تصویر 4 ماهه تسهیلات‌دهی بانک‌ها

آمارهای بانک‌مرکزی نشان می‌دهد که میزان تسهیلات پرداختی در ۴ ماه نخست نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۸ درصد رشد کرده و بیشترین سهم تسهیلات به سرمایه در گردش بنگاه‌ها تخصیص یافته است. بر اساس آمارهای بانک‌مرکزی میزان تسهیلات سرمایه در گردش نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۴/ ۱۳ درصدی را پشت‌سر گذاشته است. بانک مرکزی تلاش می‌کند که با تمرکز تسهیلات‌دهی شرایط را برای بهبود رشد اقتصادی در بخش‌های غیرنفتی مهیا کند.

بانک مرکزی گزارش تسهیلات پرداختی بانک‌ها طی ۴ ماه نخست سال ۱۳۹۶ به بخش‌های اقتصادی را به‌روز کرد. این گزارش نشان می‌دهد در چهار ماه نخست به اندازه ۳/ ۱۵۳ هزار میلیارد تومان است که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل این میزان به اندازه ۸/ ۲۳ هزار میلیارد تومان (۱۸ درصد) افزایش یافته است. این رشد افزایش اسمی حجم تسهیلات است و اگر نرخ ۱۰ درصدی تورم از این رشد کاسته شود، رشد واقعی تسهیلات‌دهی در ۱۰ماه نخست معادل ۸ درصد می‌شود.

تمرکز بر سرمایه در گردش بانک‌ها

بانک مرکزی در یک جدول هدف دریافت تسهیلات پرداختی در بخش‌های اقتصادی طی ۴ ماه نخست را مشخص کرده است. بر این اساس سهم تسهیلات پرداختی در قالب سرمایه در گردش در تمام بخش‌های اقتصادی معادل ۶/ ۹۵ هزار میلیارد تومان بوده است که این رقم ۵۶ درصد کل تسهیلات را تشکیل می‌دهد. این رقم نسبت به مدت مشابه سال قبل، به میزان ۸/ ۱۱ هزار میلیارد تومان (۴/ ۱۳ درصد) افزایش یافته است. سهم تسهیلات پرداختی تامین سرمایه در گردش در بخش صنعت و معدن در مدت چهار ماه نخست معادل ۸/ ۳۹ هزار میلیارد تومان است که حدود ۴۰درصد منابع سرمایه در گردش تمام بخش‌های اقتصادی است. همچنین آمارها نشان می‌دهد که از حدود ۸/ ۴۵هزار میلیارد تومان پرداختی در بخش صنعت و معدن حدود ۷/ ۸۶ درصد در تامین سرمایه در گردش پرداخت شده که براساس گزارش بانک مرکزی نشان‌دهنده توجه و اولویت‌دهی به تامین منابع برای این بخش ازسوی بانک‌ها در سال‌جاری است.

تعریف سرمایه در گردش

سرمایه در گردش به منابعی گفته می‌شود که باعث بهره‌برداری از سرمایه‌های ثابت شده و در یک دوره کوتاه‌مدت به واحد تولیدی بازمی‌گردد. در واقع سرمایه در گردش برای تامین بدهی‌های جاری است و برای برآورد آن بدهی خارجی یک شرکت از دارایی‌های جاری آن کسر می‌شود و کسری نقدینگی به‌دست می‌آید که نیازمند همان سرمایه در گردش است. در کشورهای پیشرفته صنعتی بخش اعظم سرمایه در گردش مورد نیاز بنگاه‌های تولیدی توسط سیستم بانکی تامین می‌شود و کار اصلی بانک‌های تجاری تامین سرمایه در گردش واحدهای اقتصادی است. تقریبا بازار سرمایه هیچ نقشی در تامین سرمایه در گردش بنگاه‌ها ندارد و وقتی صحبت از جایگاه بازار سرمایه در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی می‌شود، منظور‌ تامین مالی نیازهای سرمایه‌ای شامل ساختمان‌ها، ‌تاسیسات، ‌ماشین‌آلات و تجهیزات بنگاه است.

