رئیس‌جمهور افغانستان: از هدیه گرانبهای دولت و ملت ایران به افغانستان تشکر می‌کنم
افتتاح راه‌آهن خواف-هرات
در همین ارتباط، حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران صبح پنج‌شنبه در آیین بهره‌برداری از راه‌آهن خواف- هرات که با حضور محمد اشرف غنی رئیس‌جمهوری افغانستان به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد با بیان اینکه امروز روز گشایش برای دو ملت بزرگ افغانستان و ایران است، گفت: ۲۰ آذر ۱۳۹۹، ۱۰ دسامبر ۲۰۲۰ و ۲۴ ربیع‌الثانی ۱۴۴۲ را به‌یاد خواهیم داشت؛ این تاریخ اتصال راه‌آهن اتصال دو سرزمین دوست از طریق راه‌آهن است. روحانی اظهار کرد: ایران و افغانستان دو ملت از یک ریشه، تاریخ، فرهنگ و منطقه هستند و در طول تاریخ برادری و همسایگی خود را به‌عنوان بهترین یاران یکدیگر حفظ کرده‌اند.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری ایران، روحانی گفت: امروز یکی از روزهای تاریخی در روابط دو ملت بزرگ ایران و افغانستان است؛ روابط ما همیشه از طریق دل‌ها، اندیشه‌ها، فرهنگ‌ها و رفتارها بوده و امروز ریل راه‌آهن این پیوند را مستحکم‌تر می‌کند. رئیس‌جمهوری خاطرنشان کرد: امروز روزی توام با شادکامی برای دو ملت ایران و افغانستان است و من بسیار خوشحالم که گرچه نشد به‌خاطر شرایط بهداشتی و کرونایی در کنار همدیگر و با حضور فیزیکی این افتتاح را انجام دهیم، اما از طریق فضای مجازی شاهد این افتتاح خواهیم بود و مطمئنم این روز به‌عنوان یک روز تاریخی برای ما فراموش ناشدنی است.
وی افزود: روابط دو کشور ایران و افغانستان تنها از طریق هم زبانی نیست، بلکه از طریق همدلی نیز هست چراکه همدلی از هم زبانی خوشتر است. امروز هر دو دارای یک سرنوشت هستیم و ثبات، امنیت و توسعه منطقه در سایه ثبات، امنیت و توسعه هر دو کشور است. ریشه روابط دو کشور در فرهنگ و تاریخ و در زبان مشترک است؛ همسایگی ما یک انتخاب نیست بلکه تقدیر و سرنوشتی تاریخی است اما بهره‌مندی ما از سایه یکدیگر به اراده ما بستگی دارد. اراده دو ملت این است که دو کشور از نعماتی که در اختیار دارند به نفع همدیگر استفاده کنند.
رئیس‌جمهوری با اشاره به وجود بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک میان ایران و افغانستان، تصریح کرد: افتخار داریم که در طول بیش از ۴۰ سال میزبان میلیون‌ها مردم افغانستان بوده‌ایم؛ میزبانی‌ای که توام با آموزش رایگان برای فرزندان ملت افغانستان بوده است. امروز بیش از ۴۰۰ هزار دانش‌آموز افغانستانی در کلاس‌های درس ما درس می‌خوانند و از بهداشت و درمان رایگان ما استفاده می‌کنند. جمهوری اسلامی ایران در ماجرای کرونا نیز به همان نسبت که به مردم خود خدمت داد، بدون هیچ تفاوتی به مردم افغانستان هم خدمت داده است. وی افزود: معتقدیم فرهنگ و تاریخ ما در هم تنیده است و به همان نسبت نیز باید بازار و اقتصاد دو کشور در هم‌تنیدگی داشته باشد؛ نخستین گام این امر توسعه زیرساخت‌ها است؛ ما پیش از این راه‌آهن چابهار را افتتاح کردیم که آن روز روزی تاریخی برای سه ملت ایران، افغانستان و پاکستان بود و امروز با حضور ویدئوکنفرانسی جنابعالی راه‌آهن خواف- هرات را افتتاح کردیم که دومین راه‌آهن در شرق ایران است.
