الگوی برجام برای حل بحران کره شمالی عکس: AFP

دنیای اقتصاد: اختلاف دیدگاه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا با مقامات اروپایی بر سر برجام روزبه‌روز عمیق‌تر می‌شود؛ در شرایطی که ترامپ با دستان خالی می‌خواهد برجام را از بین ببرد، کشورهای اروپایی هر روز بیش از گذشته بر دستاوردهای حاصل از برجام تاکید می‌کنند. همچنان که آنگلا مرکل ، صدراعظم آلمان به‌عنوان یکی از قدرت‌های اصلی و بزرگ اروپایی بار دیگر بر اهمیت حفظ برجام تاکید و حتی آن را «الگویی» برای حل مساله کره‌شمالی عنوان کرد.همچنین برت کوندرس، وزیر امور خارجه هلند نیز گفته است که توافق هسته‌ای بهترین توافق قابل حصول در شرایط موجود است.

موضع برلین با توجه به نقش و جایگاه این کشور می‌تواند علامت مهمی برای ترامپ باشد مبنی بر اینکه برای خروج از برجام هیچ متحدی را در کنار خود ندارد. ازسوی دیگر علاوه بر آلمان دیگر کشورهای عضو گروه ۱+۵ شامل فرانسه، بریتانیا، روسیه و چین نیز بارها حمایت خود را از توافق هسته‌ای اعلام کرده‌اند. بنابراین رئیس‌جمهوری آمریکا در چنین شرایطی نه تنها نمی‌تواند برای پیش بردن اهداف ضدبرجامی‌اش اجماع ایجاد کند بلکه حتی این رویکرد آمریکا در نهایت به تضعیف وجهه این کشور در سطح بین‌الملل منجر خواهد شد. به گزارش «ایسنا» آنگلا مرکل در یک برنامه ویدئویی موسوم به «مستقیم با صدراعظم» در گفت‌وگو با باربارا کنتس پژوهشگر علوم سیاسی درباره مناقشات هسته‌ای در جهان گفت: «ما شاهد بوده‌ایم که بعد از گذشت سال‌ها مذاکره، سرانجام توانستیم در مورد ایران به توافق دست یابیم. این مهم در سایه یک دیپلماسی مشترک به‌دست آمد و به نظرم می‌توان مشابه این اقدام را در مورد مساله کره‌شمالی نیز پیاده کرد.» مرکل تاکید کرد که آزمایش‌های اتمی کره‌شمالی، دوباره اوضاع سخت و دشواری را به‌وجود آورده است.

واکنش ماکرون و مرکل به کره‌شمالی

از سوی دیگر رهبران کشورهای فرانسه و آلمان که با دقت بحران کره شمالی را رصد می‌کنند، در پی ادعای این کشور مبنی بر آزمایش بمب هیدروژنی «با قدرت نابودی عظیم» که دست‌کم ۱۰ برابر از قوی‌ترین بمب‌های پیشین قدرتمندتر است، به این آزمایش اتمی واکنش نشان دادند. به گزارش ایندیپندنت، آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان و امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه، ضمن محکوم کردن آزمایش هسته‌ای اخیر کره‌شمالی اعلام کردند که این یک «جنبه جدید ازاقدامات تحریک‌آمیز» است. بر این اساس، دولت آلمان در بیانیه‌ای اعلام کرد که مرکل و ماکرون بر این موضوع توافق دارند که کره‌شمالی از قوانین بین‌المللی تخطی کرده است و جامعه بین‌الملل باید نسبت به آن واکنش نشان دهد. در این بیانیه دولت آلمان آمده است:‌ «علاوه بر شورای امنیت سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا نیز باید هم اکنون دست به اقدام بزند. صدراعظم آلمان و رئیس‌جمهوری فرانسه حمایت خود از تشدید تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه کره‌شمالی را اعلام کرده‌اند.» پیونگ‌یانگ مدعی شده است یک بمب هیدروژنی را مورد آزمایش قرار داده که بسیار قوی‌تر از یک بمب اتمی است. گفته می‌شود این بمب ۱۰ برابر قوی‌تر از بمب اتمی است که کره‌شمالی یک سال پیش مورد آزمایش قرار داده بود.

حمایت دوباره هلند از برجام

همزمان برت کوندرس، وزیر امور خارجه هلند طی سخنرانی در مراسم آغاز سال تحصیلی ۲۰۱۸ - ۲۰۱۷ دانشگاه هلندی روزولت گفت: «توافق هسته‌ای بهترین توافق قابل حصول در شرایط موجود است.» به گزارش «ایرنا» کوندرس گفت: «بعد از سال‌ها مذاکره که همراه با مقدمات دقیق و خویشتن داری دیپلماتیک بود، توافق با ایران به نتیجه رسید که دستاوردی قابل توجه است.» وی افزود: «بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران به‌صورت مستقل نظارت و بازرسی می‌شود و روشن است که ایران دیگر در جهت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت نمی‌کند و در عوض تحریم‌ها برداشته شده است. ما از این توافق حمایت می‌کنیم و معتقدیم این بهترین توافق قابل دستیابی با توجه به شرایط موجود است.»

