در پی تعیین مهلت برای شروع کار در میدان نفتی آزادگان اعلام شد:
پاسخ ژاپن به ضرب‌الاجل ایران
دنیای اقتصاد ـ ماتسوهیسافوجی، یکی از مدیران بلندپایه شرکت اینپکس ژاپن دیروز در گفت‌وگو با رویتر اعلام کرد که هنوز زمان مشخصی برای توافق در خصوص میدان آزادگان تعیین نشده است. به گفته این مقام ژاپنی، هم اکنون حدود ۹۰درصد از مین‌های منطقه که مانع شروع کار بوده توسط طرف ایرانی پاکسازی شده و ایرانی‌ها در حال کار روی سایر نقاط مشکل‌دار هستند. مهدی بازارگان، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت ایران نیز چندی پیش میزان پاکسازی منطقه را ۹۶درصد اعلام کرده و خاطر نشان کرده بود که ژاپنی‌ها تلاش می‌کنند با فشار آوردن در مورد میزان کپکس (ارزش قرارداد) تاکید کنند که مین روبی میدان پایان نیافته است. ماتسوهیسا فوجی در ادامه تصریح کرد: تحویل لوازم برای توسعه میدان هنوز انجام نشده و بنابراین ما و مقامات ایرانی در حال مذاکره در خصوص آنچه که باید از این پس انجام دهیم، هستیم.
این در حالی است که چندی پیش وزیری‌هامانه، وزیر نفت ایران، از مهلت شرکت اینپکس تا ۲۲ اوت (۳۱ مرداد) خبر داده بود. براساس گفته وزیر نفت ایران، شرکت ژاپنی اینپکس تنها ۱۰ روز دیگر جهت نهایی کردن قرارداد و آغاز فعالیت در میدان آزادگان فرصت دارد که در غیر این صورت قرارداد به شرکت‌های ایرانی واگذار شده و آنها کار توسعه میدان را آغاز خواهند کرد.
بزرگترین میدان نفتی
کشف میدان نفتی آزادگان که از آن به عنوان بزرگترین کشف یک میدان نفتی در سه دهه اخیر نام برده می‌شود، در حالی در اواخر دولت اول خاتمی‌‌صورت گرفت که پس از آن موقعیت ایران از نظر حجم ذخایر نفتی به رده دوم کشورهای دارنده نفت صعود کرد و با اتکا به چنین ذخیره‌ای موفق به دریافت وام ۳میلیارد دلاری از دولت ژاپن تنها به شرط اولویت دادن شرکت‌های ژاپنی در مناقصه توسعه این میدان شد.
به گزارش ایسنا، میدان نفتى آزادگان در ۸۰ کیلومترى غرب اهواز با ذخیره نفت درجاى حداقل ۲۶میلیارد بشکه و میزان قابل برداشت ۶میلیارد بشکه در سال ۱۳۷۸ کشف شد. این میدان نفتى که میزان هیدروکربور در جاى آن بالغ بر ۳۱میلیارد بشکه است، ظرفیت تولید حداقل ۳۰۰هزار بشکه در روز را دارد. با وجود این موقعیت ویژه برای شرکت‌های ژاپنی، مذاکرات دو کشور برای توسعه آزادگان تحت تاثیر فشارهای آمریکا حدود سه سال طول کشید و سرانجام در فوریه سال ۲۰۰۴ (بهمن‌ماه ۱۳۸۲) قرارداد ۲میلیارد دلاری توسعه آن به امضای مقامات ارشد شرکت ملی نفت ایران و شرکت اینپکس ژاپن رسید و بر این اساس اینپکس ژاپن که ۳۶درصد از سهام آن متعلق به دولت این کشور است، ۷۵درصد از سرمایه‌گذاری و حق توسعه میدان را در اختیار گرفت و باقی سهام نیز به شرکت نفتیران اینترترید ( نیکو) براى توسعه میدان نفتى آزادگان رسید.
