تصمیمات جدید برای افزایش قدرت پارلمان

عکس: دنیای اقتصاد، آکو سالمی

روسای قوای مجریه و قضائیه موظف به ارائه گزارش عملکرد سالانه به مجلس شدند با اصلاح موادی از آیین‌نامه داخلی مجلس صورت گرفت

تلاش برای افزایش قدرت پارلمان

دنیای اقتصاد- نمایندگان مجلس با اصلاح آیین‌نامه داخلی، گامی تازه برای «تقویت قوه مقننه» برداشتند. اول اینکه از این پس مجلس می‌تواند درباره ناکارآمدی مقامات اجرایی کشور رای دهد. از سوی دیگر نیز، روسای دو قوه مجریه و قضائیه موظفند گزارش عملکرد سالانه خود را به مجلس بدهند، هم شفاهی هم کتبی.

به نظر می‌رسد مجلس با اعمال اصلاحات جدید در قالب آیین‌نامه داخلی، به دنبال تقویت قدرت نظارت خود و تحقق «در راس امور بودن مجلس» است. از سوی دیگر تقویت قوه مقننه می‌تواند زمینه را برای ایجاد نظام پارلمانی که این روزها بازار اظهارنظرهای مثبت و منفی درباره آن داغ است، فراهم کند. ایده ایجاد نظام پارلمانی به جای ریاستی که چند هفته‌ای است مطرح شده، با استقبال علی لاریجانی رییس مجلس و برخی نمایندگان همراه شده است.

امکان رای مجلس برای ناکارآمدی مسوولان اجرایی

نمایندگان مجلس در جلسه علنی روز گذشته در بررسی طرح اصلاح موادی از آیین‌نامه داخلی مجلس تصویب کردند که مجلس می‌تواند درباره ناکارآمدی مسوولان اجرایی رای دهد.

بر این اساس، مجلس مصوب کرد در صورتی که در گزارش کمیسیون، در مورد ناکارآمدی مسوول ذی‌ربط رای‌گیری از مجلس درخواست شود، پس از پایان مذاکرات، ناکارآمدی وی در حوزه مسوولیت او که در گزارش بررسی شده است، به رای وکلای مردم گذاشته می‌شود و در صورت تصویب مراتب توسط هیات رییسه به بالاترین مقام مسوول مذکور برای اقدام مقتضی اعلام می‌شود. مجلس مقرر کرد: کمیسیون‌ها راسا یا با تقاضای حداقل ۱۰ نفر از نمایندگان می‌توانند در موارد مهم و حساس و در مواجهه با تخلفات یا سوء‌مدیریت با دعوت از مسوولان ذی‌ربط، موضوع را بررسی کرد و گزارش آن را به هیات رییسه ارائه کنند، در صورتی که در‌خواست بررسی از سوی نمایندگان باشد، حداکثر ۵ نفر از آنها می‌توانند در تهیه گزارش با کمیسیون مشارکت کنند.

گزارش عملکرد روسای دو قوه

نمایندگان مجلس همچنین مصوب کردند که نهادهای تحت نظر رهبری با اذن ایشان، شهرداری کلان شهرها، سایر نهادهای عمومی غیر دولتی و سازمان صدا و سیما موظفند تا گزارش مکتوب خود را درباره عملکرد سال قبل به مجلس ارسال کنند تا به کمیسیون‌های تخصصی ارجاع شود.

براساس مصوبه مجلس، روسای قوای مجریه و قضائیه نیز موظف شدند حداکثر تا پایان اردیبهشت هر سال با حضور در مجلس، ضمن ارائه گزارش شفاهی، گزارش مکتوبی نیز از عملکرد قوه تحت نظارت خود و تغییرات شاخص‌ها در سال قبل را به مجلس تقدیم کنند. بر این اساس، کمیسیون‌های تخصصی مجلس نیز موظفند درباره گزارش نهادها و بخش‌های مرتبط با کمیسیون خود را ارزیابی و نتایج را حداکثر یک ماه پس از دریافت گزارش به معاونت نظارت مجلس ارائه کنند. نمایندگان مجلس همچنین معاونت نظارت را موظف کردند جمع‌بندی نهایی به همراه گزارش‌های مذکور و نظرات کمیسیون‌ها را برای بررسی بیشتر و تطبیق موارد مربوط به اعتبارات پیش‌بینی شده در بودجه کل کشور با گزارش تفریغ بودجه به دیوان محاسبات ارائه کند. بر اساس این مصوبه دیوان محاسبات نیز موظف شد در گزارش تفریغ بودجه نظر خود را در این باره اعلام کند. نمایندگان مجلس، معاونت نظارت مجلس را نیز موظف کردند حداکثر تا پایان اردیبهشت هر سال گزارشی از اقدامات نظارتی مجلس در سال قبل را تهیه و به هیات رییسه ارسال کند تا در صورت صلاحدید در جلسه قرائت شود.

نحوه اعتراض به رییس کمیسیون اصل ۹۰

نمایندگان مجلس در ادامه، نحوه اعتراض به رییس کمیسیون اصل ۹۰ را تعیین کردند.

