رئیس‌جمهور فرانسه: آماده‌ام میانجی‌گری امین باشم
موضع دو پهلوی مکرون درباره برجام
در همین ارتباط، امانوئل مکرون روز پنج‌شنبه ۱۵ بهمن در اظهاراتی در اندیشکده شورای آتلانتیک تاکید کرد: برای حمایت از هر ابتکار عملی از جانب آمریکا برای از سرگیری مجدد گفت‌وگوها هر چه را که در توان داشته باشم، به کار خواهم گرفت. امانوئل مکرون می‌گوید حاضر است برای احیای توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی نقش یک «میانجی امین» را بین ایران و آمریکا بازی کند. خبرگزاری فرانسه می‌گوید: مشخص نیست در واشنگتن از پیشنهاد امانوئل مکرون برای میانجی‌گری استقبال شود.
پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا اردیبهشت ۹۷ از توافق هسته‌ای خارج شد، امانوئل مکرون چند بار تلاش کرد تا مذاکراتی بین ایران و ایالات‌متحده انجام شود که نتیجه‌ای دربر نداشت. مکرون اوایل مرداد ۹۸ پیشنهاد داد که یک خط اعتباری ۱۵ میلیارددلاری برای ایران باز کند که در صورت بازگشت ایران به اجرای محدودیت‌های هسته‌ای برجام درآمدهای نفتی ایران را تضمین کند. این پیشنهاد در حاشیه نشست سران جی ۷ در شهر بیاریتز فرانسه مجددا مطرح شد و به سفر ناگهانی وزیرخارجه ایران به محل نشست منجر شد. ظریف ۳ شهریور ۹۸ درباره پیشنهاد‌های فرانسه برای کاهش تنش‌ها بین ایران و آمریکا و توافق هسته‌ای اظهار کرد: «پیشنهادهایی درباره نحوه انجام تعهداتی است که اروپا برای اجرایی شدن برجام داشته، یعنی رسیدن منافع اقتصادی برجام به مردم ایران مطرح شد و زمانی که این گفت‌وگوها به نتیجه برسد، جزئیات آن اعلام می‌شود.» گفت‌وگوهایی که به نتیجه نرسید و منجر به تشدید تنش میان ایران و آمریکا و ادامه اقدامات ایران برای کاهش تعهدات برجامی شد.
رئیس‌جمهوری فرانسه در ادامه اظهارات خود در نشست آتلانتیک استدلال کرد که از مذاکرات جدید برای اعمال محدودیت بر برنامه موشکی بالستیک ایران حمایت می‌کند و در چنین مذاکراتی اسرائیل و عربستان نیز حضور داشته باشند. امانوئل مکرون مدعی شده است، ما باید راهی پیدا کنیم که عربستان سعودی و اسرائیل در این بحث‌ها حضور داشته باشند؛ چراکه آنها در شمار شرکای کلیدی در منطقه و دیگر دوستان هستند که مستقیما به نتیجه چنین مباحثی علاقه‌مندند. مکرون روز جمعه ۱۰ بهمن ماه نیز به شبکه العربیه گفت که عربستان سعودی باید بخشی از مذاکرات بر سر توافق با ایران باشد.
رئیس‌جمهور فرانسه اعلام کرد که مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای با ایران سختگیرانه خواهد بود.
وی با طرح این ادعا که «زمان باقیمانده برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای بسیار کوتاه است» گفت که باید از اشتباه توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ که در آن قدرت‌های منطقه‌ای از توافق با تهران خارج بودند، خودداری شود. اسرائیل و عربستان از مخالفان برجام بودند و از تصمیم دونالد ترامپ برای خروج آمریکا از این توافق حمایت کردند.
رئیس‌جمهور ایران، روز چهارشنبه ۱۵ بهمن پیشنهاد فرانسه برای اضافه شدن عربستان سعودی به مذاکرات هسته‌ای با ایران و همچنین مذاکره مجدد درباره برجام را رد کرد و گفت: «هیچ بندی از برجام عوض نخواهد شد و هیچ فردی هم به برجام اضافه نخواهد شد.» حسن روحانی در جلسه هیات دولت گفت: «خطاب به جامعه جهانی و مخصوصا کشورهایی که در برجام حضور داشتند، حال ۱+۴ یا ممکن است در آینده ۱+۵ بشود، این را به صراحت می‌گویم، هیچ بندی از برجام عوض نخواهد شد. هیچ فردی هم به برجام اضافه نخواهد شد. اگر ۱+۴ هستیم ۱+۴، اگر ۱+۵ هستیم، ۱+۵. این ۲+۵ و ۳+۵ نمی‌شود. حرف‌های ناروا گفته نشود.»
