همزمان با نشست ترامپ و پوتین در هلسینکی
آیا برجام قربانی سوریه می‌شود؟
آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند که در دیدار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با همتای روسی‌اش، ولادیمیر پوتین، درباره حضور ایران در سوریه گفت‌وگو خواهند کرد. قبل از خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، آمریکایی‌ها مکررا از فعالیت‌های منطقه‌ای ایران به‌عنوان بخشی از نگرانی‌های ترامپ که در توافق هسته‌ای گنجانده نشده بود، یاد می‌کردند.کاخ سفید سرانجام از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌هایش را مجددا علیه ایران برقرار کرد. اما این پرسش همچنان باقی است که بین برجام به‌عنوان یک توافق صرفا هسته‌ای با فعالیت منطقه‌ای ایران چه ارتباطی وجود دارد؟ قبل از خروج ترامپ از برجام، او چهار شرط برای باقی ماندن در این توافق وضع کرد که یکی از آنها، محدود کردن نفوذ منطقه‌ای ایران بود. این درحالی است که از مجموعه شروط دوازده‌گانه مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، برای رسیدن به یک توافق جدید با ایران پس از ترک برجام، هشت شرط با نفوذ ایران در منطقه مرتبط بود. آمریکایی‌ها در توجیه خروج‌شان از برجام، مدعی شدند که این توافق از طریق فراهم کردن رونق اقتصادی در ایران، باعث افزایش نفوذ منطقه‌ای آن شد.
در مقابل، در ایران دلایل دیگری برای خروج یکجانبه ترامپ از برجام ذکر می‌شود. وب‌گاه آمریکایی المانیتور طی یادداشتی، ضمن تشریح شکاف بین منافع ایران و آمریکا در منطقه، به دیدگاه ایران درخصوص دلایل خروج ترامپ از برجام پرداخت. المانیتور نوشت: «از ۱۲ شرط مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، برای رسیدن به یک توافق جدید با ایران، هشت شرط به نفوذ منطقه‌ای ایران و حمایت آن از بازیگران غیردولتی در سوریه، لبنان، یمن و فلسطین مربوط می‌شود. برای آمریکا، سیاست‌های منطقه‌ای ایران درحال تبدیل شدن به یک خطر غیرقابل‌تحمل برای منافعش و منافع متحدانش است. برای منطقه، ایران درحال تبدیل شدن به یک واشنگتن جدید است؛ یعنی ابرقدرت منطقه‌ای که در صحنه‌های متعدد در غرب آسیا درگیر است.
در رابطه با ایران، زمانی که بحث تهدیدات مستقیم به ثبات و استقلالش مطرح باشد، منطقه به مثابه یک حائل است. بنابراین، شکاف بین درخواست‌های آمریکا و ایران بزرگ‌تر می‌شود. از این‌رو، امکان رسیدن به یک اجماع، کمتر و احتمال تقابل مستقیم و غیرمستقیم در آینده بیشتر می‌شود.» در سایه همین تنش‌های فزاینده است که المانیتور تصریح می‌کند آمریکا از توافق هسته‌ای برای باج‌گیری از ایران استفاده می‌کند. این وب‌گاه افزود: «از دیدگاه ایران، آمریکا از توافق هسته‌ای به‌عنوان یک باج برای به‌دست آوردن چیزی که خود و متحدانش در به‌دست آوردن آن در منطقه شکست خورده‌اند، استفاده می‌کند.» یک منبع نظامی ایرانی مستقر در سوریه که به شرط فاش نشدن نامش با المانیتور گفت‌وگو کرده، در این‌باره خاطرنشان کرد: «در این زمینه، سوریه مساله اصلی است. باوجود هزینه کردن میلیارد‌ها دلار، پس از اینکه آنها از ساقط کردن رئیس‌جمهور بشار اسد ناکام ماندند، می‌خواهند به‌واسطه تضعیف توافق هسته‌ای از ایران انتقام بگیرند.»
این منبع با اشاره به اینکه نقش ایران در سوریه قابل‌مذاکره نیست، ادامه داد: «برعهده سوری‌ها است که تصمیم بگیرند. آنها ایران را دعوت کردند و نه آمریکا یا هیچ‌کدام از متحدانش را.» به گفته این منبع، تعداد مستشاران ایرانی در سوریه محدود است. آمریکایی‌ها دنبال محدود کردن تعداد مستشاران ایرانی نیستند، بلکه آنها به دنبال تضعیف اعتماد مردم سوریه به ایرانیان و همچنین نفوذ ایران بر سایر بازیگران جنگ سوریه هستند. بر اساس تحلیل المانیتور، نزاع هسته‌ای جدید، یادآور تنش بعد از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ است که قبل از آن، جورج دبلیو بوش، در سال ۲۰۰۲، ایران را «محور شرارت» خوانده بود.
ارسال نظر