اشتراک و افتراق سران در آنکارا

اکنون با احیای روابط پوتین-اردوغان میان دو سال گذشته کلنگ راه‌اندازی این نیروگاه ۲۰ میلیارد دلاری روز سه‌شنبه با حضور مرد شماره یک کرملین زده شد و گفته می‌شود که تا سال ۲۰۲۳ آماده بهره برداری می‌شود. همچنین ولادیمیر پوتین در روز نخست سفر خود در شورای‌عالی همکاری دوجانبه شرکت کرد.

روز دوم سفر وی اما به نشست سه جانبه روسیه، ترکیه و ایران اختصاص داشت. روس‌ها طی سال گذشته کوشیدند مذاکرات صلح آستانه و سوچی را محور اصلی گفت‌وگوها برای صلح روسیه قرار دهند و به نحوی ناکارآمدی مذاکرات ژنو را گوشزد کنند. مسکو تلاش دارد با ابتکار عمل خود در مذاکرات سوریه همان‌گونه که بازیگر کلیدی کنونی در بحران سوریه است، روند صلح و بازسازی این کشور را نیز به دست خود بگیرد؛ از همین‌رو روس‌ها در صدد هستند خود را محور اصلی گفت‌وگوی همه طرفین قرار دهند تا به منافع حداکثری دست یابند. سفر پوتین به ترکیه ابعاد و پیام‌های متفاوتی دارد؛ در این میان به نظر می‌رسد دیپلمات‌های ایرانی باید به دو موضوع بیشتر توجه داشته باشند:

نخست؛ آنکه باید توجه داشت به‌رغم آنکه طی سال‌های کنونی دولتمردان و دیپلمات‌های حسن روحانی تلاش کرده‌اند در واکنش به انتقاد مخالفان داخلی خود در رابطه با برجام روابط خود را با روسیه استراتژیک نشان دهند، اما باید توجه داشت که سفرهای پوتین به ایران صرفا یک روزه و به جهت شرکت در نشستی چندجانبه بوده است، موضوعی که در رابطه با دیدارهای وی با حسن روحانی نیز در مورد تمامی سفرهای کاری صدق می‌کند؛ در این میان بدون شک حجم پایین تراز تجاری ایران و روسیه در مقابل روسیه و ترکیه از اهمیت چندانی برخوردار است. رئیس‌جمهور روسیه درحالی یک روز زودتر به ترکیه سفر کرد و روز نخست سفر خود را به همکاری‌های دوجانبه اختصاص داد که کمتر از سه سال پیش روابط دو کشور به دلیل حمله ترکیه به جنگنده روسی به شدت تیره و تار شده بود؛ موضوعی که نشان می‌دهد روابط اقتصادی و فرهنگی گسترده به چه میزان می‌تواند همگرایی سیاسی ایجاد کند.

دوم؛ ترکیه و ایران در نشست سه‌جانبه با روسیه یک اشتراک و یک افتراق دارند: وحدتی که در پرتو صلح روسیه جلوه‌گری می‌کند و اختلافی که در بودن یا نبودن بشار پررنگ است. اگر روابط تهران-مسکو را همچون سفیر ایران در روسیه طی سال‌های دولت روحانی استراتژیک بخوانیم، به نظر می‌رسد منافع ایران در جریان این مذاکرات یقینا برد-برد است، اما اگر این همکاری‌ها را تاکتیکی بدانیم به‌نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران باید با رویکردی مبتنی بر واقعیت‌ها به بازیگری و ابتکار در مذاکرات بپردازد تا بتواند منافع موردنظرش را تامین کند.