از سوی دیگر محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران به جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیشنهاد کرده که پا پیش بگذارد و برنامه‌ای برای «بازگشت هماهنگ» ایران و آمریکا به برجام تنظیم کند. در همین زمینه عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با استقبال از پیشنهاد جایگزینی دیپلماسی حداکثری به‌جای فشار حداکثری گفت: «برای ما اجرای بازگشت برجام و لغو تحریم‌ها اتفاقی خوب است؛ اما این طور نیست که برای آن التماس کنیم.»
مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پنج‌شنبه ۱۶ بهمن در گفت‌وگویی با اینترفکس تاکید کرد که ضروری است به‌منظور اطمینان حاصل کردن از اجرای برجام توسط تمام طرفین از «فشار حداکثری» به سوی «دیپلماسی حداکثری» حرکت کنیم. جوزپ بورل گفت: بار دیگر برجام در وضعیتی بحرانی قرار دارد. من به‌عنوان هماهنگ‌کننده برجام درحال به‌کارگیری تمام تلاش خود برای حفظ برجام هستم. من با تمام شرکت‌کنندگان در توافق و شرکای آمرکایی در ارتباط هستم. هیچ راه ساده‌ای وجود ندارد. به رغم اینکه جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا نسبت به بازگشت آمریکا به برجام ابراز تمایل کرده است؛ اما چگونگی بازگشت ایالات‌متحده به این توافق و همچنین اجرای تعهدات برجامی ایران به یک مساله مناقشه‌برانگیز تبدیل شده است. دولت آمریکا می‌گوید ایران به اجرای کامل برجام متعهد نیست و برای احیای برجام باید به تعهدات هسته‌ای خود طبق توافق بازگردد. دولت ایران در مقابل اعلام کرده است که آمریکا باید پیش از بازگشت برجام، تحریم‌ها علیه این کشور را بردارد.
جلسه برجامی آمریکا و شرکای اروپایی
همزمان با این تحولات، خبرگزاری رویترز مدعی شد که سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس پیشنهادهایی مطرح کرده‌اند که براساس آن ایران درازی پایبندی به توافق هسته‌ای، از منافع اقتصادی بهره‌مند شود. رویترز به نقل از منابع آگاه گزارش داده است که وزیران‌خارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا به‌زودی در جلسه مشترکی با آنتونی بلینکن، وزیرخارجه جدید آمریکا گزینه‌ها برای احیای برجام را به بحث می‌گذارند.
چند منبع دیپلماتیک به رویترز گفته‌اند که این جلسه ممکن است حتی روز جمعه ۵فوریه/ ۱۷ بهمن برگزار شود و دو منبع دیگر هم از برگزاری آن در هفته آتی خبر داده‌اند.
براساس این گزارش این نشست به‌صورت آنلاین برگزار خواهد شد و احتمالا مسائل دیگری را هم دربرخواهدگرفت. یک دیپلمات ارشد اروپایی به رویترز گفته است: «ما از صفر شروع نمی‌کنیم. مولفه‌های روند لازم برای بازگشت به توافق را می‌دانیم و بعد می‌توانیم روی یک توافق عمیق‌تر کار کنیم. البته هنوز مشخص نیست که واشنگتن بدون اینکه اول ایران به توافق هسته‌ای پایبند شود، راضی به لغو تحریم‌ها می‌شود یا نه.»
در همین حال آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا از راب مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران خواسته تا تیمی را از دیپلمات‌ها و کارشناسان با دیدگاه‌های مختلف در مورد ایران تشکیل دهد و تاکید کرده است در این کمیته از حضور افرادی که نظرات تندی علیه جمهوری اسلامی نیز دارند، استفاده شود. بلینکن پیشنهاد داده ایران اول به تعهدات خود در برجام بازگردد تا آمریکا تحریم‌های جمهوری اسلامی را کاهش دهد. او هفته گذشته عنوان کرده بود آمریکا تا رسیدن به توافق با ایران «راهی طولانی» درپیش دارد.
