روحانی: توافق اصلی انجام شده است
جزئیات پیشرفت در مذاکرات
رئیس‌جمهوری ایران با ارزیابی مثبت از روند مذاکرات احیای برجام در وین اتریش گفت که گام اصلی و بزرگ را برداشته‌ایم و توافق اصلی انجام شده است. همزمان ظریف و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آخرین وضعیت گفت‌وگوها در وین و پیشرفت‌های قابل‌توجه انجام‌شده را مورد بحث و بررسی قرار دادند. پیش‌تر تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ای ضمن اشاره به حصول پیشرفت ملموس در مذاکرات وین بیان کردند که تضمینی برای رسیدن به موفقیت وجود ندارد. مذاکره‌کننده ارشد ایران نیز گفته که آمریکا باید تصمیمات سخت خود را برای بازگشت به برجام اتخاذ کند. دور جدید مذاکرات قرار است در هفته جاری با بازگشت هیات‌ها از پایتخت‌هایشان به محل مذاکرات در گرند هتل وین از سر گرفته شود. در همیــن ارتبــاط، حســن روحــــانی، رئیس‌جمهوری ایران روز پنـــج‌شنبه در مراسم افتتاح طرح‌های ملی پتروشیمی در شصت‌وهشتمین پویش تدبیر و امید برای جهش تولید، با بیان اینکه مسیر درستی انتخاب کردیم، تاکید کرد: این‌طور شد که به وین آمدند و ایستادند و مذاکره می‌کنند و قبول دارند که تمام تحریم‌های اصلی را برخواهند داشت. الان بحث‌هایی که می‌کنیم روی جزئیات ریز و موارد جزئی است؛ و الا آن مسائل اصلی از جمله، تحریم نفت و تحریم پتروشیمی و تحریم کشتیرانی و بیمه و بانک‌‌مرکزی و بانک‌ها را قبول کردند. این چیزها تمام شده است یعنی گام اصلی و بزرگ را برداشته‌ایم و توافق اصلی انجام شده البته مواردی هم هست که بحث می‌کنیم برای اینکه به توافق نهایی برسیم؛ اما کار را دولت انجام داد.
رئیس‌جمهور در ادامه افزود: من دو، سه ماه پیش تمام ذهنم مشغول این بود که آیا این دولت و ما می‌توانیم. ما دو بیل می‌خواستیم یک بیل برای اینکه به کمر کرونا بزنیم یک بیل هم می‌خواستیم به کمر تحریم بزنیم. من همیشه فکر می‌کردم این دو بیل را پیدا کنیم و این دو بیل را پیدا کردیم و به کمر هر دو زدیم؛ یعنی حتما دیگر کرونا کمرش شکسته است، امروز ان‌شاءالله با این واکسنی که وارد می‌شود و با واکسن داخلی که ساخته می‌شود در پایان دولت، یک اطمینان نسبی در بحث کرونا داریم؛ البته باید پروتکل‌ها را مراعات کنیم؛ اما کمر کرونا را تا پایان دولت می‌شکنیم، کمر تحریم را هم تا پایان دولت می‌شکنیم و امروز شکستیم.
رایزنی ظریف و بورل
همزمان مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در تماسی تلفنی با وزیر امورخارجه ایران آخرین وضعیت پیرامون مذاکرات احیای برجام در وین را مورد بررسی قرار دادند. به گزارش «ایسنا» در تماس تلفنی پنج‌شنبه شب جوزپ بورل با محمد جواد ظریف، آخرین وضعیت گفت‌وگوها در وین و پیشرفت‌های قابل‌توجه انجام شده و همچنین موضوعات باقی‌مانده مورد بحث و بررسی قرار گرفت. ظریف ضمن تقدیر از تلاش‌های بورل و همکارانش در سرویس اقدام خارجی اتحادیه، از تداوم تروریسم اقتصادی آمریکا طی ۵ ماه گذشته و نقض ادامه‌دار تعهدات این کشور انتقاد و تاکید کرد تداوم تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی ترامپ به‌عنوان اهرم مذاکره توسط دولت بایدن قابل قبول نیست و تغییر بنیادین این رویکرد به‌عنوان شرط لازم برای موفقیت گفت‌وگوها در وین، تصمیم سیاسی است که رئیس‌جمهور آمریکا باید اتخاذ کند.
مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین در پیامی توییتری ضمن خبر دادن از گفتوگو پیرامون برجام با وزیر امورخارجه اظهار کرد که مذاکرات احیای برجام در وین پیشرفت خوبی داشته است. به گزارش «ایسنا» جوزپ بورل در صفحه توییترش نوشت: با محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران درباره برجام گفتوگو کردم. تیم‌های [مذاکره کننده] مستقر در وین، پیشرفت خوبی در هفته‌های اخیر داشته‌اند. همه طرف‌ها اکنون باید تصمیمات سیاسی لازم را اتخاذ کنند تا بتوانیم مذاکرات را به نتیجه برسانیم و به اجرایی شدن کامل [توافق هسته‌ای] بازگردیم. برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مهم است که فعالیت‌های راستی‌آزمایی‌اش را ادامه دهد.
اظهارات بورل در پی این مطرح می‌شود که در هفته‌های اخیر، مذاکرات کمیسیون مشترک برجام در راستای احیای توافق هسته‌ای از طریق بازگشت دوجانبه تهران - واشنگتن به توافق هسته‌ای در وین برقرار بوده است و در دور اخیر خوش‌بینی‌هایی با توجه به موفق بودن مذاکرات و حل شدن بخش عمده مسائل اختلافی به میان آمده است. در این مذاکرات روند لغو تحریم‌ها علیه ایران از سوی آمریکا و اقدامات ایران برای بازگردانی اقدامات جبرانی هسته‌ای به حالت اولیه، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
دولت آمریکا در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌های متعددی را افزون بر بازگردانی تحریم‌های پیشین علیه ایران اعمال کرد. ایران خواستار لغو تمام این تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن برای بازگشت به اجرای کامل تعهدات داوطلبانه‌اش در توافق هسته‌ای است که در واکنش به خروج آمریکا از توافق و متحمل شدن تحریم‌ها آنها را طی یک سال و نیم گذشته کاهش داده بود.
به پیشرفت‌های ملموسی رسیده‌ایم
پیش از گفت‌وگوی ظریف و جوزپ بورل، سه کشور اروپایی در بیانیه‌ای ضمن اشاره به حصول «پیشرفت ملموس» در مذاکرات وین بیان کردند که تضمینی برای رسیدن به موفقیت وجود ندارد. به گزارش «ایسنا» به نقل از رویترز، آلمان، انگلیس و فرانسه روز چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت در بیانیه‌ای اعلام کردند که مذاکرات هسته‌ای درخصوص برجام به پیشرفت‌های ملموسی رسیده‌اند؛ اما رسیدن به موفقیت تضمینی نداشته و همچنان مشکلات سختی باید حل شوند. دیپلمات‌های ارشد این سه کشور تاکید کردند که «حیاتی است ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راهی برای تداوم نظارت آژانس بر فعالیت‌های ایران پیدا کنند.» در این بیانیه آمده است: دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تلاش‌هایمان به‌منظور احیای برجام ضروری است؛ چراکه بدون آن توافق نمی‌تواند اجرا شود.
انریکه مورا، دبیر سیاسی اتحادیه اروپا نیز پس از پایان چهارمین دور گفت‌وگوهای وین درخصوص احیای برجام اظهار کرد که توافقی درحال شکل‌گیری است. وی در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: به پیشرفت خوبی رسیده‌ایم. توافقی درحال شکل گرفتن است. حال آنچه همچنان نیاز است، حصول تفاهم مشترک درخصوص بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌های مربوطه و ازسرگیری تعهدات هسته‌ای توسط ایران است.
