وزیر خارجه عمان برای سومین بار در هشت ماه گذشته به ایران سفر کرد
سه مـاموریت آقای میانجی در تهران
عکس: هادی زند، ایسنا
«یوسف بن‌علوی» وزیر امورخارجه عمان ۳۰ اردیبهشت ماه به منظور انجام سفری چند ساعته به تهران آمد و با همتای ایرانی خود دیدار و گفت‌وگو کرد و پنجم مرداد ماه نیز برای دومین بار به تهران سفر و با ظریف دیدار کرد. لذا این سومین سفر بن علوی به تهران ظرف ۸ ماه گذشته است. وزرای خارجه ایران و عمان شهریور سال‌جاری نیز در حاشیه هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با هم دیدار کرده بودند. بن علوی هفته گذشته نیز در سفر به واشنگتن با مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا دیدار کرده بود.
ابتکار صلح هرمز
به‌نظر می‌رسد اصلی‌ترین محور سفر یوسف بن‌علوی به تهران جدا از روابط دوجانبه، موضوع ابتکار صلح هرمز است که در یک ماه اخیر به کانون رایزنی‌ها و گمانه‌زنی‌های منطقه‌ای تبدیل شده است. روزنامه کویتی الجریده پنجم آذر ماه در مطلبی از سفر وزیرخارجه عمان به تهران خبر داد و نوشت: قرار است «یوسف بن‌علوی» هفته آینده برای ابلاغ موافقت کشورش با طرح صلح هرمز به تهران سفر کند. رئیس‌جمهوری ایران اخیرا در نامه‌ای به سران شورای همکاری با ارائه طرح ابتکار صلح هرمز، همسایگان جنوبی را به گفت‌وگو دعوت کرده است.
به نوشته الجریده، پیام ایران که توسط حسن روحانی امضا شده، به معاون وزیرخارجه کویت تحویل داده شده است. پیش‌تر خالد الجارالله، معاون وزیرخارجه کویت نیز درباره طرح ابتکاری «حسن روحانی» رئیس‌جمهور ایران ناظر بر امنیت خلیج‌فارس گفت: «کویت این طرح ابتکاری را تحویل گرفته و اکنون درحال بررسی آن هستیم و هر زمان درباره آن تصمیم‌گیری کنیم به تهران ابلاغ خواهیم کرد.»
همزمان سیدعباس موسوی چهارم آذر ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران گفت که سه کشور پاسخ مثبت به نامه رئیس‌جمهور را به‌صورت مکتوب دادند و بقیه هم احتمالا درحال بررسی هستند. روز شنبه نیز پایگاه الخلیج الجدید مدعی شد که ریاض با دقت درحال بررسی پیشنهادهای تهران درباره صلح و امنیت در خلیج‌فارس است و مذاکرات سری بین تهران و ریاض از طریق کویت درحال انجام است.
این تحولات در شرایطی است که نخست‌وزیر کویت در تازه‌ترین اظهارنظر درباره ابتکار صلح هرمز تاکید کرد که موفقیت ابتکار صلح ایران، به روابط تهران با کشورهای جهان و فراهم شدن شرایط مناسب بستگی دارد و باید این روابط طبیعی باشد. «صباح الخالد» نخست‌وزیر کویت روز یکشنبه گفت که اساس طرح صلح هرمز یک مسوولیت منطقه‌ای است، همچنان‌که طرح‌های دیگری اعم از طرح «نگهبان» پیشنهادی آمریکا، طرح اروپا و طرح روسیه در این باره وجود دارد. او افزود: «برای اینکه طرح ایران مقبول واقع شود باید رابطه تهران با کشورهای (جهان) یک رابطه طبیعی باشد و موفقیت طرح ایران نیز به فراهم شدن شرایط مناسب نیاز دارد.»
این درحالی است که علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی روز دوشنبه در دیدار با بن‌علوی با اشاره به تلاش ناکام آمریکا برای ایجاد ائتلاف بین‌المللی به بهانه برقراری امنیت در خلیج‌فارس گفت: تنها ائتلاف‌هایی در منطقه راه‌گشا، امنیت‌ساز و پایدار می‌ماند که بیگانگان در آن نفوذ و دخالتی نداشته باشند. وزیر امورخارجه سلطنت عمان نیز دستیابی به امنیت پایدار در منطقه را نیازمند توافق و تفاهم مجموعه کشورهای منطقه و رفع سوءتفاهم‌های موجود عنوان کرد و گفت: عمان همواره آمادگی دارد از مجموعه ظرفیت‌های خود برای رفع تنش‌های موجود و ایجاد زمینه گفت‌وگوی سازنده میان کشورهای منطقه بهره بگیرد.
