محمدحسین رحمتی*

این ستون مثال‌هایی ساده‌ از کاربرد آموزه‌های اقتصاد در زندگی روزمره است و نشان می‌دهد که در هر رویدادی استفاده از مفاهیم اقتصادی به فهم بهتر مساله کمک می‌کند. برای همه ما بدیهی است که در احوالات روزانه‌مان ارزش بیشتری برای امروز نسبت به فردا قائل شویم. به تعبیر اقتصادی لذت امروز را به لذتی هم‌اندازه در فردا ترجیح می‌دهیم. اما آنچه مهم است میزان تنزلی است که لذت فردا در نظر امروز ما دارد. فرض کنید فردی هیچ ارزشی برای لذت فردایش قائل نباشد، این فرد عملا نرخ تنزیل صفر دارد. بدیهی است انتظار داشته باشیم چنین فردی هر آنچه امروز به دست می‌آورد را همین امروز مصرف کند و هیچ برای فردای خودش کنار نگذارد. چنین فردی مصداق شعر زیر است:

از دی که گذشت هیچ از او یاد مکن

فردا که نیامده‌ است فریاد مکن

برآمده و نامده بنیاد مکن

حالی خوش باش و عمر بر باد مکن

در مقابل فردی که اهمیت فراوانی به فردا بدهد و مراقبت‌های بسیاری به خرج بدهد، فردی است که لذت فردا را مشابه امروز ارزش‌گذاری می‌کند و به عبارت اقتصادی نرخ تنزیلی تقریبا برابر یک دارد. چنین فردی مصداق شعر زیر است که نصیحت به کار بیشتر برای فردایی راحت‌تر می‌کند:

فردا ز تو ناید توان امروز

رو کار کن اکنون که وقت کار است

همت گهر وقت را ترازوست

طاعت شتر نفس را مهار است

البته همه ما دارای نرخ تنزیل‌هایی بین این دو حالت حدی هستیم. احتمالا نرخ تنزیل ما در دوران‌ مختلف زندگی عوض می‌شود. در جوانی نرخ تنزیل کمی داریم و با تشکیل خانواده ارزش بیشتری برای آینده قائل می‌شویم و به عبارت مرسوم محافظه‌کار می‌شویم. آنچه از منظر اقتصادی مهم است، استفاده از مفهوم نرخ تنزیل این امکان را به ما می‌دهد که ارزش معادل تمام لذت‌های آینده را در حال حساب کنیم و آن را ارزش حال معادل بنامیم.

سوال: نرخ تنزیل تنها برای محاسبه ارزش حال مطلوبیت‌های آتی کاربرد ندارد، معمولا از مفهوم نرخ تنزیل در محاسبه ارزش حال سود آتی شرکت‌ها، درآمد آتی خانواده و موارد مشابه نیز استفاده می‌شود. اگر چنین تعریفی را بپذیریم می‌توانید رابطه نرخ تنزیل و تورم را بیان کنید؟

*دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه آستین

Mh.rahmati@gmail.com