چرا آمریکا، لهستان را انتخاب کرده است؟
دو هدف نشست ضدایرانی ورشو
رئیس جمهور آمریکا و رئیس جمهور لهستان / عکس: آرشیو؛ واشنگتن پست
همچنین انتخاب میزبان نشست یعنی لهستان و هدف از برگزاری آن نیز جای تامل دارد؛ ظاهرا واشنگتن با انتخاب لهستان به دنبال ایجاد شکاف میان کشورهای اروپایی است و از دیگر سو همان‌گونه که در تحلیل‌ها و اظهارنظرها تاکید شده احتمالا مهم‌ترین هدف از برگزاری این نشست تصمیم درخصوص ایجاد ناتوی عربی علیه ایران است که بنا به دلایل مختلفی از جمله وجود اختلافات شدید میان کشورهای عربی چنین طرحی عملیاتی نخواهد شد. به ادعای مایک پمپئو نمایندگان ۷۰ کشور مختلف از آسیا، آفریقا، اروپا و خاورمیانه قرار است در نشست لهستان شرکت کنند. اما تاکنون نمایندگان کشورهای مختلف یا با قطعیت عدم حضور را اعلام کرده‌اند یا هنوز تصمیمی برای شرکت در نشست نگرفته‌اند. در این رابطه یکی از مهم‌ترین افرادی که دعوت وزیرخارجه آمریکا را رد کرد، فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا است. روز پنج‌شنبه یک مقام اتحادیه اروپا به وال‌استریت‌ژورنال گفت که مسوول سیاست خارجی اتحادیه قصد شرکت در نشست ورشو علیه ایران را ندارد. همچنین لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال نیز در صفحه توییتر خود به نقل از مقامات ارشد اتحادیه اروپا اعلام کرد که موگرینی در نشست ضدایرانی آمریکا در لهستان شرکت نخواهد کرد و درباره سایر وزرای اروپایی نیز تردید جدی وجود دارد. همزمان اسپوتنیک به نقل از یک مقام ارشد اتحادیه اروپا ضمن تایید شرکت نکردن موگرینی در نشست ورشو به نقل از این مقام اروپایی نوشته است که وی مایل نیست مخالف با تعهداتش عمل کند. فرانسه نیز اعلام کرده هیچ‌کدام از دیپلمات‌های ارشدش را به این نشست نمی‌فرستد. همچنین آلمان و انگلیس تا این لحظه برای شرکت در این نشست تصمیمی اتخاذ نکرده‌اند.
پیش‌تر یک مقام وزارت امور خارجه لبنان نیز در گفت‌وگو با روزنامه انگلیسی «دیلی استار» اعلام کرد این کشور دعوت آمریکا را برای شرکت در همایش ضدایرانی در لهستان رد کرده است.
در بیانیه مشترکی که درباره نشست ورشو توسط وزرای خارجه آمریکا و لهستان منتشر شده نامی از ایران برده نشده است. اگرچه در این بیانیه آمده که کشورهای شرکت‌کننده درباره موضوعاتی چون «تروریسم و افراط‌گرایی، توسعه و اشاعه موشک و تهدید گروه‌های نیابتی» تبادل‌نظر می‌کنند که از جمله انتقادها و ادعاهای مطرح شده از سوی واشنگتن نسبت به رفتار تهران است. وزیرخارجه ایالات‌متحده در مصاحبه‌ای که با شبکه خبری فاکس درباره نشست آتی ورشو داشت مدعی شده بود: «ده‌ها کشور در این شهر گرد هم می‌آیند تا بر موضوع ثبات در خاورمیانه تمرکز کنند... و این شامل این عنصر مهم می‌شود که ایران نفوذ بی‌ثبات‌کننده در منطقه نداشته باشد.» اعلام خبر برگزاری این نشست در ماه آینده در لهستان با انتقادهای شدید تهران مواجه شد. در همین‌باره وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی کاردار سفارت لهستان را احضار کرد. ورشو از برگزاری این کنفرانس دفاع کرده و می‌گوید: «جامعه بین‌الملل حق دارد درباره مسائل مختلف منطقه‌ای و جهانی بحث و رایزنی کند.»
