نام‌ها را به خاطر بسپار

محبوبه نوری

فعالان بازار کتاب بعد از اتمام نمایشگاه کتاب در حالی کتاب‌های جدید را بر پیشخوان خود می‌چیدند که احساس می‌کردند روزهای آینده، روزهای خوبی از نظر فروش خواهد بود؛ روزهایی که قرار بود روزهای پرفروش باشد. اکثر آنها فکر می‌کردند که علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی کم‌کم به گران شدن آن عادت می‌کنند و باز رونق را به این بازار برمی‌گردانند اما آنچه را که آنان پیش‌بینی می‌کردند نشد. در حال حاضر اگر سری به کتابفروشی‌ها در جاهای مختلف شهر بزنید بیشتر از خریدار، مردمانی را می‌بینید که کتاب را از قفسه‌ها یا پیشخوان‌ها برمی‌دارند، تورقی می‌کنند و پنهانی پشت جلد را نگاه می‌کنند، آرام و با تاسف آن را سرجایش می‌گذارند و تنها نام کتاب را به خاطر می‌سپارند.

احمد علامی دانشجو است. او از اینکه نتوانسته کتابی را که می‌خواهد بخرد، ناراحت است. و می‌گوید اگر الان این را بخرم هرچند لذت روحی و روانی می‌برم و به درد رشته تحصیلی‌ام هم می‌خورد اما فکر کنم تا آخر ماه برای هزینه رفت وآمد دچار مشکل شوم.

از سوی دیگر اکثر فعالان این بازار علاوه بر گرانی این کالا نزدیک بودن زمان امتحانات مراکز آموزشی را نیز مزید بر علت می‌دانند. به عقیده آنها اکثر کسانی که از مشتریان این بازار هستند متعلق به قشر در حال تحصیل هستند؛ قشری که از نظر مالی در تنگنا قرار دارند. از طرفی بیشتر آنها سعی می‌کنند فعلا زمان خود را صرف مطالعه دروس کنند تا امتحانات را با موفقیت به پایان برسانند. حسین کاظمیان یکی از فعالان بازار کتاب می‌گوید که اکثر مواقع در این ماه‌ها ما شاهد افت فروش هستیم، ولی امسال کمی این افت محسوس‌تر است آن هم دلیلش گرانی است. رامین کارگر نیز می‌گوید یکی دیگر از دلایل این است که در حال حاضر بسیاری از علاقه‌مندان کتاب با توجه به افزایش هزینه، در منزل خود می‌نشینند و با استفاده از اینترنت بسیاری از کتاب‌های مورد نظر خود را دانلود می‌کنند. با این حال او هم اعتقاد دارد احتمال اینکه بعد از تعطیلات بازارتکانی بخورد زیاد است. چون کسانی که به مطالعه در هر زمینه‌ای علاقه‌مند هستند با توجه به کم شدن هزینه ماهانه و داشتن اوقات فراغت زیاد روی به کتاب می‌آورند. شاید گران شدن کتاب کمی احتیاط این قشر را برای انتخاب بیشتر کند که این امر، امری طبیعی است. حسین کاظمیان ادامه می‌دهد: اما در کل کتاب کم‌کم در حال تبدیل شدن به کالایی لوکس است. این مساله، واقعا پدیده بسیار بدی است. زیرا باعث کم شدن سرانه مطالعه در جامعه می‌شود. این مساله نشانگر چند مساله است؛ یکی اینکه اکثر مردم درگیر معاش هستند و فرصت زیادی برای مطالعه ندارند. دوم اینکه رسانه‌های صوتی و تصویری بیش از پیش جای کتاب را می‌گیرند. یکی دیگر اینکه برخی از کتاب‌هایی که چاپ می‌شود از نظر ظاهری به صورت لوکس درآمده‌اند که جدا از گرانی کاغذ به قیمت آنها افزوده می‌شود. در حال حاضر اکثر فعالان این بازار از وضع خود راضی نیستند و بیشتر آنها تحرکشان کمتر از سال‌های گذشته شده است. این امر می‌تواند تاثیر مستقیم بر معرفی نویسندگان و مترجمان جدید کشورمان داشته باشد. چرا که شاید کمتر ناشری را بتوان پیدا کرد که ریسک سرمایه‌گذاری روی افراد گمنام را بپذیرد. این مساله از نظر عقلی و اقتصادی توجیه دارد. از سوی دیگر بیانگر پایین بودن روح مطالعه در سطح جامعه است چرا که افزایش مخاطب و سرانه مطالعه باعث رونق این بازار می‌شود. کتاب‌فروشی کاری فرهنگی اقتصادی است، وضعیت کتاب‌فروشی‌ها ارتباط مستقیمی با کتاب و کتابخوانی در جامعه دارد. گرمی و رونق این بازار زمانی است که میل به خواندن و مطالعه در میان شهروندان آن جامعه زیاد باشد.