پس از آن قرار بود ظرف حداکثر یک سال یعنی تا اواخر سال ۱۳۸۳ این میدان از سوی طرف ایرانی به عمق پنج متر مین‌روبی شده و برای ادامه عملیات در اختیار طرف ژاپنی قرار گیرد، اما محافظه‌کاری و تعلل ژاپنی‌ها برای انجام مین‌روبی تا عمق ۱۶ متری و همچنین افزایش نرخ جهانی فولاد و سایر خدمات مورد نیاز پروژه به دلیل رشد صعودی قیمت نفت که بیشتر به بهانه‌گیری شبیه است تا ادعای فنی و مالی باعث شده در حالی که ۲۹ ماه از امضای این قرارداد گذشته هنوز مراحل اصلی اجرای آن آغاز نشده، از سوی دیگر مناقشات هسته‌ای و فشارهای آمریکا به ژاپن برای در حاشیه نگاه داشتن ایران به مانعی مضاعف در روند اجرای پروژه تبدیل شده است. هرچند این خواست و عقیده آمریکایی‌ها مبنی بر اینکه ایران از فرصت‌های سرمایه‌گذاری خود اهداف دو منظوره سیاسی ـ اقتصادی دارد، مورد تایید ژاپنی‌ها قرار نگرفت و آنها با این نظر مخالفت کرده و اعلام کردند که توسعه میدان نفتی و مساله منع اشاعه هسته‌ای دو موضوع با اهمیت، اما جداگانه در مورد ایران است. به هر حال از آنجا که ژاپن بزرگترین وارد کننده نفت در آسیا است، نیاز استراتژیک به نفت برای تضمین امنیت انرژی دلیل اصلی امضای این قرارداد عنوان می‌شود.
مشخصات میدان و شرایط قرارداد
توسعه میدان آزادگان توسط شرکت اینپکس ژاپن و نیکو ایران در دو فاز براى رسیدن به تولید ۱۵۰هزار بشکه نفت خام و ۱۳۵میلیون فوت مکعب گاز در روز در فاز اول و ۲۶۰هزار بشکه نفت خام و ۲۳۵میلیون فوت مکعب گاز در روز در فاز دوم برنامه‌ریزی شده است. تولید نهایى مرحله اول بر اساس برنامه‌ریزى در ۵۲ ماه و در مرحله دوم در مدت ۸ سال حاصل خواهد شد، همچنین برنامه‌ریزى شده است که تولید اولیه از میدان در سطح روزانه ۵۰هزار بشکه در مدت ۴۰ ماه اول به دست آید. صرف نظر از میدان آزادگان، ایران هم‌اکنون پس از عربستان و امارات سومین صادرکننده نفت به ژاپن است. ژاپن که پس از آمریکا و چین، سومین مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان به شمار می‌‌رود، در سال گذشته میلادی ۸/۱۳درصد از واردات نفتش را از میادین ایران تامین کرد که در صورت قطع صادرات نفت ایران، مصرف‌کنندگان ژاپنی با مشکل مواجه خواهند شد. براساس این قرارداد، تمامی نفت حاصل از توسعه میدان آزادگان به ژاپن صادر خواهد شد. آمارها نشان می‌دهد که حجم مبادلات تجاری ایران و ژاپن طی سال ۲۰۰۴ میلادی به حدود ۰۱/۱تریلیون ین رسیده است که این رقم نسبت به سال قبل از آن ۳/۲درصد رشد داشته است. ژاپن در سال ۲۰۰۴ میلادی روزانه بالغ بر ۵/۵میلیون بشکه نفت خام وارد کرده است و میدان نفتی آزادگان در صورت توسعه کامل می‌تواند ۶درصد واردات سالانه ژاپن را تامین کند. بر اساس این گزارش، شرکت اینپکس اواخر سال ۲۰۰۶ را به عنوان زمان آغاز توسعه این میدان و سال ۲۰۰۸ را سال بهره‌برداری از این میدان تعیین کرده است. هزینه این پروژه نیز ۱۰۰ تا ۲۰۰میلیارد ین تخمین زده شده است. وظایف اصلى پیمانکار در این قرارداد توصیف میدان، طراحى و مهندسی، حفارى ۳۶ حلقه چاه تولیدى در فاز اول و ۳۹ حلقه چاه تولیدى در فاز دوم، همچنین ساخت و نصب تاسیسات فرآورش نفت و گاز، احداث