تردید بین مقامات اروپا
با توجه به عدم تمایل مقامات اروپایی برای شرکت در نشست ضدایرانی لهستان، خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از دیپلمات‌های اروپایی در بروکسل گزارش داد که به‌نظر می‌آید کشورهای اروپایی نمی‌خواهند در نشست ورشو که قرار است ماه آینده میلادی به ابتکار آمریکا برگزار شود شرکت کنند. مایک پمپئو، وزیرخارجه ایالات‌متحده در جریان سفر اخیر خود به خاورمیانه از برگزاری این کنفرانس در سطح وزرا با عنوان «پیشبرد آینده‌ای با صلح و ثبات در خاورمیانه» خبر داد. دیپلمات‌هایی که در بروکسل با خبرگزاری آسوشیتدپرس صحبت کرده‌اند تردیدهایی درباره موضوع اصلی این نشست دارند و می‌گویند «زمان کافی برای برنامه‌ریزی آن نبوده و به‌نظر می‌آید ایران نیز به آن دعوت نشده است.»
دلایل انتخاب لهستان
پیش‌تر روزنامه وال‌استریت‌ژورنال در گزارشی نوشت که انتخاب لهستان برای میزبانی این نشست از سوی برخی دیپلمات‌های اروپایی تلاش برای ایجاد شکاف در اتحادیه اروپا در مورد ایران ارزیابی شده است. لهستان از اعضای اتحادیه اروپاست؛ این اتحادیه همچنان در تلاش برای حفظ ایران در برجام است و می‌خواهد سازوکاری ویژه برای ادامه «تجارت مشروع» با ایران برقرار کند.
البته با توجه به اینکه یک دولت راستگرا در لهستان روی کار است شاید انتخاب این کشور اروپایی خیلی هم عجیب نباشد. با وجود این ترامپ می‌توانست با توجه به دستور کار این نشست، یک کشور خاورمیانه‌ای را به‌عنوان میزبان انتخاب کند زیرا برخی متحدان آمریکا در خاورمیانه، بسیار بیشتر از لهستان به مقابله با ایران علاقه‌مند هستند. کاخ سفید می‌توانست این نشست را در خاک یکی از این متحدان برگزار کند. علاوه بر این، از آنجا که تمرکز نشست بر امور خاورمیانه است، برگزاری آن در این منطقه می‌توانست منطقی‌تر باشد. به همین سبب، انتخاب لهستان به‌عنوان میزبان نشست، خالی از قصدوغرض نیست. دیپلمات‌های اروپایی، معتقدند انتخاب لهستان به‌عنوان میزبان که عضوی در اتحادیه اروپاست، تلاشی از جانب آمریکا برای ایجاد شکاف در این اتحادیه است. اعضای اتحادیه اروپا، پس از خروج یکجانبه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، قویا از استمرار این توافق حمایت کرده و تلاش‌هایی برای نجات آن انجام می‌دهند.
احتمال حضور کشورهای شرق اروپا
در گزارش‌های خبرگزاری آسوشیتدپرس و وال‌استریت‌ژورنال مشخص نشده کدام کشورهای اروپایی درباره شرکت در کنفرانس ورشو تردید دارند. هنوز معلوم نیست که وزرای خارجه کشورهای مهم اروپایی - فرانسه، آلمان و بریتانیا- در نشست ورشو شرکت کنند یا خیر. درباره عدم مشارکت آنها نشانه‌های مهمی آشکار شده است. با این حال، برخی نگرانی‌ها درخصوص مشارکت و حتی زیاده‌روی کشورهای اروپای شرقی در همراهی کردن با آمریکا علیه ایران وجود دارد. برخی منابع اروپایی پیش‌تر گفته بودند در پی خروج آمریکا از برجام، به‌رغم حمایت ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا از ادامه اجرای برجام، برخی کشورها خصوصا در شرق اروپا، درباره لزوم حمایت از موضع واشنگتن در قبال ایران سخن گفته‌اند. در واقع برخی محافل اروپای غربی نگران هستند کشورهای شرق اروپا برای دریافت تضمین‌های امنیتی از آمریکا در برابر روسیه، با کاخ سفید علیه ایران همراهی کنند.
تعدادی از کشورهای شرق اروپا، به‌دلیل همجواری با روسیه، معمولا به چتر امنیتی آمریکا، در برابر روسیه، احتیاج دارند. آنها اگر چه تمایل چندانی به مقابله با ایران ندارند، اما ممکن است برای جلب رضایت ترامپ، علیه ایران مواضع خصمانه‌ای اتخاذ کنند. دیپلمات‌های اتحادیه اروپا، به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که دولت‌های اروپای شرقی ممکن است به منظور کسب تضمین‌های امنیتی از آمریکا در برابر روسیه و همچنین جلب رضایت ترامپ، در خصومت علیه ایران زیاده‌روی کنند. به همین دلیل، دیپلمات‌های مزبور، خاطرنشان کرده‌اند که نشست ورشو خطر ایجاد شکاف بین شرق و غرب اروپا را به همراه دارد.
