«بهشت» تمرین هنرمندان تئاتر ایران!

بهناز جعفری در راهروهای اداره تئاتر در حال روخوانی یک نمایشنامه

اداره برنامه‌های تئاتر و خانه نمایش شاید فقط با صرف اندکی از بودجه میلیاردی تئاتر و توجه مدیران و مسوولان هنرهای نمایشی فارغ از دغدغه‌ها و هیاهوهای غیر تئاتری به بهشت تمرین هنرمندان تئاتر ایران تبدیل شود.

پلاتوهای مختلف اداره برنامه‌های تئاتر با شرایط نامطلوب و نامناسب به لحاظ بهداشتی و امکانات بیشتر تداعی‌کننده یک سالن مخروبه‌اند تا مکانی که باید میزبان هنرمندان تئاتر در روزهای تمرین پیش از اجرا باشند.

برای تولید یک اثر نمایشی در کنار عواملی چون نمایشنامه‌نویس، کارگردان، بازیگر و طراح صحنه نیاز به برخی امکانات به لحاظ کمی و کیفی لازم و ضروری است. شاید یکی از مهم‌ترین امکاناتی که باید در اختیار یک گروه نمایشی قرار گیرد، سالن است؛ سالنی برای تمرین و سالنی برای ارائه دستاورد گروهی که ماه‌ها تمرین و تلاش می‌کنند تا به نتیجه‌ای مطلوب برسند.

سالن تمرین یکی از عوامل مهمی است که می‌تواند به لحاظ کیفی نیز روی اثر نمایشی تولیدشده تاثیرگذار باشد. از آنجا که سالن تمرین روزها و ماه‌ها میزبان عوامل یک گروه نمایشی است، باید دارای شرایط و امکاناتی باشد که هنرمندان بتوانند در فضایی مناسب و مطلوب به تمرین بپردازند.

بارها شاهد بوده‌ایم وقتی گروهی تمرین‌های خوب و مناسب را پشت سر گذاشته، توانسته است اجرایی مطلوب و با کیفیت به صحنه ببرد و در جذب مخاطب و نشان دادن جذابیت‌های تئاتر نیز موفق باشد. این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که تئاتر در کشور ما در فقر امکانات به سر می‌برد و تعداد سالن‌های فعال که گروه‌های نمایشی بتوانند اثر خود را در آنها به صحنه ببرند، محدود است.

همچنین نبود سالن‌های مناسب برای تمرین نیز باعث شده تولید تئاتر توسط گروه‌های مختلف با مشکل روبه‌رو شود. تهران که به نوعی مرکز تئاتر کشور است، از این امر مستثنا نیست. از دهه ۴۰ فضایی به نام اداره برنامه‌های تئاتر و خانه نمایش در تهران تاسیس شد که در آن افراد و هنرمندان زیادی در حوزه تئاتر مشغول به کار شدند. خوشبختانه هنوز هم اداره برنامه‌های تئاتر مشغول به فعالیت و هر روز پذیرای خیل عظیم خانواده تئاتر است که در ساعت‌های مختلف به تمرین کار خود می‌پردازند. البته تعداد زیادی از هنرمندان نیز اقبال این را به دست نمی‌آورند که تمرین‌های خود را در این مکان تئاتری انجام دهند. وقتی این روزها وارد هر کدام از پلاتوهای تمرین اداره تئاتر می‌شویم، فضایی آلوده و کثیف می‌بینیم. دیوارها، کف و فضای سالن بیانگر وجود یک فضا و مکان هنری برای تمرین تئاتر نیست و بیشتر تداعی‌کننده مخروبه‌ای است که سال‌ها به آنها رسیدگی نشده است. نبود امکانات بهداشتی و تهویه مناسب، حضور در این پلاتوها را در فصول مختلف سال بسیار طاقت فرسا می‌کند.هیچ کدام از این پلاتوها دارای امکانات تمرینی مناسب نیستند و حتی صندلی‌های مناسب برای نشستن و استراحت کردن نیز در آنها وجود ندارد. این امر برای حضور گروه‌های بازبین و کارشناسانی که به تماشای نمایش‌های در حال تمرین می‌نشینند نیز مشکل ‌آفرین بوده است.

فضای راه پله و درهای ورودی پلاتوها نیز مناسب و مطلوب نیست و نشان از بی‌توجهی و نبود رسیدگی مناسب دارد. در این میان این سوال مطرح است که چرا تئاتر ما نباید از فضایی مناسب برای تمرین که جزو اساسی‌ترین امکانات برای اجرای یک نمایش است، بهره‌مند باشد؟آیا این فضا به‌زعم مدیران تئاتری درخور و شایسته تئاتر و هنرمندان تئاتر است یا کیفیت و فضای مناسب برای تمرین مد نظر هیچ کدام از اهالی تئاتر نیست؟ در طول سال شاهدیم که بودجه تئاتر صرف جشنواره‌ها و مسائل مختلف تئاتر می‌شود، اما برای تامین سالن‌های مناسب تمرین و اجرا هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد.

در این میان اکثریت گروه‌هایی که اجراهای موفق دارند، یا از فضای تمرین خصوصی خود استفاده می‌کنند یا در سالن‌های تئاتر شهر مشغول به تمرین هستند. البته نمی‌توان از حرکات ناشایست برخی افراد که در پلاتوهای مختلف اداره تئاتر تمرین می‌کنند، چشم پوشید. بارها در این فضاها شاهد بوده‌ایم خود اعضای گروه نیز در آلوده کردن و آسیب زدن به سالن بی‌تقصیر نیستند. مصرف بی‌رویه سیگار در این سالن‌ها که دارای تهویه مطلوب نیستند و همچنین آسیب زدن به دیوارهای سالن و زخمی کردن آنها از جمله حرکات ناشایستی است که برخی گروه‌های تئاتری معمولا انجام می‌دهند، حرکتی که به هیچ وجه درخور و شایسته یک گروه هنری نیست.

کوتاه شده از مهر