آغاز خوانش اطلاعات جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی
جعبه سیاه این هواپیما یکی از موضوعات جنجالی پس از ساقط شدن هواپیمای اوکراینی بود و چند هفته پیش، پس از مدت‌ها جدال لفظی میان ایران و کشورهای اوکراین و کانادا به‌عنوان کشورهای درگیر در این حادثه، قرار بر این شد تا کار فنی این جعبه سیاه، از ۲۰ جولای (۳۰ تیرماه) در فرانسه آغاز شود.
در همین راستا، روز گذشته علاوه بر دادستان نظامی تهران، سازمان هواپیمایی کشوری نیز در اطلاعیه‌ای از ورود گروه اعزامی سازمان هواپیمایی کشوری به همراه جعبه‌های سیاه پرواز PS۷۵۲ سانحه دیده اوکراینی به لابراتوار دفتر بررسی و تحلیل ایمنی هواپیمایی کشوری فرانسه BEA خبر داد؛ موضوعی که فرانسوا فیلیپ شامپاین وزیر خارجه کانادا نیز روز گذشته در توییتی به آن اشاره کرد و ضمن تایید خبر رسیدن جعبه‌های سیاه هواپیمای سانحه‌دیده اوکراینی، اعلام کرد روند بررسی با حضور مقامات کانادایی آغاز شده است. این موضوع با استقبال ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین هم مواجه شد.
بر اساس آنچه سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده، جلسه هماهنگی دیروز برگزار شد و کار بازیابی و دریافت اطلاعات جعبه‌های سیاه نیز از روز گذشته کلید خورد.
جزئیات عملیات خوانش
اما ماجرای خوانش جعبه‌های سیاه هواپیمای اوکراینی از چه زمانی آغاز شد؟ این سوالی است که دیروز غلامعباس ترکی، دادستان نظامی استان تهران به آن پاسخ داده و گفت: روز جمعه جعبه‌های سیاه هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین توسط نمایندگان سازمان هواپیمایی کشوری با حضور نماینده دادسرای نظامی به پاریس منتقل شد تا در آزمایشگاه‌های تخصصی کشور فرانسه خوانش آن آغاز شود. سازمان هواپیمایی کشوری هم دیروز در اطلاعیه خود به این موضوع اشاره کرد و با تاکید بر این نکته که جعبه‌های سیاه هواپیمای مذکور پس از وقوع سانحه بلافاصله تحویل سازمان هواپیمایی کشوری شده و در محل امنی در همین سازمان تحت تدابیر فنی و امنیتی مناسب طبق مقررات نگهداری شد، اعلام کرد: جعبه‌های سیاه، روز جمعه ۲۷ تیرماه سال‌جاری با رعایت پروتکل‌های فنی و امنیتی و همراهی پلیس فرودگاه‌ها در معیت تیم تخصصی از محل این سازمان به فرودگاه امام خمینی(ره) منتقل و رهسپار پاریس شد. بنابر این اطلاعیه، پس از ورود به پاریس هم با هماهنگی سفارت ایران در پاریس، پلیس فرانسه مسوولیت محافظت از جعبه‌ها را تا محل سفارت جمهوری اسلامی ایران در پاریس و پس از آن به لابراتوار برعهده گرفت.
حاضران در عملیات
بنابر اظهارات دادستان نظامی تهران، طبق مقررات سازمان بین‌المللی هوانوردی، از کشورهای ذی‌نفع شامل آمریکا سازنده هواپیما، اوکراین مالک هواپیما، کانادا، سوئد و افغانستان به لحاظ اتباع جانباخته در این سانحه، برای خوانش جعبه‌های سیاه دعوت به‌عمل آمده است. وزیر خارجه کانادا هم در توییت خود اعلام کرد که مقامات حمل‌ونقل این کشور در عملیات خوانش هواپیمای اوکراینی حضور دارند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین نیز گفت که کارشناسان اوکراینی نیز به همراه کارشناسان دیگر کشورها از جمله کانادا، آمریکا و فرانسه در روند رمزگشایی جعبه‌های سیاه حاضر هستند.
از سوی دیگر و بر اساس گزارش سازمان قضایی نیروهای مسلح، نمایندگان سازمان ایکائو، سازمان هواپیمایی کشوری ایران به همراه نماینده دادسرای نظامی تهران در عملیات خوانش حضور دارند. این بخش دیگری از اظهارات غلامعباس ترکی است؛ موضوعی که سازمان هواپیمایی کشوری نیز در اطلاعیه دیروز خود به آن اشاره و اعلام کرده است: با توجه به اینکه مقامات قضایی نیز در حال رسیدگی به پرونده هستند، مقام محترم قضایی نیز مطابق استاندارد‌های ضمیمه ۱۳ پیمان شیکاگو در فرآیند بازخوانی حضور دارد.