بانک‌ها، تسهیلاتی را برای این کسری نقدینگی در نظر می‌گیرند که بازپرداخت آن طبق اعلام بانک مرکزی کمتر از یک‌سال تعیین شده است. هزینه‌های یک فرآیند تولید تا فروش و برگشت سرمایه در اکثر واحد‌های تولیدی کمتر از یک‌سال است. سرمایه در گردش در یک دوره کوتاه‌مدت مالی محاسبه می‌شود و این واحدها، تسهیلات دریافتی از بانک‌ها به منظور تامین سرمایه در گردش را باید در این دوره کوتاه‌مدت که معمولا کمتر از یک‌سال است، پرداخت کنند. بنابراین گزارش تامین سرمایه در گردش، ماهیتا جزو تسهیلات اعطای کوتاه‌مدت است و امکان افزایش دوره بازپرداخت تسهیلات سرمایه در گردش واحد‌های تولیدی به صلاح نیست. بر اساس ماده ۶ دستورالعمل اجرایی فروش اقساطی مصوب مورخ ۱۹ فروردین ۱۳۶۳ شورای پول و اعتبار، حداکثر زمان بازپرداخت تسهیلات سرمایه در گردش یک‌سال تعیین شده است. براساس گزارش بانک مرکزی، بانک‌ها به منظور ایجاد تسهیلات لازم برای گسترش فعالیت و تامین سرمایه در گردش واحد‌های تولیدی و خدماتی خوش‌حساب مبادرت به ایجاد سقف اعتباری گردان قابل‌تجدید می‌کنند که این امر حسب مورد و بنا به تشخیص و صلاحدید بانک‌های عامل انجام می‌شود.

آمار تسهیلات‌دهی در گروه‌ها

در ۴ ماه نخست سال‌جاری، گروه خدمات با رقم ۶/ ۶۲ هزار میلیارد تومان، بیشترین مبلغ تسهیلات‌دهی را به نام خود ثبت کرده است. از این رقم ۶/ ۵۱ درصد تسهیلات در بخش تامین سرمایه در گردش بنگاه‌ها هزینه شده است. تعداد تسهیلات بخش خدمات در ۴ ماه نخست سال‌جاری حدود یک میلیون و ۱۸۴ هزار فقره بوده است.دومین گروه مهم از نظر حجم تسهیلات‌دهی گروه صنعت و معدن است، بر اساس آمارهای بانک مرکزی میزان تسهیلات‌دهی بخش صنعت و معدن در ۴ ماه نخست معادل با ۸/ ۴۵ هزار میلیارد تومان است. البته از نظر تعداد بخش صنعت و معدن نسبت به سایر گروه‌ها رقم کمتری را ثبت کرده است. بر اساس آمارهای بانک‌مرکزی در ۴ماه نخست سال‌جاری تعداد ۷۰ هزار و ۴۱۷ فقره به بخش صنعت و معدن با میانگین پرداختی هر فقره ۶۵۱ میلیون تومان پرداخت شده که بیشتر از میانگین پرداختی سایر بخش‌ها است. در بخش خدمات میانگین پرداخت هر فقره وام معادل ۹/ ۵۲ میلیون تومان بوده است. در رتبه سوم، اعطای تسهیلات گروه بازرگانی قرار دارد که در این گروه رقم تسهیلات‌دهی ۴ ماهه معادل ۷/ ۲۱ هزار میلیارد تومان است. همچنین در این مدت تعداد ۲۴۵ هزار تسهیلات در بخش بازرگانی ارائه شده است. میانگین تسهیلات پرداختی در این بخش نیز معادل ۵/ ۸۸ میلیون تومان بوده است. حجم تسهیلات‌دهی در گروه کشاورزی در ۴ ماه نخست معادل ۵/ ۱۱ هزار میلیارد تومان بوده و کمترین میزان تسهیلات‌دهی در مقایسه با دیگر گروه‌ها محسوب می‌شود. بانک مرکزی در این گزارش بر لزوم کنترل تورم در تداوم مسیر جاری تسهیلات‌دهی تاکید کرده است.