برت کوندرس چندی پیش با استقبال از گسترش مناسبات دوجانبه میان ایران و هلند تاکید کرده بود که هلند به برجام متعهد و به توسعه روابط دوجانبه علاقه‌مند است. وزیر امور خارجه هلند در دیدار با مجید تخت‌روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه با اشاره به زمینه همکاری بین دو کشور در حوزه منطقه‌ای گفته بود: «تروریسم و موضوع آوارگان موضوعاتی هستند که هلند و اروپا می‌توانند در زمینه آن‌ها با جمهوری اسلامی ایران همکاری داشته باشند.»

انزوای ترامپ

البته چند هفته‌ای است که شاهد آشکار شدن اختلافات اروپا و آمریکا بر سر برجام هستیم. در واقع همراستا با تلاش‌های واشنگتن برای سنگ‌اندازی در مسیر برجام شاهد انزوای بیشتر این کشور به‌ویژه نزد متحدان اروپایی‌اش هستیم. هفته گذشته فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در هشداری آشکار به واشنگتن گفت که اتحادیه اروپا با ٢٨ عضو از توافق ایران در برابر تلاش‌های احتمالی آمریکا برای طرح ادعاهای ساختگی و دارای انگیزه سیاسی مبنی بر اینکه ایران به این توافق پایبند نیست، دفاع می‌کند. از سوی دیگر امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز اخیرا تاکید کرد که گزینه دیگری برای جایگزینی برجام وجود ندارد. ماکرون گفت: «در شرایطی که ما در آن به سر می‌بریم، توافق ٢٠١٥ همان چیزی است که امکان ایجاد گفت‌وگویی سازنده و دشوار را با ایران برای ما فراهم می‌کند.» ژرار آرود، سفیر فرانسه در واشنگتن نیز هفته گذشته در پیامی توییتری از مخالفت فرانسه با لغو توافق هسته‌ای ایران خبر داده بود. او با استناد به صحبت‌های ماکرون ادامه داد: «گزینه‌ای غیر از برجام وجود ندارد. فرانسه از لغو توافق ایران حمایت نمی‌کند و با این کار موافقت نخواهد کرد.» در این شرایط بعید نیست که ایالات‌متحده آمریکا بخواهد به تنهایی در مسیر فشار بر ایران و خروج از برجام گام بردارد. در این صورت اتحادیه اروپا که در گذشته با تحریم‌های آمریکا علیه ایران همراهی کرده، بعید است این بار با واشنگتن همکاری کند. زیرا هیچ‌یک از دولت‌های عضو اتحادیه اروپا آماده نیستند هزینه‌های اقتصادی را بپذیرند که دیگری نپذیرفته است. علاوه بر این، دولت‌های اروپایی به‌دلیل عدم محبوبیت ترامپ در اروپا با هزینه داخلی نیز مواجه خواهند شد. این در حالی است که برجام در اروپا محبوب و مقبول است. زمانی که هر درخواستی از یک دوست بیرونی با هزینه سیاسی داخلی به جای سوددهی روبه‌رو می‌شود همکاری کردن (با آمریکا) به مراتب سخت‌تر می‌شود. بنابراین آمریکا احتمالا با کناره‌گیری یکجانبه از برجام منزوی خواهد شد در حالی‌که ایران، اتحادیه اروپا و دیگر کشورها به احتمال زیاد به اقدامات و تعهدات خود ادامه خواهند داد.

واکنش ظریف به گزارش آژانس

از سوی دیگر تنها چند روز پس از انتشار گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر پایبندی ایران به تعهداتش براساس برجام، محمدجواد‌ظریف، وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد که راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره پایبندی ایران به برجام تنها براساس متن توافق است. به گزارش «ایسنا» وزیر امور خارجه ایران با انتشار پیامی در صفحه توییتر خود نوشت: «راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره پایبندی ایران به برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) براساس متن توافق است، نه براساس انگیزه‌های پنهانی مقامات آمریکایی یا لابیگران.» این در حالی است که گزارش‌های برخی رسانه‌های آمریکایی حاکی از آن است که کاخ سفید در تلاش است تا با یافتن توجیهاتی برای عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای، بهانه‌ای برای خروج از توافق به‌دست آورد و مسوولیت این اتفاق را متوجه ایران بداند. تحلیلگران می‌گویند که یکی از راه‌های پیش روی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا این است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تحت فشار قرار دهد تا خواستار بازرسی از برخی سایت‌های نظامی ایران شود. موضوعی که به‌طور قطع ایران با آن مخالفت خواهد کرد.

البته گزارش اخیر آژانس نشان داد که این نهاد بین‌المللی فعلا بدون تاثیرپذیری از فشارهای آمریکا در حال پیگیری توافق هسته‌ای ایران است و آمریکا باوجود تلاش‌های بسیار و ماموریتی که به نیکی هیلی، سفیر دائم ایالات‌متحده در سازمان ملل داده بود تا مدیر کل آژانس را برای بازدید از سایت‌های نظامی ایران متقاعد کند، اما تاکنون راه به جایی نبرده است.

الگوی برجام برای حل بحران کره شمالی