ظرفیت‌های راه‌آهن
رئیس‌جمهوری با اشاره به ظرفیت‌های راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران گفت: راه‌آهن میرجاوه نخستین راه‌آهن شرق ما بود که ایران را به پاکستان متصل کرد. راه‌آهن خواف-هرات دومین راه‌آهن شرقی ماست که ما را به افغانستان متصل می‌کند. از شمال نیز در سرخس و اینچه‌برون و در جلفا و در رازی در غرب و در آینده‌ای نه‌چندان دور اتصال ما از کرمانشاه به خانقین و خرمشهر به بصره راه‌های ارتباطی دیگری است که ما را به شرق و غرب متصل می‌کند و مردم افغانستان نیز می‌توانند از این اتصال استفاده کنند. روحانی با ابراز امیدواری نسبت به اتصال خط آهن روزنک به هرات در افغانستان تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های ایرانی آمادگی دارند که راه‌آهن روزنک را در زمانی کوتاه به هرات متصل کنند و امیدواریم راه‌آهن هرات به مزار شریف متصل شود؛ با این اتصال مردم عزیز افغانستان می‌توانند میلیون‌ها تن کالا را جابه‌جا و صدها هزار مسافر می‌توانند از این ریل استفاده کنند. با اجرا و افتتاح بخش چهارم راه‌آهن خواف- هرات مردم افغانستان می‌توانند به آرزوی دیرینه خود برسند و به راحتی با راه‌آهن به مشهدالرضا متصل شوند.
او تاکید کرد: رونق ایران و افغانستان را در این راه‌آهن می‌بینیم و با این راه‌آهن کالاهای تجار افغانستان می‌تواند به اروپا منتقل شود و مردم افغانستان می‌توانند به بنادر جنوب ایران نظیر بندر امام و بندرعباس و در آینده‌ای نزدیک به چابهار متصل شوند. ما با تلاش جدی درحال اجرای راه‌آهن چابهاربه زاهدان هستیم و در سال ۲۰۲۱ این راه‌آهن متصل خواهد شد و افغانستان خواهد توانست به چابهار هم متصل شود. با اتصال راه‌آهن افغانستان به ازبکستان در آینده، افغانستان می‌تواند از همه امکانات ترانزیتی و فوائد ترانزیتی در منطقه بهره‌مند شود. راه‌آهن خواف- هرات همچنین در آینده می‌تواند مسیر اتصال به ریل چین، تاجیکستان، قرقیزستان، افغانستان و ایران باشد و شرایط را برای توسعه بیشتر منطقه فراهم کند.
رئیس‌جمهوری با بیان اینکه «ما این راه‌آهن را به‌عنوان یکی از تعهدات توسعه‌ای‌مان انجام دادیم» اظهار کرد: ما به این تعهدنامه در زمانی عمل کردیم که در شرایط تحریم ظالمانه آمریکا بودیم و آنها به‌عنوان تروریست اقتصادی می‌خواستند تمام مسیرهای حرکت اقتصادی را بر روی مردم ما ببندند؛ البته آنها شکست خوردند و طراح این طرح غلط نیز سرنگون شد و همه آنهایی که در این مسیر راه غلط را انتخاب کرده بودند، فهمیدند که اشتباه تاریخی مرتکب شدند؛ امیدواریم در آینده این اشتباه توسط حاکمان بعدی در کاخ سفید جبران شود. رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در بخش دیگری از سخنرانی خود سایر ویژگی‌های این راه‌آهن را عنوان کرد و گفت: راه‌آهن خواف- هرات مسیر ترانزیت را هموار و کاهش هزینه حمل‌ونقل را به همراه خواهد داشت. همچنین یا استفاده از این راه‌آهن ترافیک مرز دوغارون کاهش می‌یابد و کالای افغانستان به‌راحتی به ایران و اروپا صادر می‌شود.
واکنش رئیس‌جمهوری افغانستان
محمد اشرف غنی رئیس‌جمهوری افغانستان نیز در این مراسم تاکید کرد: تکمیل پروژه راه‌آهن خواف-هرات در شرایط شیوع کرونا نشانه بارز اراده ملی هر دو کشور و محصول زحمات شبانه‌روزی مسوولان، مهندسان، کارگران و همه دست‌اندرکاران این پروژه است. رئیس‌جمهوری افغانستان اظهار کرد: افتتاح این پروژه تاریخی را به مثابه گامی مهم در زمینه احیا، توسعه و جهش اقتصادی در هر دو کشور به فال‌نیک گرفته و از آن استقبال می‌کنیم. او با ابراز همدردی با مردم ایران به‌دلیل شیوع موج دوم کرونا، خطاب به رئیس‌جمهوری اسلامی ایران گفت: از کمک‌های شما در مهار موج اول و توجه خاص شما به وضعیت مهاجران افغانستانی در ایران تشکر می‌کنم.