اتحاد ورشو-واشنگتن علیه قدرت‌های اروپایی
از میان کشورهای شرق اروپا، لهستان به‌عنوان کشوری شناخته می‌شود که دولت راستگرای آن نزدیکی فراوانی با کاخ سفید دارد. از آنجا که هرگونه تصمیم‌گیری در اتحادیه اروپا به موافقت همه اعضای این اتحادیه نیاز دارد، همراهی لهستان و برخی کشورهای دیگر اروپایی با واشنگتن ممکن است برای سایر کشور‌هایی که برای نجات برجام تلاش می‌کنند، دردسرساز باشد. وبگاه پولیتیکو، در گزارشی، ضمن اشاره به تلاش ترامپ برای ایجاد شکاف در اتحادیه اروپا گفته، ورشو و واشنگتن علیه قدرت‌های بزرگ این اتحادیه متحد شده‌اند. در برهه اخیر، رابطه لهستان با اتحادیه اروپا تنش‌آلود شده و نشست ورشو هم ممکن است این رابطه را تنش‌آلودتر کند. اخیرا کمیسیون اروپا به‌دلیل تخلفات حکمرانی مرتبط با استقلال قوه قضائیه در لهستان، اصطلاحا اقدامات انضباطی بند هفتم را علیه ورشو فعال کرده است. این کمیسیون مدعی شده که سیستم قضایی لهستان، تحت کنترل اکثریت حاکم قرار گرفته است. دیپلمات‌ها و مقامات اروپایی در محافل خصوصی از آنچه گرم گرفتن لهستان با ترامپ می‌نامند، ابراز ناراحتی می‌کنند. آنان معتقدند گرمی روابط ورشو و واشنگتن به ضرر وحدت اتحادیه اروپاست.
رویای تاسیس ناتوی عربی
کمتر از یک ماه دیگر، نشست ورشو برگزار خواهد شد. اما هنوز معلوم نیست دقیقا در این نشست چه چیزی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. آمریکا و لهستان فقط یک هدف کلی - صلح و امنیت در خاورمیانه- برای آن ذکر کرده‌اند. با این حال، برخی ناظران معتقدند یکی از اهداف کنفرانس ورشو، تاسیس ناتوی عربی علیه ایران است که احتمالا بنا به دلایل گوناگون، ناکام خواهد ماند. تسوی بارئیل، خبرنگار روزنامه هاآرتص، طی یادداشتی در همین روزنامه، با اشاره به این نکته، اعلام کرد نشست ورشو تلاشی برای حفظ هیجان ضدایرانی است چراکه تهدید‌ها و فشار‌ها هنوز ایران را به بازگشایی پرونده برجام یا مذاکره بر برنامه موشکی متقاعد نکرده است. از دیدگاه بارئیل، استراتژی دیپلماتیک آمریکا در برابر ایران، دو مسیر را طی می‌کند: «نخستین مسیر، متقاعد کردن تعدادی از کشورها به پیوستن به تحریم‌ها علیه ایران است؛ تا شکاف حاصل از روابط ایران با روسیه، چین و ترکیه باریک‌تر شود. مسیر دوم، تاسیس یک ائتلاف عربی علیه ایران را دنبال می‌کند که هدف اصلی آن مقابله با نفوذ ایران در منطقه است.» اما اختلافات میان کشورهای عربی نشان می‌دهد که تاسیس این ائتلاف غیرممکن است. به گفته بارئیل، سیاست ضدایرانی ترامپ در خاورمیانه اولا، مستلزم آشتی دادن کشورهای عربی با یکدیگر، متقاعد کردن عراق به کاهش روابط با ایران، اعمال فشار بر لبنان برای دور کردن حزب‌الله از دولت، بررسی امکان پایان دادن به جنگ یمن و نهایتا متقاعد کردن ترکیه به ترک اتحادش با ایران است. تاکنون، محقق شدن هرکدام از اینها، غیرممکن به‌نظر رسیده و محقق کردن همه اینها در آینده هم مستلزم تغییر رهبران کشورهای عربی است. شاید بارزترین نشانه ناکامی دولت ترامپ در تاسیس ناتوی عربی، استعفای آرام و بی‌سروصدای ژنرال آنتونی زینی، تفنگدار سابق آمریکایی است. این ژنرال ماموریت داشت بحران میان کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس یعنی عربستان و قطر را حل کند. اما وی با اذعان به ممکن نبودن این امر، اعلام کرد که دیگر نیازی به خدمات او نیست و استعفا داد. تا وقتی هم که بحران قطر با چهار کشور عربی -عربستان، امارات، بحرین و مصر- حل نشود، امکان تاسیس ناتوی عربی، که از قضا همه این کشورها اعضای آن هستند، محتمل نخواهد بود.
