یادداشت به مناسبت آغاز به کار مجلس هشتم
شاقول‌ها و ترازهای اقتصاد ایران
سوای مردم عادی کوچه و بازار که از ناحیه سیاست‌های زیگزاگی و غیرهدفمند حیران و سرگشته می‌شوند، کسانی هم که از نزدیک با دولت کار کرده‌اند، در اندک فرصت‌هایی که برای صریح‌گویی یافته‌اند، یکی از مشخصه‌های اصلی آن را رفتارهای پیش‌بینی‌ناپذیر می‌دانند که ریسک‌زایی و مخاطرات بالایی دارد.
دکتر جعفر خیرخواهان
سوای مردم عادی کوچه و بازار که از ناحیه سیاست‌های زیگزاگی و غیرهدفمند حیران و سرگشته می‌شوند، کسانی هم که از نزدیک با دولت کار کرده‌اند، در اندک فرصت‌هایی که برای صریح‌گویی یافته‌اند، یکی از مشخصه‌های اصلی آن را رفتارهای پیش‌بینی‌ناپذیر می‌دانند که ریسک‌زایی و مخاطرات بالایی دارد. دقیقا همان طور که برای ساختن دیواری که خشت به خشت چیده می‌شود، به شاقول و شمشه و تراز نیاز است تا مطمئن شویم که بنای دیوار به راستی راست بالا می‌رود و در صورت تشخیص انحراف و کژی، عمل ترازسازی انجام می‌گیرد. در عرصه سیاست و مدیریت اقتصادی هر کشور نیز به وجود چنین به اصطلاح شاقول‌ها و ترازهایی که در ادبیات اقتصاد سیاسی به آنها Checks & Balances گفته می‌شود، نیاز است تا از حقوق و آزادی‌های انسان‌ها حمایت شود و حکومتداری بر مداری شایسته و به‌قاعده حرکت نماید. هر کشوری که شاقول‌ها و ترازهای بیشتر و دقیق‌تری داشته باشد، عملکرد آن با خطای کمتر و با نفع بیشتر عامه منطبق خواهد بود. پس دقیقا همان طور که هنگام احداث دیوار از دو ابزار شاقول و تراز، یکی برای تعیین راست بودن و دیگری راست کردن دیوار استفاده می‌شود، در جامعه انسانی در سطح اداره کشورهایی با میلیون‌ها تصمیم‌گیر خرد و کلان، قطعا به شاقول‌ها و ترازهای گوناگونی نیاز است تا مانع کج‌روی و تداوم و تلنبار شدن سیاست‌های اشتباه و کج و معوج شویم. برخی از مهم‌ترین شاقول‌ها و ترازها در عرصه حکمرانی عبارتند از:
۱) استقلال و تفکیک رسمی قوای سه‌گانه کشور که بر کار همدیگر نظارت دارند ۲) حضور قدرتمند احزاب و نمایندگان مردم در مجلس قانونگذاری ۳) دیوان عدالت اداری ۴) مطبوعات آزاد و رسانه‌های خصوصی و مستقل از حکومت که چشمان بینا و گوش‌های شنوای جامعه هستند ۵) جامعه مدنی و سازمان‌های غیردولتی ۶) نهادها و سازمان‌های بین‌المللی.
در همین زمینه خوب است به روایتی از دوره صدر اسلام اشاره شود که در زمان خلافت خلیفه دوم غنایم جنگی وارد مدینه شد و در میان غنایم، پارچه‌هایی بود که سهم هر کس از صحابی به اندازه‌ای کمتر از یک لباس کامل می‌رسید. فردای تقسیم غنایم، عمر بر بالای منبر رفت و مردمی که در مسجد گرد آمده بودند، لباس نویی بر تن عمر دیدند که بزرگ‌تر از اندازه و سهم وی بود. مردی اعرابی از میان جمع برخاست و خطاب به خلیفه گفت چگونه توانستی چنین لباسی برای خود بدوزی، در حالی که سهم تو کمتر از یک لباس کامل است. عمر در مقام پاسخگویی برآمد و گفت من به بیت‌المال مسلمین دست درازی نکردم و پایم را کج نگذاشتم. این لباس را با استفاده از سهم خودم و پسرم دوخته‌ام. اعرابی که از توضیح خلیفه قانع شده بود، بی‌هیچ هراسی گفت به خدا قسم اگر پا کج بگذاری با همین شمشیر راستت می‌کنم.
سوالات مهمی در این ارتباط مطرح می‌شود، از این قبیل که آیا اقتصاد ایران شاقول‌ها و ترازهای پیش‌گفته را دارد و آیا این ابزارها وظیفه خویش را در کمک به دولت برای تعیین درجه راست و درست بودن سیاست‌های اتخاذی و تصحیح خطاها انجام می‌دهند یا نه؟
اینک که مجلس هشتم فعالیت چهار ساله خویش را با مدیریتی جدید آغاز کرده لازم است که همچون شاقولی قدرتمند برای اطمینان از تراز بودن فعالیت‌های دولت عمل نماید تا مبادا روزی برسد که سر بلند کنیم و ببینیم خود، موضوع این بیت شعر گشته‌ایم که:
خشت اول چون نهد معمار کج تا ثریا می‌رود دیوار کج
ارسال نظر