مشخصات فنی
قطار باری خواف-هرات با سرعت ۱۶۰ کیلومتر در ساعت و حمل ۶۱۲ تن سیمان با شعار «دوملت با یک فرهنگ و تاریخ» به سوی هرات در انتهای مسیر ۲۲۵ کیلومتری خط ریلی خواف- هرات در حرکت است تا به‌طور عملی بخشی از کریدور بازرگانی بین‌المللی شرق- غرب برای توسعه و تحول این منطقه فعال شود. مرکز شهرستان ۱۵۰ هزار نفری خواف در فاصله ۲۶۷ کیلومتری جنوب شرقی مشهد واقع است. این شهرستان نوار مرزی ۱۲۳ کیلومتری با افغانستان دارد. طراحی و اجرای راه‌آهن ۲۲۵ کیلومتری خواف- هرات که تاکنون برای ایران ۲۰هزار میلیارد ریال هزینه یا سرمایه‌گذاری دربرداشته و همچنین برای آن «گذرگاه شمتیغ» به‌عنوان دومین پایانه مرزی بین ایران و افغانستان پس از دوغارون، در شهرستان خواف ساخته و تجهیز شده است، در قالب تعهد جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مشارکت در بازسازی کشور دوست و همسایه شرقی یعنی افغانستان از سال ۱۳۸۶ آغاز شده بود.
۷۸ کیلومتر از مسیر ریلی خواف- هرات در قالب دو قطعه در داخل خاک ایران توسط مهندسان و کارشناسان کشورمان اجرا شده است. ۶۶ کیلومتر نیز به‌عنوان قطعه سوم این مسیر ریلی از نقطه صفر مرزی «شمتیغ» شهرستان خواف تا ایستگاه «روزنک» افغانستان ادامه یافته است. متولی ساخت قطعات سوم و چهارم این مسیر ریلی که قطعات یکم تا سوم آن به طول ۱۴۴ کیلومتر تا ایستگاه روزنک امروز ۲۰ آذر ۱۳۹۹ بهره‌برداری شد، کشور افغانستان است تا راه‌آهن خواف- هرات را به مزارشریف و مرز آن کشور با ازبکستان امتداد دهد. قطعه چهارم این خط ریلی مرکب از دو بخش شامل ۸۵ کیلومتر است که بر اساس وعده دولت افغانستان عملیات اجرایی آن همزمان با افتتاح راه‌آهن خواف- هرات توسط پیمانکاری از کشور قزاقستان آغاز خواهد شد.
۱۲ میلیون و ۱۷۰ هزار مترمکعب عملیات خاکی، ۱۷۴ هزار مترمکعب بتن‌ریزی، دو هزار متر شمع‌گذاری و دو هزار مترمکعب تیر پیش‌ساخته در مسیر ریلی خواف- هرات اجرا و نصب شده است. نصب ۱۹ هزار و ۳۰۰ تن ریل، ۲۶۹ هزار قطعه تراورس، ۷۲ دستگاه سوزن و ۳۸۹ هزار مترمکعب بالاست (سنگ‌ریزه زیر ریل) از دیگر مشخصات فنی این خط ریلی است تا لکوموتیوهای باری و مسافربری به ترتیب با سرعت ۱۲۰ و ۱۶۰ کیلومتر در ساعت در این مسیر سیر کنند. همچنین هفت ایستگاه، ۳۴۷ پل کوچک و بزرگ در طول مسیر ۲۲۵ کیلومتری راه‌آهن خواف- هرات ساخته شده که پل ۳۶۰ متری هریرود یکی از آنها است. عملیات ساخت این مسیر ریلی نه‌تنها برای هزار و ۵۲۹ نفر اشتغال ایجاد کرد بلکه بهره‌برداری با تاثیرش بر کاهش نیاز به حرکت جاده‌ای خودروهای سنگین باربری سالانه ۲۵ میلیون لیتر در مصرف سوخت صرفه‌جویی به‌دنبال داشته که همین خود به تنهایی از انتشار ۴۷۰ مترمکعب گازهای آلاینده محیط‌زیست در این منطقه جلوگیری می‌کند.