افزایش انتقادها از ورشو
اقدام لهستان برای پذیرفتن میزبانی کنفرانس ضدایرانی ماه فوریه که به‌دنبال سیاست‌های کارشکنانه و فریب‌کارانه آمریکا برگزار خواهد شد با انتقاد علنی و غیرعلنی دیپلمات‌ها و برخی صاحب‌نظران لهستانی همراه بوده است. به گزارش «ایسنا» به نقل از پولیتیکو، در زمانی که رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا برای از بین بردن توافق هسته‌ای اعمال فشار می‌کند و از اختلاف موجود میان اروپایی‌ها در زمینه سیاست خارجی بهره می‌برد، این ورشو و واشنگتن هستند که در مقابل قدرت‌های اتحادیه اروپا ایستاده‌اند.
در میان تمامی آسیب‌هایی که ترامپ به روابط فراسوی اقیانوس اطلس وارد کرده است، هیچ مساله‌ای به‌شدت اختلاف بر سر توافق ایران که از آن به‌عنوان برجام یاد می‌شود، ایالات‌متحده آمریکا را از متحدان اروپایی‌اش جدا نکرده است. این منازعه درحال شدت گرفتن است. مقامات اروپایی در ماه‌جاری به‌دنبال تصویب سازوکار مالی ویژه در فرانسه هستند که هدف آن کمک به ادامه روابط تجاری شرکت‌های اروپایی با ایران و دور زدن تحریم‌هایی است که ترامپ به‌طور یکجانبه دوباره بر ایران اعمال کرد. تدارکات نهایی برای سازوکار مالی ویژه توسط مسوولان سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه در بروکسل مورد بحث و گفت‌وگو قرار خواهد گرفت. همچنین آنها در تلاش هستند تا به نتایج گسترده‌تری درباره ایران طی نشست سران اتحادیه اروپا در ماه مارس در بروکسل دست یابند.
سر باز زدن اتحادیه اروپا و سه متعهد اروپایی برجام؛ فرانسه، آلمان و بریتانیا، به پیروی از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای، رئیس‌جمهور آمریکا و دولتش را به خشم آورده است. مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا که اخیرا از اتحادیه اروپا و دیگر سازمان‌های چندجانبه گله و شکایت می‌کند، کنفرانسی ظرف ماه آینده در لهستان پیرامون موضوع صلح خاورمیانه برگزار خواهد کرد که برگزاری این کنفرانس توجهات را به تنش‌های میان ورشو و بروکسل، از جمله در زمینه سیاست خارجی معطوف خواهد کرد. کمیسیون اروپا با استناد به مقررات تخطی از قوانین، ماده انضباطی موسوم به ماده ۷ را که علیه لهستان در حال شکل‌گیری است، مطرح کرده است. فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا اخیرا با اخطار اینکه «آمریکا درصدد ایجاد اختلاف بین کشورهای اروپایی است» گفته است که در این کنفرانس شرکت نخواهد کرد. مقامات اتحادیه اروپا هنوز تصمیم نگرفته‌اند که آیا یکی از مقامات رسمی رده پایین‌تر به جای وی در این کنفرانس شرکت خواهد کرد یا خیر. سخنگوی سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا در باره این کنفرانس گفت: «تا آنجا که بر ما معلوم است این یک کنفرانس در باره خاورمیانه بوده و عنوان دقیق آن بیانگر این است که این کنفرانس بخشی اداری برای پیشبرد صلح و امنیت در آینده خاورمیانه است؛ پس نظر دیگری در این زمینه ندارم.» انتظار می‌رود که لهستان در دیدار وزرای امور خارجه روز دوشنبه، برنامه‌های مرتبط با این کنفرانس را شرح دهد. دیپلمات‌های اتحادیه اروپا از اعلام نظر عمومی درباره این اتفاق خودداری کرده و به‌جای آن ترجیح داده‌اند از همتایان لهستانی خود در این رابطه سوال‌هایی بپرسند؛ اما دیپلمات‌ها و سایر مقامات به‌طور غیرعلنی آزردگی خود را از این مساله که معتقدند لهستان به‌طور آشکارا در تلاش است تا برای مقاصد خود به ترامپ نزدیک شود، اعلام کرده‌اند که این مساله آن‌طور که مشهود است به قیمت متحد ماندن اتحادیه اروپا تمام می‌شود. برخی تحلیلگران در لهستان معتقدند که دولت به‌طور عمده‌ای به‌خاطر برنامه دولت ترامپ در موقعیتی پیش‌بینی نشده قرار گرفته و با قرار دادن لهستان در موقعیتی بد، به‌طور نابخردانه به سوی دشمنی و اختلاف کشیده می‌شود. مارسین زابوروفسکی، عضوی از یک کانون فکری ویشگارد در زمینه سیاست خارجی گفت: «ما در موقعیت تبدیل شدن به یک پیمانکار برای سیاست خارجی آمریکا هستیم.» وی افزود: «به‌دنبال اعلان پمپئو که اولین‌بار از طریق فاکس‌نیوز انجام شد، تقلایی در میان مقامات لهستانی به‌وجود آمد تا خود را به مرحله اول اقدامات آمریکایی‌ها رسانده و آن را عملی کنند.» زابوروفسکی گفت: «این امر به طرز بسیار بدی مخابره شد و انجام گرفت.» این تحلیلگر سیاسی لهستانی همچنین گفت: «ایران منبع بالقوه‌ای برای منشعب ساختن انرژی ما از روسیه است و اکنون این امر دچار آسیب شده است.»
