در جست‌وجوی راهی برای پایان کودک‌آزاری‌ها

پارسا ۴ ساله در اثر آزار جسمی مادرش جان باخت

دنیای اقتصاد - هیات دولت در تازه‌ترین جلسه خود، لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان را تصویب کرد. این خبر را فاطمه بداغی، معاون حقوقی رییس جمهور اعلام کرد و درباره مهم‌ترین بخش‌های آن هم گفت که بر اساس این لایحه کودکان آزار دیده اجازه دارند از والدین خود شکایت کنند. همچنین به گفته وی، والدینی هم که مرتکب جرم و کودک آزاری می‌شوند از حق سرپرستی یا ملاقات با کودک خود محروم خواهند شد؛ لایحه دولت البته تاکید می‌کند که بدون دلایل کافی نباید کودک را از محیط خانواده جدا کرد.

تصویب این لایحه در دولت پس از آن صورت می‌گیرد که در ماه‌های اخیر شاهد افزایش پرونده‌های کودک آزادی بوده‌ایم. پرونده‌هایی که دست کم در دو مورد آن یعنی باربد و محمد پارسا، شدت کودک‌آزاری‌ها منجر به فوت دو کودک نام برده شد.

پارسا کودک چهارساله‌ای بود که در اثر آزار مادرش و مرد مورد علاقه وی در اثر خونریزی مغزی جان باخت. باربد هم پسر سه ساله‌ای بود که پدرش به خاطر اختلافات خانوادگی و پس از مصرف مواد مخدر او را آتش زد و به دلیل شدت سوختگی جان خود را از دست داد. علاوه بر این دو مورد مرگ،‌ هانیه ۸ ساله و نیمای۴ ساله هم بودند که مورد آزار جسمی و روحی والدین خود قرار گرفتند. البته اینها پرنده‌هایی است که به دلیل بستری شدن کودکان در بیمارستان رسانه‌ای شد و معلوم نیست که از این دست اتفاقات چه قدر افتاده باشد. علاوه بر اینکه در پایان این پرونده‌ها ذکر شد دو تن از کودکان یعنی نیما و‌هانیه به خانواده‌های خود باز گردانده شدند، آن هم در شرایطی که این سوال مطرح بود که آیا والدین آنها صلاحیت نگهداری از این کودکان را دارا هستند

یا نه؟

از سوی دیگر، مقامات قوه قضائیه از جمله غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، سخنگوی این قوه و برخی از وکلای دادگستری در واکنش به این پرونده‌ها چنین پاسخ می‌دادند که برای برخورد با پرونده‌های کودک آزاری با خلأ قانونی مواجه هستیم. محسنی اژه‌ای در عین حال به خبرگزاری مهر گفته است که «در بسیاری از موارد کودکان ترجیح می‌دهند با اینکه مورد آزار والدین هستند، ولی باز هم با آنها زندگی کنند». به هر روی باید دید لایحه مزبور پس از بحث و بررسی در مجلس و تصویب نهایی چه شکلی به خود خواهد گرفت و آیا در مرحله آخر امکان مجازات برای والدین و دفاع از کودکان آزار دیده را فراهم خواهد کرد یا نه.

جزئیات لایحه دولت

فاطمه بداغی در حاشیه جلسه یکشنبه شب هیات دولت به این سوالات به صورت مختصر پاسخ گفته و جزئیاتی مختصر را درباره آن بازگو کرد. وی در گفت‌وگوی اختصاصی با پایگاه اطلاع‌رسانی دولت تصریح کرد: کمیسیون لوایح دولت این لایحه را در ۱۶ جلسه کارشناسی با حضور نمایندگان دستگاه‌های اجرایی دخیل در حوزه کودکان و نوجوانان، قوه قضائیه و همچنین معاونت حقوقی ریاست جمهوری، مورد بررسی قرار داد که به تصویب هیات وزیران رسید. وی از ارسال این لایحه تا پایان هفته به مجلس شورای اسلامی خبر داد و گفت: این لایحه دارای ۴۹ ماده و ۴۴ فصل می‌باشد که در فصل اول آن به وضعیت‌های مخاطره آمیز برای طفل اشاره شده که فقدان سرپرستی، فرار از خانه، زندانی شدن والدین، خشونت مستمر، عدم ثبت ولادت، سوءرفتار، بهره‌کشی، فعالیت مجرمانه بوسیله کودک مواردی از آن است.