خطوط لوله صادراتى نفت و گاز به طول ۲۰۰ کیلومتر و انجام مطالعات بازیافت ثانویه و بررسى احتمال تزریق آب و گاز به میدان است. در این قرارداد که به صورت بیع متقابل اجرا مىشود، تاکید شده که چنانچه در هریک از مراحل و پس از سه نوبت آزمایش تولید، سطح تولید واقعى کمتر از ۷/۹۶درصد تولید باشد، پیمانکار جریمه خواهد شد. هزینه‌هاى سرمایه‌اى اجراى این طرح نیز که تا قبل از تحویل به شرکت ملى نفت ایران به عهده پیمانکار است، در فاز اول یک هزار و ۲۶میلیون دلار و در فاز دوم ۹۰۰ تا ۹۶۰میلیون دلار تعیین شده است. بر اساس این قرارداد زمان بازپرداخت براى فاز اول پس از دستیابى به تولید کامل (روزانه ۱۵۰ هزار بشکه) آغاز و در یک دوره ۵/۶ ساله به صورت اقساط سه ماهه انجام مىشود. در فاز دوم نیز پس از دستیابى به تولید نهایى (روزانه ۲۶۰هزار بشکه) بازپرداخت در یک دوره شش ساله آغاز خواهد شد. همچنین در این قرارداد تصریح شده که پیمانکار موظف است حداقل ۵۱درصد هزینه‌هاى سرمایه‌اى طرح را به توان داخلى (کالا و خدمات ایرانی) اختصاص دهد که در این صورت با تزریق حدود یک‌میلیارد دلار به صنایع کشور تحول چشمگیرى ایجاد خواهد کرد. یک‌درصد ارزش قرارداد نیز به امر آموزش کارکنان و انتقال فناورى اختصاص یافته و پیمانکار موظف شده است با هماهنگى شرکت ملى نفت ایران برنامه‌اى براى انتقال فناورى تهیه و اجرا کند.
فرصت‌های آخر و مشکلات پیش‌روی اینپکس
همانطور که گفته شد ژاپنی‌ها برای آغاز عملیات توسعه میدان آزادگان دو سال فرصت داشته‌اند و شش ماه نیز برای راه حل نهایی از طرف کارفرما به آنها فرصت داده شده بود که در حال حاضر با وجود گذشت ۲۷ماه از زمان مقرر هیچ اقدامی از سوی این شرکت در این خصوص انجام نشده است و با توجه به متن قرارداد چنانچه تا شهریور امسال پیشرفت مهمی‌‌انجام نشود، قرارداد مذکور به طور خود به خود باطل خواهد شد.
البته از آنجا که اینپکس تجربه کافی حفاری در میدان آزادگان را نداشت، در پی جلب کارشناسان حفاری برای همکاری در این پروژه، از سه شرکت جاپکس، تیکوکو و ای.او.سی هولدینگ نیز دعوت به همکاری کرد. از سوی دیگر، ژاپنی‌ها در صنایع بالادستی از تجربه و مهارت بالایی برخوردار نیستند و به همین دلیل باید با یک شریک با‌تجربه همکاری کنند. به همین دلیل، شرکت‌های نفتی استات اویل نروژ، توتال فرانسه و شرکت انگلیسی- هلندی شل علاقه‌مندی خود را برای مشارکت با ژاپن در توسعه میدان نفتی آزادگان اعلام کردند. همکاری اینپکس با یک شرکت اروپایی از همان زمان امضای قرارداد مطرح بود و به همین دلیل ابتدا با شرکت شل وارد مذاکره شدند، ولی ژاپنی‌ها نتوانستند با شل به توافق برسند و به سراغ یک شرکت استرالیایی به نام BHP رفتند که با آن هم به توافق نرسیدند. هم‌اکنون نیز به سراغ شرکت توتال فرانسه رفته‌اند که هنوز به مرحله قطعیت و قرارداد نرسیده‌اند. همانطور که اشاره شد طرح توسعه میدان نفتی آزادگان از سوی شرکت ژاپنی اینپکس با تاخیر توسعه مواجه شده و طبق قرارداد، این شرکت تا شهریورماه امسال فرصت دارد به تعهدات خود عمل کند. طبق گفته‌های مسوولان امکان تمدید مهلت قرارداد در این طرح وجود ندارد.