بیانیه آژانس
همزمان با این اظهارات، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که همچنان درحال رایزنی با ایران برای تمدید توافق سه‌ماهه‌ای است که روز ٣١ اردیبهشت منقضی می‌شود. به گزارش خبرگزاری رویترز، آژانس روز پنج‌شنبه طی بیانیه‌ای با اعلام این خبر که درحال رایزنی با ایران برای تمدید توافق با این کشور است، تصریح کرد که به زودی در این زمینه اطلاع‌رسانی خواهد کرد. در این بیانیه آمده است: ایران و آژانس درحال‌حاضر درباره ادامه تفاهمات کنونی رایزنی می‌کنند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این بیانیه افزود: مدیرکل آژانس طی روزهای آینده، به‌روزرسانی‌هایی را در اختیار شورای حکام قرار خواهد داد. بنا بر این گزارش، ایران و آژانس پیش‌تر در ماه فوریه ۲۰۲۱ توافق کردند که بازرسان بین‌المللی به مدت ۳ ماه دسترسی به سایت‌های مهم هسته‌ای در ایران را حفظ کنند. این توافق ٢١ ماه مه (٣١ اردیبهشت) منقضی می‌شود. با این حال طرف‌های برجام تاکید کرده‌اند باید راهی برای تمدید این توافق تا حصول توافق هسته‌ای میان طرفین انجام شود.
آمریکا باید تصمیمات سخت خود را بگیرد
این تحولات در شرایطی است که معاون سیاسی وزیر امورخارجه ایران با ابراز امیدواری نسبت به حصول نتیجه در مذاکرات وین خاطرنشان کرد که اکنون آمریکا باید تصمیمات سخت خود را برای بازگشت به برجام اتخاذ کند. سیدعباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگوهای وین پس از پایان دور چهارم این رایزنی‌ها تاکید کرد: اکنون زمان آن است که آمریکا تصمیمات سخت خود را درخصوص بازگشت به برجام و ازسرگیری اجرای کامل تعهداتش بگیرد و تمام تحریم‌ها را لغو کند. عراقچی که با شبکه ان.اچ.کی گفتوگو می‌کرد در ادامه اظهار کرد: ما وین را با این امید ترک کردیم که هفته آینده کار خود را در اینجا از سر بگیریم و بتوانیم به نتیجه برسیم.
ان.اچ.کی گزارش داد که دیپلمات ارشد در پاسخ به سوالی درباره تمدید توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخصوص بازرسی‌ها که پیش‌تر در ماه فوریه حاصل شده بود، گفت که تهران بعدا در این‌باره تصمیم‌گیری خواهد کرد. رئیس تیم هیات ایران در مذاکرات وین روز چهارشنبه پس از برگزاری نشست کمیسیون مشترک گفت که در مجموع پیشرفت خوبی در مذاکرات وین حاصل شده است.
او افزود: امیدوارم در هفته آینده که مجددا گفت‌وگوها آغاز می‌شود، هیات‌ها که می‌آیند تصمیم‌های خود را برای رسیدن به یک توافق گرفته باشند. عراقچی با بیان اینکه «درمورد موضوعات باقی‌مانده، هیات‌ها برای انجام آخرین مشورت‌ها به پایتخت‌های خود مراجعه می‌کنند» اظهار کرد: ما موفق شدیم در طول این دو هفته به مقدار زیادی کار را به پیش ببریم و الان می‌توانیم بگوییم که به چارچوب یک توافق رسیده‌ایم. به ساختار توافق دست پیدا کرده‌ایم و متن اصلی توافق و ضمیمه‌هایی که خواهد داشت، مشخص شده است. البته مذاکرات درمورد متن به پایان نرسیده و درخصوص بسیاری از بندهای توافق، هنوز درحال مذاکره هستیم.
این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی تاکید کرد: مواضع قطعی ما کاملا روشن است. روی مواضعمان ایستادگی کردیم و تاکنون تمام امور براساس مواضع قطعی ما پیش رفته و اختلاف جایی است که با منافع و مواضع ما تعارض پیدا می‌شود. همچنین انریکه مورا، دبیر سیاسی اتحادیه اروپا نیز پس از پایان چهارمین دور گفت‌وگوهای وین درخصوص احیای برجام اظهار کرد که توافقی درحال شکل‌گیری است. او در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: به پیشرفت خوبی رسیده‌ایم. توافقی درحال شکل گرفتن است. حال آنچه همچنان نیاز است، حصول تفاهم مشترک درخصوص بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌های مربوطه و ازسرگیری تعهدات هسته‌ای توسط ایران است.