دستاوردها
راه‌آهن خواف- هرات که سبب احیای «جاده ابریشم» از طریق ریلی و اتصال خطآهن چین به ایران از طریق افغانستان می‌شود، نه‌تنها در توسعه منطقه و کشور افغانستان نقش مستقیم دارد بلکه تکمیل و توسعه شبکه ریلی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اکو، افزایش ترانزیت کالا از کشورهای آسیای میانه به اقیانوس هند و آغازی برای ایجاد یک کریدور بین‌المللی در مسیر شرق به غرب و شمال به جنوب بازرگانی جهان را در پی دارد. همچنین مسیر ریلی خواف- هرات در کنار «راه‌آهن در دست ساخت چابهار- زاهدان- بیرجند- مشهد» در مسیر کریدور بین‌المللی تجارت جهانی، نویدبخش رونق و توسعه اقتصادی برای کشورهای منطقه است.
هم‌اینک ۴۰ درصد حجم واردات کشور افغانستان از طریق پایانه مرزی دوغارون شهرستان تایباد صورت می‌گیرد؛ بنابراین فعالیت مسیر ریلی خواف- هرات شمار ۱۸۰هزار دستگاه کامیونی را که سالانه از طریق دوغارون بین ایران و افغانستان کالا حمل می‌کنند به میزان ۵۰ درصد کاهش داده و نه تنها هزینه حمل‌ونقل بار را کمتر می‌کند، بلکه انتظار می‌رود بر حجم مبادلات اقتصادی بین دو کشور به میزان قابل‌توجهی بیفزاید.
پیش‌بینی می‌شود در سال نخست فعالیت مسیر ریلی خواف- هرات، سه میلیون تن بار و کالا و در سال نهایی افق این طرح، شش میلیون تن بار و کالا از طریق آن بین ایران و افغانستان جابه‌جا شود. با بهره‌برداری این مسیر خط آهن، سالانه یک میلیون مسافر از همین طریق بین دو کشور ایران و افغانستان رفت و آمد خواهند کرد. گرچه همه کنترل‌های مربوط به سرعت و انتقال بار در این مسیر ریلی انجام و به پایان رسیده اما فعالیت بخش مسافربری راه‌آهن خواف- هرات هنوز نیازمند هماهنگی‌های دوجانبه نهایی بین ایران و افغانستان درخصوص فروش بلیت و جابه‌جایی مسافر است. پیش از افتتاح رسمی، نخستین محموله صادراتی جمهوری اسلامی ایران شامل ۵۰۰ تن سیمان با هدف بررسی مشکلات و نقاط قوت خط ریلی خواف- هرات روز ۱۲ آذر ماه جاری با استقبال گرم مسوولان افغانستان، با قطار باربری از خواف به هرات حمل شد.
به گفته محمد اسلامی، وزیر راه ایران، طول خط آهن خواف-هرات ۲۲۵ کیلومتر است که ایران ۱۴۰ کیلومتر آن را با صرف ۲ هزار میلیارد تومان تکمیل کرده و باقی آن هم به عهده افغانستان بوده است. اسلامی گفته این خط آهن ظرفیت سالانه انتقال ۶ میلیون تُن کالاهای تجاری و همچنین یک میلیون مسافر را دارد. محمد یما شمس، رئیس اداره مستقل خط آهن افغانستان افتتاح این خط آهن را خبر خوشی برای اقتصاد افغانستان دانسته، زیرا سبب وصل افغانستان به ترکیه، خاورمیانه و از راه دریایی ایران به کشورهای دیگر است. به گفته او، این خطآهن به سمت شمال هرات و بعدتر از آن منطقه به سمت شهر مزار شریف در شمال افغانستان برای وصل شدن به سایر کشورهای منطقه نیز توسعه خواهد یافت.
آیا قطار چین به اروپا می‌رسد؟
با وجود اینکه برخی تحلیلگران افتتاح راه‌آهن خواف-هرات را بخشی از احیای جاده ابریشم و اتصال شرق آسیا به غرب و در ادامه اتصال به اروپا می‌دانند، اما سایت یورونیوز در تحلیلی نوشته است که امید اتصال ریلی کشورهای شرق آسیا به شبکه اروپا به کمک این پروژه، به دلایل مختلف از واقع‌بینی به دور است. یورونیوز نوشته: شبکه سراسری راه‌آهن ایران از طریق ترکیه به اروپا می‌رسد. خواف نیز که در شرق ایران واقع شده است، از شمال به یکی از خطوط اصلی این شبکه یعنی راه‌آهن تهران-مشهد-سرخس متصل است و از جنوب نیز از راه یزد به مهم‌ترین بندر تجاری ایران یعنی بندرعباس می‌پیوندد. به این ترتیب اتصال به شبکه راه‌آهن ایران برای افغانستان چشم‌انداز تجاری درخشانی ایجاد می‌کند. اگر موانع مختلف مانند مشکلات اقتصادی ایران و معضل امنیت در افغانستان کمرنگ شوند، دو کشور می‌توانند به رونق اقتصادی امیدوار شده و ایران نیز راه دستیابی به بازار افغانستان برای فروش محصولات و خدمات صادراتی خود را هموارتر خواهد دید.
