گفت‌وگوی جمیله علمالهدی با روزنامه فایننشال تایمز
همسر رئیسجمهور از سایه خارج می‌شود
عکس: AFP
«من مدت زیادی است که این کار را انجام می‌‌‌دهم، اما اکنون به نظر می‌رسد که از امکان جدیدی برخوردار شده‌ام و {به همین دلیل}فعالیت‌‌‌هایم{بیشتر از قبل} قابل مشاهده است.» علمالهدی، استاد فلسفه تعلیم و تربیت که ریاست پژوهشکده علم و فناوری دانشگاه را نیز بر عهده دارد، چهار دهه پیش با رئیسی ازدواج کرد و در حین تحصیل در مقطع دکترا، تدریس و تألیف هشت کتاب را انجام داد. او دو دختر بزرگ دارد. جایگاه «بانوی اول» در فرهنگ سیاسی ایالات متحده گنجانده شده است، اما به دلیل سیاست‌‌‌های مردانه در ایران جایگاهی ندارد.
به گزارش فایننشال تایمز، همسران روسای جمهور قبلی ایران به ندرت در انظار عمومی دیده می‌‌‌شدند و به دنبال تاثیرگذاری بر عرصه سیاسی و سیاست نبودند. همچنین هیچ‌کدام تحصیلات یا سابقه حرفه‌‌‌ای علمالهدی را نداشتند.سنت‌‌‌شکنی‌‌‌های او شامل ترویج دیدگاه‌‌‌های خود در مورد نقش زنان و اهمیت آموزش، مصاحبه با رسانه‌‌‌های خارجی هنگام همراهی همسرش در سفرهای رسمی، از جمله سفر به سازمان ملل در نیویورک و نامه‌‌‌نگاری به همسران رهبران اروپایی و درخواست کمک از آنها برای استفاده از نفوذشان جهت توقف جنگ در غزه است. او ماه گذشته در نامه‌‌‌ای به همسران رهبران اروپایی نوشت: «لطفا از همسرانتان بخواهید که کشتار کودکان و زنان بی‌دفاع فلسطینی را محکوم و فورا برای برقراری صلح اقدام کنند.»
نقش علمالهدی در حوزه عمومی از زمان انتخاب رئیسی به ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۱، در ایران مورد بررسی قرار گرفته است، اگرچه او اصرار داشت که هرگز «بدون مشورت با شوهرم، مانند همه زوج‌ها» کاری انجام نداده است. اما این امر منتقدان او را راضی نکرد و عده‌‌‌ای از محافظه‌‌‌کاران از او خواسته‌‌‌اند از سیاست دور بماند. جلیل محبی، فعال رسانه و دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر در توییتی عجیب در توییتر (ایکس) نوشت: «جلوی زنتو بگیر…»:
مدافعان علمالهدی که شامل سیاستمداران اصلاح طلب نیز می‌‌‌شوند، می‌‌‌گویند که او از موقعیت خود برای ارائه نقشی استفاده می‌‌‌کند که در بیش از چهار دهه پس از انقلاب اسلامی استفاده نشده است. محمدعلی ابطحی، معاون سابق رئیسجمهور اصلاح‌‌‌طلب ایران، گفت: «تصویر او در واقع به رئیسی کمک می‌‌‌کند تا خیلی تندرو به نظر نرسد.»یکی از مسائل کلیدی که امروز در ایران مطرح شده، مساله حجاب است؛ این موضوع با مرگ مهسا امینی در سال ۱۴۰۱ بیش از گذشته مطرح و منجر به تظاهرات‌‌‌هایی در ایران شد. علمالهدی در پاسخ به این سوال که آیا ایران باید قانون حجاب را حفظ کند، گفت که مشکل در آیین مد و مصرف گرایی است نه پوشش اسلامی. او گفت که حجاب نباید به عنوان «اسلحه‌‌‌ای برای کسانی که می‌‌‌خواهند دشمنی خود را با جمهوری اسلامی نشان دهند» استفاده شود. وی افزود: «فلسفه حجاب این است؛ زنان باید جامعه را به سوی تعالی هدایت کنند.»
علمالهدی معتقد است که جنبش اعتراضی توسط دشمنان ایران در خارج از کشور رهبری شده است. وی گفت: «کسانی که با گوشی‌‌‌های هوشمندشان به خیابان‌‌‌ها آمدند، از جای دیگر راهنمایی می‌‌‌شدند که کجا بروند و چه کنند.» علمالهدی نسبت به برخی از همسران مشهور حاکمان منطقه مانند اسماء الاسد همسر بشار اسد در سوریه یا ملکه رانیه همسر پادشاه اردن چهره متفاوت‌‌‌تری دارد؛ چادر مشکی او، نشانه‌‌‌ای آشکار از طرد سبک غربی است. پدر او احمد علمالهدی، روحانی اصولگرایی است که بیشتر به دلیل [اصرارهایش بر]ممنوعیت برگزاری کنسرت موسیقی و ممنوعیت دوچرخه‌سواری زنان در شهر مقدس مشهد، یعنی زادگاهش، شهرت دارد. با این حال، جمیله علمالهدی تاکید دارد که خانواده‌‌‌اش هرگز مانع جاه‌‌‌طلبی‌‌‌های او نشده‌اند. او گفت: «این یک فرض اشتباه است که فکر کنیم روحانیون با تحصیل دختران خود مخالف هستند.»
به گزارش روزنامه فایننشال تایمز البته زنان در طول تاریخ معاصر ایران تا حد زیادی در عرصه سیاست به حاشیه رانده شده‌‌‌اند؛ هرچند علمالهدی اولین همسر یک سیاستمدار ارشد ایرانی نیست که اظهارنظر کرده است. فرح دیبا نیز در دهه‌‌‌های قبل از انقلاب ۱۹۷۹ با جابه‌جایی مرزهای سنتی، چارچوب‌ها را شکست. او و همسرش تجسم نوعی مدرنیته و زرق و برق به سبک غربی بودند که در ایران بی‌سابقه بود. با این حال، سبک زندگی مجلل آنها باعث شد تا مردم معمولی ایران را علیه خود قرار دهند و در نهایت به تبعید رانده شدند. بیشتر آثار منتشر شده علمالهدی که در کتاب‌‌‌هایی مانند هنر زنانه زندگی و نظریه اسلامی تعلیم و تربیت بیان شده‌‌‌اند، به موضوعاتی پیرامون زنانگی و چگونگی به کارگیری آموزه‌‌‌های دینی در آموزش و پرورش می‌‌‌پردازند.
وی معتقد است که اگر زنان به جای مسائل مهم‌تر، مانند روابط قوی خانوادگی و عاطفی، بر «تعقیب قدرت و ثروت» تمرکز کنند، باعث می‌‌‌شوند «ارزش» زن کاهش یابد. علمالهدی گفت: «برای کسانی که سبک زندگی غربی را پذیرفته‌اند یا آرزوی آن را دارند، بهای استقلال، تنزل بخشیدن آنها به زنانگی به عنوان یکی از جذابیت‌‌‌های سطحی بوده است.» او بر لزوم زنده نگه داشتن ارزش‌‌‌های سنتی مانند زندگی اخلاقی تاکید دارد؛ بهویژه که جهان در یک «پیچ تاریخی» قرار دارد. علمالهدی همچنین معتقد است: «فقدان اخلاق منجر به نابودی محیط‌زیست، فرهنگ، تمدن و بشریت خواهد شد. فساد اخلاقی و فسق می‌تواند نسل بشر را زودتر از بمب اتم نابود کند.»