تلاش اروپا برای حفظ برجام
توان اتحادیه اروپا برای مقابله با تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا با توجه به اینکه بسیاری از شرکت‌ها از ترس قطع دسترسی‌شان به بازار بزرگ‌تر و سودمندتر آمریکا، از این تحریم‌ها پیروی می‌کنند کاهش یافته است. اما به گفته برخی مقامات رسمی، سازوکار ویژه مالی موجب پابرجا نگه داشتن برخی فعالیت‌های اقتصادی خواهد شد و به‌عنوان گامی نمادین برای دولت ایران در نظر گرفته می‌شود که به وسیله آن می‌تواند پاسخگوی آن دسته از منتقدان داخلی باشد که معتقدند ایران باید با خروج از توافق تلافی کند. برخی دیپلمات‌های آمریکایی نیز در این میان، از این جهت که مدعی هستند فقط با گذر زمان این توافق از بین می‌رود، تلاش اتحادیه اروپا را مورد تمسخر قرار می‌دهند. اما مقامات اروپایی اصرار دارند که توافق در خدمت هدف اصلی آن‌که متوقف کردن آنچه برنامه سلاح‌های هسته‌ای ایران خوانده شده، قرار دارد و به چند مورد از گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر پایبندی ایران به توافق استناد می‌کنند.
پاداش واشنگتن به نتانیاهو
از سوی دیگر روزنامه اسرائیلی هاآرتص در تحلیلی پیش‌بینی کرد که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در دستیابی به هدفش برای اجماع میان کشورهای عربی بر ضد ایران در کنفرانس ماه آینده در لهستان، ناکام خواهد ماند. به گزارش «تابناک» به نقل از خبرگزاری تسنیم، روزنامه صهیونیستی هاآرتص روز جمعه در مقاله‌ای به بررسی ابعاد مختلف کنفرانسی ضدایرانی پرداخت که ایالات‌متحده قصد دارد ماه آینده در ورشو برگزار کند. زوی بارعل، نویسنده این مقاله پیش‌بینی کرد که هدف آمریکا برای ایجاد «ناتوی عربی» در این کنفرانس، به شکست خواهد انجامید. وی با اشاره به عدم ثبات در تصمیم‌های ترامپ و ذکر این نکته که کشورهای عربی «سیاست‌های زیگزاگی» دولت آمریکا را فراموش نکرده‌اند، نوشت: «معلوم نیست این کنفرانس به‌دنبال چه چیزی است.» براساس این تحلیل حتی تصور این موضوع که آمریکا در این اجلاس بتواند کشورهای عربی مخالف ایران را به انجام اقدامات عملی علیه تهران مجاب کند، سخت است. بارعل نوشت: حتی در صورت وقوع جنگ با ایران هم، هر کدام از کشورهای عربی اولویت‌های مختص به خود را داشته و با آمریکا همسو نیستند. در این یادداشت آمده است که رژیم صهیونیستی از برگزاری اجلاس ضدایرانی ورشو خشنود خواهد شد، چرا که بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل این شانس را خواهد داشت تا در حال دست دادن با رهبران عربی چند تا عکس بگیرد و بیانیه ضدایرانی در پایان این اجلاس نیز نوعی «پاداش» برای وی به حساب خواهد آمد.
ارسال نظر