با این همه، امید اتصال ریلی کشورهای شرق آسیا به شبکه اروپا به کمک این پروژه، به دلایل مختلف از واقع‌بینی به دور است. در افغانستان به جز چند خط ارتباطی کوتاه راه‌آهن در شمال، عملا شبکه ریلی وجود ندارد. مقامات کابل تاکنون گفت‌وگوهایی را با مسوولان اسلام‌آباد برای احداث خط آهن جنوبی با پاکستان آغاز کرده‌اند که آن هم به‌دلیل جنگ و ناامنی به نتیجه‌ای نرسیده است. اما در شرق و شمال شرق این کشور، یعنی در مرز با چین و تاجیکستان اصولا هیچ‌گونه ارتباط ریلی وجود ندارد و هیچ برنامه‌ای هم برای احداث چنین مسیری در نظر نیست.
دولت چین در پروژه بلندپروازانه خود موسوم به «راه‌ابریشم جدید» که از سال ۲۰۱۳ میلادی آغاز شده، قصد دارد از دو راه آبی و خاکی به اروپا رسیده و مسیر تجارت را برای خود بازتر کند. خط فرضی راه‌ابریشم مدنظر چینی‌ها که با ابعادی بسیار وسیع‌تر از راه‌ابریشم تاریخی طرح شده، در مسیر زمینی خود، به کلی افغانستان را نادیده گرفته و با گذر از شمال این کشور از دو مسیر، یکی از کشورهای شمالی دریای خزر و دیگری از شمال ایران به ترکیه و اروپا می‌رسد. به این ترتیب با وجود امتیازات اقتصادی فراوانی که قطعه راه‌آهن خواف-هرات قاعدتا برای ایران و افغانستان در پی دارد، به نظر می‌رسد سخن گفتن از «راه‌ابریشم» و پیوند ریلی شرق و غرب از این مسیر، غیر واقعی و دور از ذهن است.
آمادگی ایران برای حل مشکلات افغانستان
همزمان با این تحولات نماینده ایران در سازمان ملل ضمن ابراز حمایت از پیش‌نویس قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل درباره حل‌وفصل بحران افغانستان، خواستار پیش برد مستقل مذاکرات صلح افغانستان بدون مداخله طرف‌های خارجی شد. به گزارش «ایسنا» مجید تخت‌روانچی افزود تنها یک روند صلح فراگیر به رهبری افغانستان می‌تواند درگیری موجود در افغانستان را حل کند. این روند صلح باید دستاوردهای گذشته را مبنا قرار داده و آنها را از جمله قانون‌اساسی حال حاضر، مبارزه با تروریسم و همچنین احترام به حقوق مردم برای استقلال از طریق انتخابات‌ها و احترام به حقوق اقلیت‌های مذهبی و قومی و زنان پیش ببرد. ما از این چشم‌انداز از درخواست مجمع عمومی برای حفظ قانون‌اساسی افغانستان و رد کردن احیای امارت اسلامی استقبال می‌کنیم. تخت‌روانچی همچنین درخصوص راه‌آهن خواف-هرات نیز گفت: این راه‌آهن افغانستان را از طریق ایران به اروپا متصل می‌کند. تمامی این تعاملات اقتصادی تحت تروریسم اقتصادی غیرقانونی آمریکا انجام می‌شود که ایرانی‌ها و افغان‌ها را هدف قرار داده است. با وجود این، جمهوری اسلامی ایران در تحکیم روابط دوجانبه و حمایت از ملت و دولت دوست جمهوری اسلامی افغانستان مصمم است. سخنگوی وزارت امورخارجه ایران نیز با اشاره به افتتاح راه‌آهن خواف- هرات گفته: روابط ایران و افغانستان هر روز بیش از پیش نمونه عالی حسن همسایگی در این منطقه است.