بنابر آنچه سازمان هواپیمایی کشوری در اطلاعیه خود اعلام کرده، در اجرای مقررات بین‌المللی، کشور طراح و سازنده هواپیما و همچنین اوکراین به عنوان کشور محل ثبت و بهره‌بردار هواپیما از طریق معرفی نماینده رسمی در مراحل بررسی سانحه شرکت می‌کنند، با توجه به اینکه بازخوانی در لابراتوار کشور فرانسه انجام می‌شود، کشور فرانسه نیز با معرفی نماینده‌ای در تحقیقات مرتبط شرکت می‌کند. سایر کشورها که به دلایلی نظیر جان باختن اتباع خود ذی‌نفع موضوع رسیدگی به سانحه هستند نیز می‌توانند نسبت به معرفی کارشناسانی در جریان روند بررسی سانحه قرار گیرند و از طریق مسوول بررسی سانحه به داده‌ها و گزارش نهایی بررسی سانحه نیز دسترسی داشته باشند. بر اساس مقررات بین‌المللی کشورهای کانادا، سوئد، آلمان و انگلستان درخواست خود را مبنی بر حضور نماینده در فرآیند بازخوانی ارائه کردند که با موافقت مسوول بررسی سانحه، نمایندگان کانادا، سوئد و انگلستان برای مشاهده فرآیند بازخوانی در فرانسه حضور دارند.
چرا فرانسه؟
از سوی دیگر، غلامعباس ترکی دادستان نظامی تهران با تاکید بر این نکته که جعبه‌های سیاه این مدل از هواپیما تاکنون سابقه بازخوانی نداشته است، درباره اینکه چرا عملیات خوانش در کشور فرانسه انجام می‌شود، توضیح داد: بنا به تشخیص سازمان هواپیمایی کشوری، آزمایشگاه‌های کشور فرانسه از امکانات فنی لازم برای خوانش اطلاعات جعبه‌های سیاه برخوردارند و این کشور بعد از اعلام آمادگی ایران به سازمان ایکائو برای ارسال جعبه سیاه، آمادگی خود را برای خوانش اعلام کرد.
البته پیش از این در سوم تیرماه، محسن بهاروند معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امورخارجه در گفت‌وگویی درباره تصمیم ایران برای ارسال جعبه‌های سیاه هواپیمای اوکراینی به فرانسه برای خوانش، گفته بود: فرانسه به این دلیل که یک نهاد مستقل سوانح هواپیمایی دارد و یکی از نهادهای مرجع سوانح هوایی محسوب می‌شود، به همین دلیل تصمیم داریم جعبه‌های سیاه را برای خوانش به این نهاد بدهیم که این اطلاعات را بخوانیم و موضوع تحقیقات را نهایی کنیم. روز دوشنبه دوم تیر ماه «محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگوی تلفنی با همتای کانادایی خود به او اطلاع داد که ایران ظرف چند روز آینده جعبه‌های سیاه هواپیمای اوکراینی را برای خوانش اطلاعات آن به فرانسه ارسال خواهد کرد.
بازخوانی مکالمات کابین خلبان
به هر ترتیب سازمان هواپیمایی کشوری عصر دیروز در اطلاعیه شماره ۲ خود از بازخوانی بخش موسوم به CVR (ضبط مکالمات کابین خلبان) خبر داد. بر این اساس، بررسی جعبه سیاه دوم حاوی داده‌های پروازی موسوم به FDR در دستور کار بعدی لابراتوار قرار گرفته است. نهم تیرماه امسال، غلامعباس ترکی دادستان نظامی استان تهران در دیدار با جمعی از خانواده‌های شهدای این سانحه هوایی و تعدادی از وکلای آنان، با اعلام اینکه دادسرای نظامی در بررسی‌ها به یکسری از خطا‌ها رسیده است، یکی از خطا‌های تاثیرگذار و عمده در این سانحه را چنین عنوان کرد: سامانه سیاری که موشک شلیک کرده پس از راه‌اندازی مجدد به‌دلیل شرایط میدانی، شمال واقعی را دقیق تعیین نمی‌کند و همین اشتباه فاحش موجب می‌شود که سمت اهداف شناسایی شده توسط سامانه با اختلافی حدود ۱۰۵ درجه توسط اپراتور مشاهده شود و این خطا، مبنای یک سلسله اشتباهات دیگر قرار می‌گیرد و در نتیجه سامانه پدافندی دچار اشتباه می‌شود.
