ارزیابی متفاوت وزیرخارجه آمریکا درباره توافق هسته‌ای
نگاه آمریکایی به احیای برجام
در تازه‌ترین تحول، آنتونی بلینکن وزیرخارجه آمریکا روز دوشنبه به قانون‌گذاران آمریکایی گفت: مشخص نیست که آیا ایران مایل و آماده بازگشت به پایبندی (به تعهدات هسته‌ای‌اش) است یا نه. در عین حال برنامه هسته‌ای این کشور درحال پیشروی است. هرچه این برنامه جلوتر رود زمان گریز (هسته‌ای) کمتر خواهد شد. به گزارش «ایسنا» بلینکن ادامه داد: طبق گزارش‌ها این زمان در بهترین حالت به چندین ماه رسیده است و اگر این روند ادامه پیدا کند، به تنها چند هفته خواهد رسید.
این ادعا درحالی مطرح می‌شود که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون بارها از تاسیسات هسته‌ای ایران بازدید کرده‌اند، اما هرگز مدرکی که نشان دهد برنامه صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای این کشور به سمت مقاصد نظامی انحراف داشته باشد، پیدا نکرده‌اند. دولت فعلی آمریکا به ریاست «جوبایدن» مدعی شده قصد دارد از طریق مذاکرات جاری در وین، زمینه‌های بازگشت کشورش به برجام را فراهم آورد. با وجود این، واشنگتن تاکنون از انجام تعهداتش جهت محقق کردن این وعده سر باز زده است.
ادعای بلینکن درخصوص احیای برجام در شرایطی است که پیش‌تر وزیرخارجه آلمان گفته بود که رایزنی‌های وین برای احیای برجام در مرحله پایانی قرار دارد. هایکو ماس روز دوشنبه در سخنرانی خود در افتتاحیه نوزدهمین کنفرانس روسای نمایندگی‌های دیپلماتیک آلمان در خارج از کشور گفت: «گفت‌وگوهای وین درمورد احیای کامل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در مرحله پایانی قرار دارد.» درحالی‌که پیش از این هیچ اراده‌ای از سوی اروپا برای انجام تعهدات برجامی‌شان وجود نداشت، وی تصریح کرد: «این واقعیت که ما در وین در خط پایان مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای قرار داریم، نتیجه استقامت و اطمینان اروپا است و امیدواریم که ایران اکنون به سرعت اراده سیاسی برای انجام این مذاکرات برای رسیدن به خط پایان را نشان دهد.»
پاسخ ظریف به بلینکن
همزمان با این تحولات، وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران به ادعای همتای آمریکایی‌اش که گفته بود مشخص نیست ایران برای بازگشت به برجام تمایل یا آمادگی داشته باشد پاسخ داد. به گزارش خبرگزاری فارس، محمدجواد ظریف، در پیامی در توییتر نوشته هنوز مشخص نیست آیا دولت آمریکا آمادگی کنار گذاشتن سیاست «دونالد ترامپ» و «مایک پمپئو»، رئیس‌جمهور سابق و وزیرخارجه سابق آمریکا را دارد یا خیر.
وزیرخارجه ایران در توییتر نوشت: «هنوز مشخص نیست آیا رئیس‌جمهور آمریکا و بلینکن آماده‌اند سیاست «فشار حداکثری» ترامپ و پمپئو را کنار گذاشته و استفاده از تروریسم اقتصادی به عنوان اهرم فشار برای چانه‌زنی را متوقف کنند یا خیر. ایران به برجام پایبند است. کافی است بند ۳۶ را مطالعه کنید. زمان تغییر مسیر است.»جمهوری اسلامی ایران تا یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند فرصت دهد برای تحقق این وعده تلاش کنند. بعد از گذشت یک سال از خروج آمریکا از برجام ایران اعلام کرد با توجه به اینکه کشورهای اروپایی از توانایی یا اراده لازم برای عمل به وعده‌هایشان برخوردار نبوده‌اند در گام‌های بعد تعهداتش ذیل برجام را کاهش می‌دهد. جمهوری اسلامی ایران، بعد از برداشتن پنج گام برای کاهش تعهدات، سرانجام ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸ اعلام کرد دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.
با وجود این، رئیس‌جمهور ایران ۳۰ اردیبهشت در مورد پیشرفت مذاکرات وین گفت: برطرف کردن مسائل اصلی مانند تحریم‌های نفت و پتروشیمی و بیمه و کشتیرانی و بانک‌ها و... را قبول کرده‌اند. توافق اصلی انجام شده و فقط بحث برای برخی موارد به‌منظور رسیدن به توافق نهایی درحال انجام است. دور ششم مذاکرات احیای برجام قرار است ظرف روزهای آینده از سر گرفته شود. دور پنجم این گفت‌وگوها هفته گذشته به پایان رسید و طرف‌ها از خوش‌بینی در مذاکرات سخن به میان آوردند.