وضعیت مین‌روبی میدان
یکی از دلایل ژاپنی‌ها برای تاخیر در توسعه این میدان، ادعای آنها مبنی بر عدم مین‌روبی میدان از سوی طرف ایرانی است. این در حالی است که طبق گفته بازارگان، مجری طرح توسعه این میدان، مین‌روبی این میدان تحت نظارت بین‌المللی انجام می‌شود و این کار در اردیبهشت سال ۸۴ به اتمام رسیده است. البته بازارگان به این نکته اشاره نکرده که عمق مین‌روبی انجام شده چند متر است و این که آیا در قرارداد میزان عمق مین‌روبی نیز آورده شده است؟ در این باره صحبت‌هایی از اختلاف نظر دو طرف در عمق مین‌روبی شنیده می‌شود، به این صورت که در حال حاضر این کار در عمق ۵ متری انجام شده، در حالی که نظر طرف ژاپنی مین‌روبی تا عمق ۱۶ متری است.
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت ایران در این باره می‌گوید: براساس قرارداد، خنثی کردن مین‌های منطقه وظیفه شرکت ملی نفت ایران است، اما من فکر نمی‌کنم مشکل اصلی خنثی کردن مین‌های منطقه باشد، چرا که در حال حاضر عملیات حفاری در منطقه اصلی میدان در حال انجام است.
این در حالی است که مقدم، مدیر برنامه‌ریزی شرکت ملی نفت نیز با تاکید بر اینکه ژاپنی‌ها موظف هستند قرارداد توسعه میدان آزادگان را اجرا کنند، تصریح می‌کند: انجام ندادن همه فعالیت‌های مین‌روبی از سوی ایران، تنها بهانه‌ای است که طرف ژاپنی برای افزایش هزینه‌های اجرای طرح به آن پرداخته است.
دلایل تاخیر ژاپنی‌ها در توسعه آزادگان
هرچند که ژاپنی‌ها از انجام نشدن عملیات مین‌روبی توسط ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین دلایل تاخیر در توسعه این میدان یاد می‌کنند، ولی طبق گفته‌های مجری طرح به نظر می‌رسد مساله اصلی نگرانی اینپکس از حجم سرمایه‌گذاری لازم برای پروژه است.
در این باره مدیرعامل سازمان اقتصاد انرژی ژاپن پیش‌تر گفته بود: نرخ عملکرد پروژه آزادگان ممکن است کمتر از ۱۵درصد باشد که این مساله مانع از مشارکت شرکت‌های خارجی است.
شرکت شل که مشاور اینپکس در آزادگان بود، در ماه فوریه (اسفند سال ۸۲) به بهانه عدم سودآوری کافی از پروژه کنار کشید. تومن، شریک ژاپنی این پروژه، نیز تحت فشارهای آمریکا از کنسرسیوم کنار رفت و جاپکس، دیگر شرکت ژاپنی، هم در فکر کناره‌گیری از این پروژه است.
مقدم در این باره خاطرنشان می‌کند: طرف خارجی در میدان نفتی آزادگان ادعا می‌کند که به دلیل تغییری که در قیمت نفت ایجاد شده که بر هزینه‌های اجرای طرح نیز تاثیر گذاشته است، درصدی را به هزینه‌های پیش‌بینی شده اولیه خود بیفزاید.