بر این اساس مقرر شد نحوه رسیدگی به اعتراض در مورد ایفای وظایف رییس کمیسیون اصل ۹۰ قانون اساسی و نیز رییس و دادستان دیوان محاسبات و سایر افرادی که با رای مجلس انتخاب می‌شوند، ولی در این آیین‌نامه برای رسیدگی به اعتراض در مورد ایفای وظایف آنان روشی مشخص نشده است، طبق این ماده است.

براساس تبصره این ماده، مقرر شد‌ چنانچه ۱۰ نفر از نمایندگان به عملکرد هر یک از نمایندگان منتخب مجلس در هیات‌ها، مجامع و شوراهای غیراستانی و غیرشهرستانی معترض باشند، طبق این ماده به عملکرد آنان رسیدگی می‌شود.

همچنین مصوب شد که رییس قوه قضائیه حداقل یک ماه قبل از پایان دوره عضویت حقوقدانان شورای نگهبان به تعداد حداقل دو برابر حقوقدانان به مجلس معرفی کند و حقوقدانان نیز باید دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر در رشته‌های مختلف حقوقی باشند.

بر این اساس مقرر شد حضور در هر دوره شورای نگهبان، معادل یک مقطع تحصیلی تنها برای عضویت در شورای نگهبان محسوب می‌شود و در صورت استعفا، فوت یا عزل هر کدام از اعضای حقوقدان شورای نگهبان رییس قوه قضائیه برای باقیمانده دوره عضویت طبق این ماده اقدام می‌کند. همچنین مصوب شد، قبول درخواست استعفای حقوقدان و موافقت یا مخالفت با رییس قوه قضائیه است.

وظایف جدید رییس دیوان محاسبات

براساس مصوبه مجلس، وظایف جدیدی برای رییس دیوان محاسبات کل کشور تعیین شد. به موجب این مصوبه مقرر شد رییس دیوان محاسبات؛

۱- گزارش تفریغ بودجه سالانه کشور را حداکثر تا پایان دی ماه سال بعد تهیه و برای رسیدگی به مجلس تقدیم کند.

۲- گزارش تفریغ بودجه سالانه دیوان محاسبات را تا پایان شهریورماه سال بعد و بودجه سالانه آن را در پایان شهریورماه سال قبل تهیه و برای رسیدگی به کمیسیون برنامه و بودجه تقدیم کند.

۳- در اجرای وظایف نظارتی مجلس ، پاسخ درخواست‌های رییس مجلس، روسای کمیسیون‌ها، نمایندگان مجلس، هیات‌های تحقیق و تفحص و معاونت نظارت را که به صورت مکتوب دریافت می‌کند، در چارچوب قانون دیوان محاسبات کشور تهیه و به صورت رسمی تسلیم کند.

همچنین مصوب شد که رییس دیوان محاسبات هنگام تقدیم گزارش تفریغ بودجه سالانه کشور حداکثر به مدت یک ساعت درباره آن در جلسه علنی توضیح دهد و هیات رییسه گزارش کامل تفریغ بودجه را به کمیسیون برنامه و بودجه به عنوان کمیسیون اصلی و بخش‌های مرتبط با کمیسیون‌های دیگر را به عنوان کمیسیون فرعی ارجاع می‌کند تا حداکثر ظرف یک ماه گزارش خود را به کمیسیون اصلی تقدیم کند.

بودجه چند دوازدهم در صورت تاخیر در تقدیم لایحه

مجلس با اصلاح آیین‌نامه داخلی خود، دولت را موظف کرد که چنانچه لایحه بودجه سالانه را تا۱۵ آذر هر سال به مجلس ارائه ندهد، باید لایحه چند دوازدهم بودجه را تقدیم مجلس کند. به موجب مصوبه مجلس، مقرر شد این لایحه پس از چاپ و توزیع در دستور کار مجلس قرار گیرد و ابتدا نماینده دولت و دو مخالف و دو موافق به ترتیب هر کدام به مدت ۵ دقیقه صحبت کنند و سپس کلیات لایحه به رای گذاشته می‌شود، در صورت تصویب، رسیدگی به لایحه بودجه، در ردیف اول دستور جلسه علنی بعد قرار می‌گیرد.

طبق مصوبه مجلس، در وقت رسیدگی به لایحه بودجه، ابتدا پیشنهاد نمایندگان مجلس در خصوص میزان چند دوازدهم مطرح و در صورت عدم تصویب نسبت به عدد چند دوازدهم پیشنهادی دولت رای‌گیری می‌شود. همچنین مقرر شد، چند دوازدهم بودجه بر مبنای آخرین بودجه سالانه مصوب مجلس است و حداکثر مدتی که مجلس می‌تواند برای بودجه چند دوازدهم تصویب کند، ۳ دوازدهم خواهد بود. در ادامه مصوبه نمایندگان آمده است: در صورت عدم تصویب بودجه سالانه کل کشور یا عدم ارائه لایحه چند دوازدهم توسط دولت تا ۱۵ اسفند ماه، نمایندگان می‌توانند با ارائه طرح، ‌اجرای آخرین بودجه سالانه را حداکثر برای مدت سه ماه تمدید کنند و این طرح طبق روال طرح‌های دوفوریتی رسیدگی می‌شود.