دانشگاه تهران با اشاره به اعلان مبلغ نقدی یارانه‌ها از سوی رییس‌جمهور گفت: نکته مهم اینکه رییس‌جمهور مبلغ مربوط به پرداخت یارانه‌ها را مشخص و بیان کرد که به دهک‌های اول تا چهارم حدود ۶۰هزار تومان و به ۳دهک طبقه متوسط حدود ۵۰هزار تومان پرداخت خواهد کرد. در حالی که در این سخنان مشخص نشد که این میزان پول را از چه محلی تامین خواهد کرد. شیرکوند با اشاره به اعلان کاهش نرخ تورم و نقدینگی از سوی رییس‌جمهور تصریح کرد: با استناد به گزارش رسمی بانک مرکزی که اعلام کرده بود نرخ تورم در شهریور ماه نسبت به شهریور سال قبل حدود ۲۹درصد شده و همچنین نسبت به مرداد ماه و ماه‌های قبل روند صعودی داشته است، بنابراین اظهارنظر رییس‌جمهور مبنی بر قرار گرفتن نرخ تورم در سرازیری کاملا مغایر با گزارش رسمی بانک مرکزی است و چنانچه این سخنان موجب خوشحالی مردم می‌شود، کاش رییس‌جمهور نرخ تورم را ۵درصد اعلام می‌کردند.

میزان ذخیره ارزی زمان ما محرمانه نبود

حمیدرضا برادران شرکاء، رییس اسبق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هم در گفت‌و‌گویی کوتاه اعلان رشد منفی نقدینگی و تورم از سوی رییس‌جمهور را مخالف آمارهای اعلام شده از سوی بانک مرکزی دانست که اطلاعات آن در اختیار همه مردم قرار گرفته است.

وی همچنین درباره محرمانه بودن ذخایر ارزی کشور گفت: تمام سازمان‌های بین‌المللی و حتی برخی دستگاه‌های دولتی هر از چند ماهی میزان ذخایر ارزی کشورمان را اعلام می‌کنند و بر اساس آخرین آمار این مبلغ ۸۲میلیارد دلار بود.

اما درخصوص حساب ذخیره ارزی و موجودی آن سابقا که تحت نظر هیات امنای حساب ذخیره ارزی بود. هر از چندگاهی گزارش آن توسط سازمان مدیریت سابق اعلام می‌شد و محرمانه نبود. شرکاء درخصوص اظهارنظر رییس‌جمهور درباره میزان یارانه نقدی خاطرنشان کرد: ممکن است رییس‌جمهور مباحث مربوط به آیین‌نامه اجرایی آن لایحه که در دولت تصویب می‌شود در برنامه تلویزیونی مطرح کرده باشد که فراتر از بحث لایحه است.