مذاکرات صلح یمن
دومین محور سفر وزیرخارجه عمان به تهران مذاکرات صلح یمن است که گفته می‌شود یک دور آن در مسقط پایتخت عمان برگزار شده است. مذاکراتی که بعد از توافق استکهلم (دولت مستعفی یمن و جنبش انصارالله در مذاکرات صلحی که ۱۳دسامبر سال گذشته (۲۲آذر ۹۷) در استکهلم پایتخت سوئد انجام شد به توافق‌هایی درباره استان‌های ساحلی الحدیده و تعز و تبادل اسرا دست یافتند، اما این توافق‌ها با توجه به اختلاف‌های دو طرف بر سر جزئیات آن، اجرا نشده است) متوقف شده و به‌نظر می‌رسد با بن‌بستی که عربستان در یمن با آن مواجه شده، زمینه برای از سرگیری آن مجددا درحال فراهم شدن است. پیش‌تر خالد بن‌سلمان جانشین وزیر دفاع عربستان سعودی ۲۲ آبان ماه به عمان سفر کرد. تحلیلگران معتقدند این دیدار به قصد مذاکره با هیات انصارالله یمن صورت گرفته است. خالد بن‌سلمان در آن زمان حساب توییتری خود نوشت که این سفر به درخواست برادرش «محمد بن‌سلمان»، ولیعهد سعودی، وزیر دفاع صورت گرفته و او طی این سفر، پیام برادرش را به سلطان رسانده است. این تحرکات به‌خصوص پس از توافق ریاض که ۵ نوامبر بین عبد ربه منصور‌هادی و عیدروس الزبیدی، رئیس شورای انتقالی جنوبی در یمن امضا شد حائز اهمیت است. به‌نظر می‌رسد سفر وزیرخارجه عمان به تهران در شرایط کنونی با قصد هماهنگی‌های بیشتر درباره مذاکرات صلح یمن صورت گرفته است. به‌خصوص که عمان در تلاش است تا به‌عنوان طرف میانجی، از نفوذ ایران بر انصارالله استفاده کرده و زمینه را برای موفقیت گفت‌وگوها تضمین کند. در همین خصوص محمدجواد ظریف در دیدار با یوسف بن‌علوی با تاکید بر لزوم کاهش تنش‌ها در منطقه به‌ویژه در یمن گفت ایران از هر حرکت و ابتکاری که با حسن نیت در راستای کاهش تنش‌ها در منطقه انجام پذیرد استقبال و به آن کمک خواهد کرد.
برجام
اما سومین محوری که می‌تواند در سفر بن‌علوی به تهران مطرح شده باشد، آخرین تحولات برجام به‌خصوص کاهش تعهدات ایران و متعاقب آن مواضع آمریکا در این خصوص است. در یک هفته اخیر مواضع غربی‌ها همزمان با بروز تحولات اعتراضی در ایران تندتر شده است. در همین خصوص یوسف بن‌علوی چهارم آذر ماه سفری به واشنگتن داشت و با «مایک پمپئو» وزیرخارجه آمریکا دیدار کرد. پمپئو ضمن عالی توصیف کردن دیدار با بن‌علوی، در صفحه شخصی توییتر خود نوشت: «از عمان به‌دلیل همکاری در موضوعات ضدتروریسم و مشارکت در اتحاد استراتژیک خاورمیانه سپاسگزار هستیم.»
درخصوص اینکه وزیرخارجه عمان در سفر به تهران حامل پیامی از سوی آمریکا هست یا نیست، دکتر طهمورث غلامی پژوهشگر ارشد مسائل آمریکا معتقد است: «با شروع حوادث اخیر در ایران، وزیرخارجه آمریکا مواضع تندی علیه ایران اتخاذ کرد و تحلیل مواضع آنها گویای این واقعیت است که از اعتراضات در ایران و گسترش آن راضی هستند. از طرفی پمپئو چند جلسه با رئیس‌جمهور آمریکا برگزار کرد که خروجی آن پیام توییتری تند ترامپ بود که جمهوری اسلامی را نظامی بی‌ثبات و متزلزل تفسیر کرد. پس بسیار بعید به نظر می‌رسد در چنین شرایطی، آمریکا به ایران پیام مذاکره از طریق وزیرخارجه عمان بفرستد. با توجه به اقدامات درون برجامی ایران، حتی ممکن است وزیرخارجه عمان حامل پیام تهدید آمریکا باشد تا مذاکره و گفت‌وگو.»
از این‌رو و با توجه به تحولات اخیر باید منتظر ماند و دید که نتایج سفر یوسف بن‌علوی به تهران می‌تواند به خروج از بن‌بست در این سه محور اشاره شده کمک کند و زمینه را برای کاهش تنش و گفت‌وگوهای صلح فراهم کند یا خیر!