نشست کمیسیون مشترک برجام روز چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت با حضور هیات‌های ایران و ۱+۴ (آلمان، فرانسه، چین، روسیه و انگلیس) و «انریکه مورا» نماینده اتحادیه اروپا در گرند هتل شهر وین برگزار شد و پس از حدود یک ساعت پایان یافت. در نشست کمیسیون مشترک برجام، روسای هیات‌ها مروری بر پیشرفت‌های حاصله در دور چهارم و آخرین وضعیت متن‌ها کرده و به تبادل‌نظر در خصوص مسیر پیش رو پرداختند. هیات‌ها با اشاره به متن‌های تهیه شده که در نتیجه نشست‌های متعدد دوجانبه و چندجانبه در سطوح مختلف حاصل شده، از وضعیت کلی مذاکرات و مسیر طی‌شده ابراز رضایت کردند و بر ضرورت حفظ شتاب آهنگ کنونی در ادامه گفت‌وگوها تاکید کردند. طبق این گزارش، در نتیجه رایزنی‌ها در روزهای اخیر، پیش‌نویس متون تا حد زیادی تدوین و تنقیح شده و به مرحله‌ای رسیده است که جز برخی موارد اختلافی پیچیده که نیازمند تصمیم‌های سیاسی در پایتخت‌های کشورها است، بقیه بخش‌های متن تقریبا آماده است. مقرر شد دور بعدی مذاکرات هفته آینده از سر گرفته شود و هیات‌ها بعد از نشست به پایتخت‌ها بازگردند.
هیات آمریکایی هفته آینده به وین بازمی‌گردد
همزمان وزارت‌خارجه آمریکا اعلام کرد که هیات مذاکره‌کننده این کشور برای شرکت در رایزنی‌های هفته آینده درباره برجام به وین بازمی‌گردد. به گزارش «ایسنا» جالینا پورتر، سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا درباره روند مذاکرات وین پس از برگزاری نشست روز چهارشنبه کمیسیون مشترک برجام گفت: دولت آمریکا بر این باور است که این گفت‌وگوها به شفاف‌سازی گام‌هایی که ایران و ایالات‌متحده باید برای بازگشت به توافق بردارند، کمک می‌کند. بنا بر گزارش پایگاه اینترنتی وزارت امورخارجه آمریکا، پورتر در ادامه اظهار کرد: من کماکان تاکید می‌کنم که رایزنی‌های دو دور آخر به ارائه یک الگوی شفاف درباره گزینه‌های تصمیماتی که ایران و ایالات‌متحده باید برای بازگشت به تعهداتشان در برجام بگیرند، کمک کرده است. وی در ادامه تاکید کرد که نمی‌تواند جزئیاتی درباره روند مذاکرات ادامه دهد. سخنگوی دستگاه دیپلماسی آمریکا افزود: رابرت مالی، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در مذاکرات وین این هفته برای مشورت به واشنگتن بازمی‌گردد و هیات آمریکایی اوایل هفته آینده برای شرکت در دور پنجم رایزنی‌های برجامی به وین بازخواهند گشت. در همین زمینه، یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا به لورا روزن، خبرنگار سیاست خارجی در واشنگتن گفته است: دور آخر مذاکرات در وین مثبت بود و ما شاهد «پیشرفت با معنایی» بودیم. این مقام وزارت خارجه آمریکا همچنین اظهار کرد: با وجود این اختلافات مهمی همچنان باقی مانده است که باید رفع شوند.
رایزنی روسیه و آمریکا
در ادامه این تحولات، وزیران امورخارجه روسیه و آمریکا در دیدار با یکدیگر توافق کردند که به همکاری‌هایشان در زمینه برجام، شبه جزیره کره و افغانستان ادامه دهند. به گزارش خبرگزاری تاس، سرگئی لاوروف و آنتونی بلینکن وزیران امورخارجه روسیه و آمریکا برای اولین بار با یکدیگر دیدار و گفتوگو کردند. لاوروف درباره رایزنی‌هایش با همتای آمریکایی گفت که دو طرف درخصوص همکاری‌های مشترک میان مسکو و واشنگتن بر سر توافق هسته‌ای با ایران، وضعیت افغانستان و شبه جزیره کره رایزنی کرده‌اند. به گفته وزیر امورخارجه روسیه، آنها در این دیدار توافق کردند که به همکاری‌ها میان دو کشور در موضوعاتی که هر دو طرف دارای منافعی مشترک هستند، ازجمله برنامه هسته‌ای شبه‌جزیره کره، احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و افغانستان ادامه دهند. او افزود: ما درباره این بحث کردیم که چگونه در این مقطع می‌توانیم تمام اقدامات مشترکمان را موثرتر کنیم. در مجموع از نظر من، گفت‌وگوی بسیار مفیدی داشتیم.
