ستاره‌سالاری؛ ضد سینمای ایران!

رضاعطاران در صحنه‌ای ازتوفیق اجباری به تابلویی با تصویر محمد رضاگلزار اشاره می کند

نگاه سوم- در همه جای دنیا رقم فروش فیلم‌ها در سینماها به عوامل مختلفی مرتبط است. این عوامل را البته می‌توان فهرست‌وار برشمرد، نوع فیلم‌ها، کارگردان فیلم، وضعیت فرهنگی جامعه و...، اما یکی از عوامل کاملا مرتبط با فروش بالای یک فیلم حضور ستاره‌های سینما در فیلم‌ها است که میزان فروش فیلم‌ها را تضمین می‌کنند و نبود آنها ممکن است در شکست تجاری فیلم کاملا موثر باشد. در ایران البته این موضوع پیشینه‌ای قابل بحث دارد.

سینمای پیش از انقلاب؛ ستاره، جا افتاده

یکی از مشخصات ستاره بودن داشتن صورتی خوب است که این مساله در سینمای فارسی قبل از انقلاب جای خود را باز کرده بود. تماشاگر فیلم‌های فارسی دهه چهل با فردین و ناصر ملک‌مطیعی، ایرج قادری و فرزان دلجو اخت شده بود و پذیرفته بود در فیلمی که فردین بازی می‌کند، سخن از مردی و مردانگی و پهلوانی ایرانی باشد و تماشاگر هم کلیشه‌‌وار بعد از پایان فیلم کف بزند و از این تیپ شخصیتی حظ خود را ببرد. اواخر دهه چهل اما شکل ستاره در سینمای ایران تغییر کرد. چهره بهروز وثوقی شد شمایل جوان عاصی آن دوران، فیلم‌های قیصر، رضا موتوری و بلوچ و گوزن‌های شمایل ستاره دگرگو شده‌ آن سال‌ها را عیان کرد. دهه پنجاه با سعید کنگرانی جوان خوش چهره فیلم دایره مینا (داریوش مهرجویی) پایان عصر ستاره سالاری پیش از انقلاب بود. خب البته رقم دستمزد بازیگران آن سال‌ها چندان جنجالی در محافل ایجاد نکرد؛ هر چند تهیه‌کنندگان آن فیلم‌ها از قبل ستاره‌هایی که در فیلم‌ها بودند، پول‌های کلانی به جیب زدند؛ اما هیچ‌گاه رقم دستمزد بازیگران محل بحث و اختلاف نشد. در این شرایط بود که حتی فردین با بازی در غزل (مسعود کیمیایی) با تخریب چهره ستاره‌ای خود روی دیگر خود را عیان کرد. غزل شد یکی از ماندگارترین فیلم‌هایی که فردین بازی کرد. با ورشکستگی سینمای ایران در سال ۵۷ گمان می‌رفت که عصر ستاره سالاری در سینمای ایران هم پایان یافته است.

سینمای پس از انقلاب؛ از ضد ستاره سالاری تا ستاره‌ اسیری!

دهه شصت البته عصر ضد ستاره سالاری در ایران بود. هر چهره خوبی در سینمای ایران بود بایکوت می‌شد و تا سال ۶۹ شاید هیچ چهره جذابی در سینمای ایران وجود نداشت. چهره‌های سینمای ایران در آن سال‌ها در بهترین حالت ممکن مجید مظفری و بیژن امکانیان بودند که البته در آن فضا توانستند فعالیت کنند. سعید راد و ایرج قادری پس از چند فیلم محدود ممنوع الکار شدند و از ایران رفتند و پس از سال‌ها مراجعت کردند. شاید نخستین جرقه ستاره‌سازی در سینمای پس از انقلاب را فیلم عروس زد که با دو چهره خوب و البته بازی‌های خوب، پرفروش‌ترین فیلم سال ۷۰سینمای ایران شد. نیکی کریمی و ابوالفضل پورعرب دو چهره جوان آن فیلم به سینمای ایران نشان دادند که می‌توان با تکیه بر چهره یک ستاره، فروش فیلم را تضمین کرد. این چند خط شرح تلگرافی یک روند بود که در حال حاضر می‌شود تبعاتش را در سینمای امروز ایران مشاهده کرد. ستاره‌ها در سینمای حال حاضر ایران رقم‌های گزافی می‌گیرند و البته فروش فیلم‌ها به حضور آنها بستگی مستقیم دارد. نگاهی به رقم‌ فروش فیلم‌های سه بازیگر ستاره سینمای ایران موید بسیاری از گفته‌ها است. در این آمار می‌بینم مجموع فیلم‌های امین حیایی در پنج سال گذشته که شش‌میلیارد و ۷۵۳میلیون تومان فروش داشته است. در این ۲۳ فیلم در حدود هجده فیلم او نقش اول را بر عهده داشته است.

پرفروش‌ترین فیلم امین حیایی اخراجی‌ها (یک‌میلیارد و ۳۵۰میلیون تومان) بوده و کم فروش‌ترین فیلم او مونس (۱۵میلیون تومان). در این فهرست البته کما (۶۲۰میلیون تومان)، آکواریوم (۴۰۰میلیون تومان)، مهمان مامان (۴۷۰میلیون تومان) و شارلاتان (۴۱۰میلیون تومان) حضور دارد. نفر بعدی این فهرست محمد رضا گلزار است که با مجموع ۱۴فیلم در پنج سال اخیر، ۴میلیارد و ۹۱۰میلیون تومان پول به جیب سینمای ایران ریخته است. این در حالی است که بدانید گلزار از سال ۸۱ بازیگری را شروع کرده است و پرفروش‌ترین فیلم‌هایش توفیق اجباری (یک‌میلیارد و ۵۰میلیون تومان) و آتش‌بس (یک‌میلیارد تومان) و کم فروش‌ترین فیلم‌هایش بالای شهر، پایین شهر (۶۰میلیون تومان) و زمانه (۶۰میلیون تومان) است. غیر از این دو فیلم، کف فروش فیلم‌های دیگر گلزار ۱۸۰میلیون تومان بوده است.

نفر سوم این فهرست بهرام رادان است که او هم با ۱۴ فیلم در پنج سال اخیر، دو میلیارد و ۱۷۰میلیون تومان فروش داشته است. پرفروش‌ترین فیلم‌هایش خون‌بازی (۲۴۵میلیون تومان) و حکم (۲۳۵میلیون تومان) و کم فروش‌ترین فیلم‌هایش گاو خونی (۲۲میلیون تومان) و چهارانگشتی (۶۰میلیون تومان) بوده است.

این اعداد و ارقام نشان می‌دهد نقش ستاره‌ها در فروش یک فیلم چقدر می‌تواند تاثیرگذار باشد.این در حالی است که تنها در اینجا ستاره‌های مرد ذکر شده است. زنان می‌توانند این فهرست را پربارتر کنند. این فروش‌ها البته رقم دستمزدهای بازیگران را افزایش داده است. رقم‌های نجومی به نسبت کلیت رقم‌های هزینه شده در یک فیلم که نصیب این بازیگران می‌شود.