واکنش ایران به گزارش آژانس
از سوی دیگر نماینده ایران گزارش اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را معتبر ندانست و از این نهاد خواست که از هرگونه دستورکار سیاسی فاصله بگیرد، چون رویکرد یک‌طرفه آژانس می‌تواند به مانعی برای تعاملات آتی تبدیل شود. به گزارش خبرگزاری فارس، کاظم غریب‌آبادی بامداد سه‌شنبه در یک رشته توییت به اظهارات روز دوشنبه «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس و گزارش اخیر آن درباره پادمان واکنش نشان داد.
غریب‌آبادی در این خصوص در توییتی نوشت: مواضع گروسی حاکی از رویکرد یک‌طرفه دبیرخانه آژانس در برابر تعاملاتش با ایران و نادیده گرفتن سطح همکاری و تعامل فیمابین است. این رویکرد می‌تواند به مانعی برای تعاملات آتی بین دو طرف تبدیل شود. وی با ذکر این نکته که گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با سوابق همکاری بین ایران و آژانس سازگاری و همخوانی ندارد، یادآور شد: این گزارش، معتبر هم نیست، چراکه مبتنی بر منابع قابل اتکا و همچنین متقاعد‌کننده نیست، چراکه تمامی ابعاد همکاری و پیشرفت‌های حاصله را منعکس نمی‌کند. نماینده دائم ایران در آژانس تاکید کرد: تعامل سازنده، مستلزم محیط مثبت، پرهیز از پیش‌داوری و ابراز نگرانی‌های مصنوعی و همچنین خودداری از بزرگ‌نمایی چند موضوع پیش پا افتاده و بی‌اهمیت است.
او تاکید کرد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید از هرگونه دستورکار سیاسی فاصله بگیرد و موضعی شفاف در برابر تهدید هسته‌ای رژیم صهیونیستی اسرائیل و غیرقابل پذیرش بودن بیرون ماندن این رژیم از معاهده عدم اشاعه و مخالفت مداوم آن با قرار دادن تمامی فعالیت‌ها و تاسیسات هسته‌ای خود تحت پادمان آژانس، اتخاذ کند.
غریب‌آبادی پس از انتشار این گزارش در اظهاراتی عنوان کرد: در گزارش منتشرشده درباره پادمان، در جریان هستید که ما حدود سه یا چهار موضوع مورد اختلاف پادمانی با آژانس داریم، به آژانس مکررا گفته‌ایم که اینها موضوعات پیچیده و مبهمی نیستند که آژانس بخواهد تلاش کند از آنها یک دستورکار مهم برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تولید کند. ادعا می‌شود مثلا برخی فعالیت‌ها در حدود دو دهه قبل انجام شده است که آژانس نمونه‌برداری کرد و برخی آلودگی‌ها در یکی دو مکان پیدا شد و ما با آژانس کار می‌کنیم که این ابهامات را برطرف کنیم. به آژانس مکررا گفته‌ایم در سطح گسترده‌ای از همکاری‌ها که با آژانس انجام می‌دهیم، اگر چنانچه بخواهد از حجم همکاری‌ها و تعاملاتی که با این نهاد بین‌المللی داریم در فضای سیاسی که الان درحال مذاکره برای احیای برجام هستیم، همچنان بر منوال سابق عمل کرده و با رویکرد سیاسی به این موضوعات نگاه کرده و تلاش کند چند موضوع بی‌ارزش و بی‌اهمیت را بهانه‌ای کند تا همچنان یک دستورکار سیاسی برای ایران نگه دارد، طبیعتا ما این را در چارچوب حسن نیت آژانس نمی‌بینیم و تعاملات و رفتار خودمان را با آژانس بر همین اساس تنظیم خواهیم کرد.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از نشست شورای حکام در جمع خبرنگاران با بیان اینکه انتظاراتش درخصوص مسائل پادمانی ایران برآورده نشده، ابراز امیدواری کرد محدودیت‌های نظارتی این نهاد در ایران پایان یابد. گروسی ۱۰ خردادماه نیز دو گزارش فصلی خود را برای ارائه به نشست این هفته شورای حکام آژانس منتشر کرد که یکی از آن گزارش‌ها مربوط به راستی‌آزمایی اجرای برجام در ایران می‌شد و گزارش دیگر نیز درباره چند موضوع باقی‌مانده پادمانی مورد اختلاف ایران و آژانس بود.