مدیرعامل سابق شرکت متن نیز با اشاره به دلایل تاخیر ژاپنی‌ها خاطرنشان می‌کند: ژاپنی‌ها معتقدند با قیمت‌های توافق شده نمی‌توانند کار کنند و انتظار دارند که ما در قیمت‌ها تجدیدنظر کنیم.
خاموشی می‌افزاید: ژاپنی‌ها اصرار دارند که سودآوری پروژه باید برایشان قطعی شود. از سوی دیگر با توجه به ماهیت قراردادهای بیع متقابل که با ریسک پیمانکار همراه است، نمی‌‌خواهند این ریسک را بپذیرند.
بازارگان نیز در این باره می‌گوید: در این زمینه تاکنون هیچ قولی را به ژاپنی‌ها نداده‌ایم و از لحاظ قراردادی نیز چنین امکانی وجود ندارد.
به هرحال مهلت ذکر شده در قرارداد در سپتامبر سال جاری پایان می‌یابد. از همین رو اخطار اخیر وزیری‌هامانه، وزیر نفت، به شرکت اینپکس در چارچوب مجموعه وظایف و اختیارات وی از حالت یک تذکر معمول فراتر رفته و لحن جدی‌تری به خود گرفته است، چراکه توسعه بزرگترین میدان نفتی کشف شده در سه دهه گذشته، برای حفظ موقعیت نفتی ایران و برای کسب منافع ملی در آینده ضروری است. اکنون نیز منافع ملی است که تعیین می‌کند با دو گزینه مهم و توامان توسعه یک میدان مشترک و حفظ روابط سیاسی با یک قطب اقتصادی دنیا چه باید کرد. موارد فوق در حالی مرور می‌شود که ایران باب گفت‌وگو با ژاپنی‌ها را باز گذاشته و همچنان روی هزینه‌های پروژه که این روزها و پس از افزایش قیمت جهانی نفت تبدیل به معضل پروژه‌های نفتی شده است، مذاکره دارند.
بازارگان در این باره تاکید می‌کند که نامه‌ها و مذاکرات ژاپنی‌ها آمادگی آنها را برای توسعه میدان آزادگان، نشان می‌دهد. آنها بارها از لحاظ سیاسی در برابر فشارهای آمریکا اعلام کرده‌اند که حضور در میادین نفت و گاز ایران از جمله آزادگان برای آنها بسیار با اهمیت است. ژاپنی‌ها تاکید دارند که طولانی شدن مذاکرات در مورد هزینه‌ها نباید به عنوان انصراف یا بهانه‌جویی آنها تلقی شود، اما باید به این نکته نیز توجه داشت که شرکت نفت برای پرداخت مبلغی بیش از مبلغ قید شده در قرارداد با شرکت اینپکس به توافق نرسیده است.
تلاش‌های آمریکا در مخالفت با اجرای پروژه و استراتژی ایران در این زمینه
با تداوم فشار غرب بر ایران در جریان تلاش کشورمان برای دستیابی به چرخه سوخت هسته‌ای، ژاپن خود را در یک دو راهی یافته است و باید نحوه رویکرد در مقابل برنامه هسته‌ای ایران را با توجه به تمایل به توسعه میدان نفتی آزادگان که از کلیدی‌ترین استراتژی‌های آینده ژاپن در بخش انرژی بوده است، توازن بخشد. طبق گزارش ژاپن تایمز، یکی از مقامات ارشد وزارت اقتصاد، بازرگانی و صنعت ژاپن در این رابطه گفته است: ژاپن از منافع حیاتی در میدان آزادگان برخوردار است، ولی از آنجا که سیاست‌های خاصی در زمینه هسته‌ای دارد، جدا نگه داشتن آزادگان از تحت تاثیر قرار گرفتن توسط مناقشات هسته‌ای و تحریم‌های احتمالی، برای ما سخت خواهد بود.
ارسال نظر