غرب از ترس افکار عمومی خود پشت میز مذاکره نمی‌نشیند
این دیپلمات بازنشسته با اشاره به بن‌‌‌بست رسیدن برجام، عنوان کرد: «همه چیز تا سپتامبر ۲۰۲۲ خوب جلو می‌‌‌رفت اما به ناگهان همه چیز به هم خورد. دسترسی به دلایل و زمینه‌‌‌ها برای رسانه‌‌‌ها کمی سخت است، زیرا هنوز اطلاعات جلسات و گفت‌وگو‌‌‌ها به بیرون درز پیدا نکرده است، اما به نظر می‌رسد اضافه برآورد دو طرف باعث شد رسیدن به برجام به بن‌‌‌بست برسد. در واقع ایران دنبال تاثیرات زمستان سرد و آمریکا منتظر تاثیر التهابات اجتماعی داخلی ایران بود و هر دو برای امتیازگیری بیشتر و امتیاز دادن کمتر تلاش می‌‌‌کردند.»
تاجیک با بیان اینکه هیچ یک از دو طرف در آن مقطع دنبال فروپاشی سازه برجام نبودند؛ زیرا هیچ منفعتی برای طرفین و دنیا نداشت، افزود: «دو طرف در یک توازن بودند و هم کارت برای بازی داشتند و هم توانایی برای اعمال فشار بیشتر. غربی‌‌‌ها با اهرم تحریم اقتصاد نیمه جان ایران، شاید زورشان بیشتر بود، اما ایران هم دستش خالی نبود. در نهایت مسابقه امتیازگیری محسوب می‌‌‌شد. با این احساس و اضافه برآورد ایران در آخرین دقایق به تدریج سه شرط خروج نام سپاه از لیست تحریم‌‌‌ها، تضمین عدم‌خروج مجدد آمریکا از برجام و حل مسائل پادمانی ایران در چارچوب برجام را مطرح کرد که استارت توقف اولیه مذاکرات نهایی شده را زد.»
وی با تاکید بر اینکه همه ابهامات زمانی برطرف می‌شود که یا دو طرف مجددا پای میز مذاکره بنشینند یا جزئیات خواسته‌‌‌ها به رسانه‌‌‌ها درز پیدا کنند، گفت: «در چنین شمایلی از تحولات و بعد از مذاکره وزیر امور خارجه ایران با جوزپ بورل در اردن و سفر وی به عمان، اگر چه وارد تعطیلات سال نو ی میلادی شده‌‌‌ایم، اما به نظر می‌رسد طرف غربی تمایل چندانی برای مذاکره ندارد و اصولا چنانچه بخواهیم چنین شروطی به برجام وارد کنیم، دیگر آن برجام سال ۲۰۱۵ نخواهد بود. این یعنی یک دور باطل دیگر برای رسیدن به تفاهمی جدید که بعید می‌‌‌دانم چنین ظرفیت و پتانسیلی در روابط بین‌المللی و مذاکره‌‌‌کنندگان غربی وجود داشته باشد.»
تاجیک همچنین درباره دلایل تعلل غربی‌‌‌ها برای ورود به مذاکرات و راکد شدن مذاکرات برجام به بحث فروش پهپادها به روسیه و همچنین ناآرامی‌‌‌ها در ایران اشاره کرد و گفت: «این التهابات داخلی باعث راکد شدن مذاکرات برجام شده و مقامات غربی در چنین فضایی از ترس افکار عمومی خود کمتر جرات می‌کنند پشت میز مذاکره بنشینند. زیرا آنچه غربی‌‌‌ها را حساس کرده صرفا تبعات التهابات اجتماعی ایران یا فروش پهپاد به روسیه نیست بلکه همکاری‌‌‌های نظامی این دو کشور و گرفتن هواپیما‌‌‌های سوخو ۳۵ روسی است که دو کشور را بیش از گذشته به هم نزدیک می‌کند.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل درمورد راه احیای برجام، توضیح داد: «ماه‌‌‌هاست که برجام در محاق رفته و به نظر می‌رسد تلاش‌‌‌ها به دلیل تغییر شرایط برای احیای آن موثر نبوده و دو طرف هم به دلایلی حاضر به اعلام مرگ آن نیستند تا مسوولیت شکست برجام بر دوش آن طرف نباشد. بار‌‌‌ها نیز انگشت اتهام هر یک به سوی طرف دیگر بلند شده که اراده احیا ندارد.» وی ادامه داد: «به نظر می‌رسد تنها راه برای احیای برجام همانگونه که بورل نیز به وزیر امور خارجه ایران در اردن گفته است، جدیت برای به نتیجه رساندن مذاکرات ایران و اوکراین است.»