به‌دنبال رسیدن به موضعی واحد با اروپا هستیم
از سوی دیگر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخسفید روز پنج‌شنبه در نشست خبری خود در کاخ سفید گفت: آمریکا «در سطوح مختلف دولتی» و به‌صورت «فعالانه» با بریتانیا، فرانسه و آلمان درحال مذاکره است تا پیش از هرگونه تصمیمی در مورد پرونده هسته‌ای ایران با این سه‌کشور اروپایی به موضعی واحد رسیده باشد. پیتر استانو، سخنگوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز سه‌شنبه ۱۴ بهمن ماه گفته بود که این اتحادیه در راستای لغو تحریم‌های ایران و احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام درحال رایزنی با دولت بایدن است. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخسفید گفت آمریکا با بریتانیا، فرانسه و آلمان درحال مذاکره است تا پیش از هرگونه تصمیمی در مورد پرونده هسته‌ای ایران با این سه‌کشور اروپایی به موضعی واحد رسیده باشد. سالیوان روز پنج‌شنبه در نشست خبری خود در کاخسفید گفت: آمریکا درمورد مساله هسته‌ای جمهوری اسلامی با اتحادیه اروپا، به ویژه با این سه کشور اروپایی، «در سطوح مختلف دولتی» به‌صورت «فعالانه» درحال رایزنی است. او گفت: «نمی‌خواهم پیش از به نتیجه رسیدن اعلام نظر کنم.»
سالیوان با اشاره به سیاست خارجی دولت بایدن در «احیای» روابط آمریکا با متحدانش گفت: رئیس‌جمهوری طی این مدت با متحدان کلیدی آمریکا در اروپا و آسیا رایزنی کرده و تیم امنیت ملی ایالات‌متحده درحال همکاری با این کشورها است تا به «یک دستور کار بلند‌پروازانه» برسند.
در این میان بریتانیا و آمریکا اعلام کرده‌اند که خواهان توافق «گسترده‌تری» با ایران هستند و فرانسه نیز گفته است باید کشورهای عرب خلیج‌فارس در توافق «جدید» مشارکت داده شوند. ایران این موضوع را رده کرده و تنها خواهان لغو تحریم‌های آمریکا در مقابل بازگشت ایران به تعهدات برجامی شده است. با روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا امیدهایی برای احتمال کاهش تنش میان ایران و آمریکا شکل گرفته، اما انتظار هر دو طرف برای آنکه قدم اول در کاهش تنش را طرف مقابل بردارد، بن‌بستی در مسیر احیای برجام ایجاد کرده است. بایدن در سخنرانی روز پنج‌شنبه ۱۶ بهمن خود درباره سیاست خارجی‌اش به اختلافات هسته‌ای میان ایران و آمریکا نپرداخت.
آمادگی روسیه برای همکاری با اروپا
همزمان وزیرخارجه روسیه نیز تاکید کرد مسکو این آمادگی را دارد تا با اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای (برجام) همکاری کند. سرگئی لاوروف روز جمعه در نشست خبری با «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه مسکو آماده همکاری با اتحادیه اروپا در راستای احیای برجام است، گفت: توافق هسته‌ای به‌دلیل اقدامات آمریکا در وضعیت دشواری قرار دارد. سخنگوی وزارت خارجه روسیه از آمادگی این کشور برای تعامل سازنده با دولت جدید آمریکا برای بازگشت به برجام خبر داد. به گزارش «ایسنا» به نقل از تاس، ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه روز پنج‌شنبه در نشستی خبری اعلام کرد که واشنگتن درحال ارسال نشانه‌هایی از آمادگی برای بازگشت به برجام است. او تصریح کرد: آمریکا درحال ارسال پیام‌هایی قاطع درخصوص آمادگی برای بازگشت به توافق هسته‌ای است؛ اما آنچه ما هم‌اکنون شاهد آن هستیم تنها تبادل ادعاهای دوجانبه میان ایران و آمریکا است که می‌گویند چه کسی باید گام اول را بردارد. زاخارووا همچنین اشاره کرد که مسکو آماده تعامل سازنده با ایران برای نجات برجام است. به گفته سخنگوی وزارت خارجه روسیه، تاکنون تغییر حائز اهمیتی در جهت بازگرداندن روند اجرای برجام به چارچوب اصلی خود حاصل نشده است.
جلسه شورای امنیت ملی آمریکا درباره ایران
در تحولی دیگر از تلاش‌های سیاسی برای احیای برجام، وب‌سایت خبری-تحلیلی اکسیوس در آمریکا به نقل از منابع آگاه گزارش کرده است که کاخسفید برای بررسی مسائل ایران روز جمعه جلسه سطح بالای شورای امنیت ملی آمریکا را برگزار خواهد کرد. به گزارش آکسیوس، موضوع اصلی بحث جلسه این است که آیا واشنگتن باید قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ در ایران روند بازگشت به توافق هسته‌ای را آغاز کند یا اینکه پس از انتخابات ایران به این کار اقدام کند؟ این کمیته که وزیران دفاع و خارجه و اعضای اصلی شورای امنیت ملی در آن حضور دارند، پیش از ارائه پیشنهادها به رئیس‌جمهوری سیاست‌ها را در بالاترین سطح بررسی می‌کند.
