در سطح رسمی، برخی از کشور‌های عربی، همچون عربستان و امارات، ایران را تهدیدی جدی برای امنیت خود می‌دانند و در مقابل، گروهی از کشور‌های دیگر همچون عراق و سوریه، نه‌تنها در ایران تهدیدی نمی‌بینند، بلکه این کشور را عامل ثبات و امنیت در منطقه می‌دانند. مواضع و اظهارات مقامات کشور‌های عربی درباره ایران کم و بیش آشنا است، اما با توجه به ماهیت غیردموکراتیک نظام‌های اغلب کشور‌های عربی، این پرسش مهم مطرح می‌شود که مردم این کشور‌ها درباره ایران چگونه فکر می‌کنند؟ مردم کشور‌های عربی، سیاست خارجی ایران در منطقه را چگونه می‌بینند؟ پاسخ به این پرسش‌ها بدون شک مستلزم دسترسی به داده‌ها و نظرسنجی‌های گسترده‌ای است. در همین رابطه، اندیشکده مرکز عربی پژوهش‌ها و مطالعات سیاسی، مستقر در دوحه، اخیرا نظرسنجی قابل‌توجهی در چند کشور عربی درباره مسائل گوناگون انجام داده است. این نظرسنجی از چند جهت حائز اهمیت است: نخست آنکه عملیات نظرسنجی به‌صورت میدانی در ۱۱ کشور موریتانی، مراکش، تونس، مصر، سودان، فلسطین، لبنان، اردن، عراق، عربستان و کویت انجام شده است. ۸۵ درصد جمعیت عرب‌ها در این ۱۱ کشور سکونت دارند. کل شرکت‌کنندگان در نظرسنجی ۱۸هزارو۸۳۰ نفر است که در ۱۱ کشور مزبور توزیع شده‌اند.

به لحاظ زمانی نیز عملیات میدانی انجام نظرسنجی بین دسامبر ۲۰۱۷ و آوریل ۲۰۱۸ انجام شده است. دوم آنکه این نظرسنجی درباره مسائل گوناگون بوده و صرفا مختص ایران نبوده است. علاوه بر این، اندیشکده مجری نظرسنجی، نسبت به بسیاری از مراکز مطالعاتی عربی، موضع نسبتا ملایمی در قبال ایران دارد. در غیاب داده‌های میدانی از جوامع عربی، وجود چنین گزارشی مغتنم است. سوم: نظرسنجی این مرکز رویکرد مقایسه‌ای دارد. در سال‌های گذشته، نظرسنجی‌های مشابهی توسط این مرکز عربی انجام شده و نتایج این نظرسنجی‌ها مقایسه شده است. اما به هر حال، یکی از نقاط ضعف این نظرسنجی مهم، عدم مشارکت شهروندان چهار کشور سوریه، یمن، بحرین و لیبی است. شاید بنا به دلایل امنیتی حضور آمارگیران مرکز عربی در این کشور‌ها برای بررسی افکار عمومی مقدور نبوده، اما به هر حال، این چهار کشور در سال‌های اخیر کانون کشمکش‌های منطقه‌ای بوده و دیدگاه مردم آنها می‌توانست نتایج نظرسنجی را پربارتر کند. اهمیت این مساله زمانی معلوم می‌شود که بدانیم کشور‌های سوریه و یمن در کنار الجزایر و عمان که شهروندان آنها در نظرسنجی شرکت نکرده‌اند، در سطح رسمی روابط حسنه‌ای با ایران دارند. بررسی تفصیلی گزارش ۳۶۷ صفحه‌ای مرکز عربی مقدور نیست، اما در ادامه آنچه درباره ایران در این گزارش آمده، تشریح می‌شود.  مقایسه نتایج نظرسنجی سال ۲۰۱۸ با سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ درباره سیاست خارجی ایران در منطقه عربی نشان می‌دهد که ارزیابی منفی از نقش ایران در جهان عرب اندکی کمتر شده، اما باز از نظرسنجی‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ بیشتر بوده است. در این نظرسنجی، ۶۵ درصد معتقدند که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه عربی «منفی» است. این درحالی است که در سال ۲۰۱۶، میزان ارزیابی منفی از سیاست ایران ۷۱ درصد بوده است. در مقابل، ارزیابی مثبت از سیاست خارجی ایران اندکی بهبود یافته و در این نظرسنجی به ۲۱ درصد رسیده است. همین ارزیابی در سال ۲۰۱۶معادل ۱۸ درصد، در سال ۲۰۱۵معادل ۲۸ درصد و در سال ۲۰۱۴معادل ۲۷ درصد بوده است.  براساس نظرسنجی سال ۲۰۱۸، اکثریت افکار عمومی جهان عرب - ۶۴ درصد - معتقد است که سیاست خارجی ایران در قبال منطقه عربی، «منفی» یا «تاحدودی منفی» است. ۲۱ درصد گفته‌اند که سیاست ایران «مثبت» یا «تاحدودی مثبت» است. ۷ درصد با قاطعیت گفته‌اند که سیاست خارجی ایران مثبت و ۴۹ درصد با قاطعیت گفته‌اند این سیاست منفی است. طبق داده‌های این نظرسنجی، بیشترین دیدگاه منفی درباره سیاست خارجی ایران در مصر و اردن و کمترین دیدگاه منفی در لبنان وجود دارد.

اخبار مرتبط