وی درباره اثرات مساله پهپاد بر مذاکرات، گفت: «برآیند این دو مولفه وظیفه سنگینی بر دوش سیاست خارجی ایران می‌‌‌گذارد که چگونه می‌‌‌خواهد از این فضای خود ساخته خارج شود. زیرا عدم‌حل مساله پهپادها الان فقط مساله تحریم‌‌‌های کنونی یا حتی افزایش آنها و تداوم فشار اقتصادی بر مردم نیست بلکه عدم‌مدیریت رفتار پهپادی ما شرایط را به گونه‌‌‌ای پیش می‌‌‌برد که دانسته یا ندانسته، بخواهیم یا نخواهیم، ایران تبدیل به یک طرف در جنگ روسیه و اوکراین شود.»
تاجیک تاکید کرد: «اگر رفتار پهپادی ایران خوب مدیریت شود، به گونه‌‌‌ای که اوکراین و آمریکا مجاب شوند که ایران نقش مداوم و فعال در این جنگ ندارد، این سناریو که لزوما نباید به عنوان تئوری توطئه علیه ایران دیده شود بلکه از اثرات و تبعات ورود ما به این معادله می‌تواند باشد، منتفی می‌شود. روسیه همسایه بزرگ و موثر ایران است و غربی‌‌‌ها هم انتظار قطع رابطه ایران و روسیه را ندارند، اما طبق تحلیل غربی‌‌‌ها نزدیکی ایران و روسیه به گونه‌‌‌ای که این دو به یکدیگر پیوست شوند مخاطراتی را برای غرب به دنبال دارد، اگر چه برای ایران نیز کم مخاطره نیست.»
وی افزود: «ما هم کافی است با حفظ اصول و رعایت دغدغه‌‌‌های‌‌‌مان فاصله معقول و مناسبی با روسیه در رابطه با جنگ این دو همسایه که از پیچیدگی‌‌‌های خاص و تاریخی خود برخوردار است، داشته باشیم.» وی ادامه داد: «با این تفاصیل شکست برجام و تحقق سناریوی طرف مخاصم شدن ایران در جنگ روسیه و اوکراین باعث به هم خوردن اوضاع اقتصادی ایران و نارضایتی بیشتر عمومی شده و اقتدار حکومت برای حل مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را زیر سوال می‌‌‌برد. امید است نهاد‌‌‌های حاکمیتی، تصمیم‌‌‌سازان و تصمیم‌گیران علت العلل مشکلات داخلی و این التهابات اجتماعی را کشور‌‌‌های خارجی ندانند و به راه‌‌‌حل‌‌‌های جامع‌‌‌تر و اساسی‌‌‌تر از گذشته فکر و آنها را اجرا کنند. مخصوصا سامان دادن اقتصاد کشور که بدون حل معضلات سیاست خارجی به دلیل اقتصاد سیاسی ضعیف ما که فروش نفت را به سفره مردم متصل کرده‌‌‌ایم.»
تاجیک در پایان تاکید کرد: «برای رضایتمندی و انسجام حداکثری جهت اجرای روان‌‌‌تر سیاست خارجی، در داخل نیاز به اصلاحات ساختاری و تغییر رویکرد حکمرانی داریم و در خارج ضروری است از سیاست موازنه منفی (نه با این: نه با آن) به سیاست موازنه مثبت (هم با این: هم با آن) روی آورده و تنوع بخشی به روابط خارجی خود را در سر لوحه قرار دهیم.»