در حقیقت کتابفروشی بخشی از شبکه فرهنگی کشور است که با حضور مخاطب می‌تواند ادامه حیات داشته باشد. یکی دیگر از نکاتی که در بازار کتاب به چشم می خورد، چربیدن ترجمه به تالیف است که آن هم بحث خاص خود را دارد.

اما در همین بازار کم رونق باز هم کتاب‌هایی بودند که از نظر فروش نسبت به سایر عنوان در طیف خود وضعیت مناسب‌تری داشتند.

«مردی که گورش گم شد» نوشته حافظ خیاوی پرفروش‌ترین کتاب در ادبیات داستانی در ماه گذشته بود. از دیگر کتاب‌های پر فروش داستان ایرانی در ماه گذشته می‌توان به کافه پری دریایی، ها کردن، بازی عروس و داماد و کافه پیانو اشاره کرد.

علاقه‌مندان به داستان خارجی هم با استقبال از «در رویای بابل» نوشته ریچارد براتیگان و ترجمه پیام یزدانجو و همچنین «نغمه غمگین» سلینجر به مترجمی بابک تبرایی و امیر مجد، این دو کتاب را به عنوان پرفروش‌ها اعلام کردند.

در این بازار همچنان از آثار نویسندگانی چون مورا کامی، خالد حسینی، ایشی گورو،‌ فاکنر، اشمیث، بوبن و در کل نویسندگان مطرح امروز جهان نظیر مارکز، ساباتو، کالوینو، ویوسا استقبال می‌شود.

یکی دیگر از کتاب های پرفروش در ماه گذشته کتابی به نام «عیش مدام» است که ماریو وارگاس یوسا درباره «مادام بواری» گوستاو فلوبر است. در زمینه جامعه‌شناسی ماه گذشته «جامعه‌شناسی خودمانی» نوشته حسن نراقی نسبت به سایر کتاب‌ها در این زمینه از فروش بهتری برخوردار بود. جان هولوگرافیک هم نام پرفروش‌ترین کتاب در زمینه فلسفه است. این کتاب را مایکل تالبوت نوشته است و آنچه شاید بیش از نام و نویسنده کتاب در فروش آن تاثیر داشته است نام داریوش مهرجویی به عنوان مترجم است.

یکی دیگر از پرفروش‌‌های فلسفه سوسیالیسم و فردگرایی اسکار وایلد بود. علاقه‌مندان به اقتصاد نیز سرمایه کارل مارکس به ترجمه حسن مرتضوی، تاریخ جلد ششم یادداشت‌های علم، علوم سیاسی (فرهنگ سیاسی ایران) محمود سریع‌القلم را به عنوان پرفروش‌ها معرفی کردند. البته این آمار، تقریبی است؛ چرا که سعی شده بیشتر مبتنی بر تک فروشی‌های گسترده در سطح شهر باشد. احتمال این که بعضا نام کتابی فراموش شود، بسیار کم است؛ چرا که در بازار کتاب هم مثال سایر بازارها رقابت وجود دارد و قطعا کتابی که شاهد استقبال خوبی باشد سعی در تهیه آن از سوی فعالان می‌شود.