بداغی به تشکیلات حمایتی از کودک در این لایحه اشاره کرد و خاطر نشان کرد: دفتری با عنوان حمایت قضایی از کودکان و نوجوانان تحت نظر دادستان پیش‌بینی شده است که وظیفه پیشگیری، مشاوره، معرفی به مراکز حمایتی و نظارت بر اجرای حکم را برعهده دارد. معاون حقوقی رییس جمهور در ادامه اظهار کرد: دستگاه‌هایی مانند سازمان بهزیستی، سازمان اقدامات تامین تربیتی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت کار و همچنین نیروی انتظامی وظایف مهمی را برعهده دارند که در این لایحه به آن پرداخته شده است.

وی در این خصوص افزود: شناسایی کودکان در معرض خطر، توانمندسازی، برقراری امنیت و معرفی به مراجع قضایی یا حمایتی برای برداشتن خطر از کودک از جمله وظایف دستگاه‌ها و مراکز مذکور می‌باشد.

کودکان می‌توانند شکایت کنند

بداغی خاطر نشان کرد: در این لایحه پیش‌بینی شده تا کودکان هم بتوانند اعلام شکایت کنند که این مورد تاکنون در کشورمان سابقه نداشته است. معاون رییس جمهور گفت: در این لایحه فصلی به جرائم و مجازات‌ها و فصل دیگری به جرم انگاری‌های جدید اختصاص پیدا کرده و برای آن مجازات تعیین شده است.

وی به برخی جرائم جدید اشاره کرد و گفت: ترغیب یا آموزش روش‌های خودکشی، آموزش مضامین مستهجن، افشای مشخصات طفل بزه دیده یا در معرض خطر و ترغیب کودکان به ترک تحصیل یا فرار جرم محسوب شده و برای آن مجازات نیز تعیین شده است.

بداغی از تشدید مجازات‌های جرائم موجود خبر داد و افزود: به عنوان مثال برای خرید و فروش و قاچاق اعضای کودک و مجروح کردن آن علاوه بر دیه، مجازات حبس پیش‌بینی شده است و اگر کسی که مرتکب جرم شده اولیای قانونی کودک باشد مجازات مرتکب تشدید می‌شود. وی خاطرنشان کرد: برای سرعت بخشیدن به رسیدگی پرونده‌ها، شعبه‌های خاصی در دادگاه‌های خانواده و کیفری اختصاص یافته می‌شود تا در کمترین زمان ممکن و خارج از نوبت به این امور رسیدگی کنند.

معاون حقوقی رییس جمهور در خصوص حفاظت از طفل گفت: در این لایحه به این موضوع اشاره شده و والدینی که مرتکب جرم و کودک‌آزاری می‌شوند از حق سرپرستی یا ملاقات با کودک خود محروم خواهند شد، در عین حال هم تاکید شده تا بدون دلایل کافی کودک از محیط خانواده جدا نشود.

وی یادآور شد: در این لایحه پیش‌بینی شده کودکانی که بزه‌کار هستند، ولی بزه دیده محسوب می‌شوند، بتوانند مورد حمایت‌های قانونی قرار گیرند.

چالش قانونی برای برخورد با کودک آزاری

در همین حال سخنگوی دستگاه قضا با تاکید بر اینکه شهروندان و دستگاه‌های مربوطه باید موارد کودک‌آزاری را بلافاصله به دستگاه قضایی گزارش دهند، گفت: متاسفانه در برخی از موارد برخورد با کودک آزاری با چالش قانونی مواجه هستیم.

غلامحسین محسنی اژه‌ای در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر در مورد انتشار اخبار کودک‌آزاری‌های اخیر در رسانه‌ها گفت: باید سازوکاری تعریف شود تا دستگاه قضایی بلافاصله از رخداد کودک‌آزاری در کشور مطلع شده و به سرعت اقدام کند.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا در یکی از موارد کودک آزاری با اینکه کودک مورد آزار و اذیت شدید قرار گرفته بود بازهم در اختیار والدین خود قرار گرفت؟ گفت: کودکانی که مورد آزار قرار می‌گیرند نیاز به حمایت دارند البته در بسیاری از موارد کودکان ترجیح می‌دهند با اینکه مورد آزار والدین هستند، ولی باز هم با آنها زندگی کنند که باید گفت در این موارد با چالش قانونی مواجه هستیم.

سخنگوی دستگاه قضا اظهار کرد: البته نباید از نقش رسانه‌ها و همچنین فرهنگ‌سازی در جامعه غافل بود، زیرا برخورد با کودک‌آزاری در جامعه تنها به دوش دستگاه قضایی نیست، بلکه جامعه هم به واسطه دستگاه‌های فرهنگی و اطلاع‌رسانی باید این آسیب را در خود کنترل کند.