مذاکرات تا حصول نتیجه ادامه دارد
همزمان نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی نیز با ابراز تاسف از اینکه توافق بر سر احیای برجام تا ٢١ مه حاصل نمی‌شود، تاکید کرد که رایزنی‌ها تا حصول نتیجه موفقیت‌آمیز ادامه خواهد یافت. به گزارش «ایسنا» میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: اکنون واضح است که مذاکرات وین درباره برجام تا ۲۱ مه (۳۱ اردیبهشت) آ‌ن‌طور که شرکت‌کنندگان امیدوار بودند، به پایان نخواهد رسید. او در ادامه نوشت: مایه تاسف است؛ اما دراماتیک نیست. ۲۱ مه یک ضرب‌الاجل نبود، اما یک تاریخ هدف بود. اولیانوف خاطرنشان کرد: این به ما کمک کرد که فشار زمان را فراموش نکنیم. گفت‌وگوها تا حصول نتیجه موفقیت‌آمیز ادامه خواهد یافت.
در ادامه نماینده چین در سازمان‌های بین‌المللی نیز از تمام طرف‌های برجام خواست تا تلاش‌های خود را برای پیشبرد مذاکرات وین برای احیای توافق هسته‌ای دوچندان کنند. به گزارش خبرگزاری شینهوا، وانگ چون پس از برگزاری نشست روز چهارشنبه کمیسیون مشترک برجام با تاکید بر لزوم افزایش تلاش‌های طرف‌های برجام برای پیشبرد روند مذاکرات وین، درباره این رایزنی‌ها گفت: به‌طور کلی پیشرفت‌هایی در مذاکرات حاصل شده است؛ اما هنوز تا هدف رسیدن به توافق فاصله داریم. وانگ در ادامه تصریح کرد: تمام طرف‌ها باید یک رویکرد منطقی و عملی در پیش بگیرند و پیشنهادهای واقع‌بینانه و عملی درباره برداشته شدن تحریم‌ها، اقدامات در موضوعات هسته‌ای و توالی بازگشت ایالات‌متحده و ایران به تعهداتشان در توافق هسته‌ای ارائه دهند تا به شکل‌گیری یک طرح جامع و موثر کمک کنند.
دیپلمات ارشد چین افزود: ما همچنین امیدواریم که ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به موقع به توافقی برای تمدید تفاهمات فنی دوجانبه موقت که پیش‌تر در ماه فوریه درخصوص آن به توافق رسیدند، دست یابند. او تاکید کرد: چین همواره موضع بی‌طرفانه‌ای در خصوص موضوع هسته‌ای ایران داشته است و همچنان به همکاری با تمام طرف‌ها برای پیشبرد فعالانه روند مذاکرات ادامه خواهد داد. پکن در عین حال به‌طور قاطعانه از حقوق و منافع قانونی خود در رابطه با لغو تحریم‌ها و سایر جنبه‌ها دفاع خواهد کرد.
این تحولات در شرایطی است که وزیر امورخارجه سعودی می‌گوید بدون حل آنچه او «مشکل رفتارهای ایران» خواند، ثبات در منطقه ایجاد نخواهد شد. به گزارش «ایسنا» فیصل بن فرحان، وزیرخارجه عربستان در گفتوگو با شبکه العربیه تاکید کرد: ما بر این باوریم که بدون رسیدگی به دغدغه‌های کشورهای منطقه و از بین بردن نگرانی‌هایشان نسبت به رفتارهای ایران، ثبات در منطقه ایجاد نخواهد شد. بن فرحان همچنین مدعی دخالت ایران در امور کشورهای منطقه در راستای ایجاد ناامنی شد و خاطرنشان کرد: مشکل موشک‌های بالستیک ایران باید حل شود. وزیرخارجه سعودی در بخش دیگری از سخنانش خاطرنشان کرد که درخصوص پرونده هسته‌ای ایران باید به توافقی با پایه‌های قوی‌تر رسید.
