زینب موسوی: واکنش مجلسی‌ها به اقدامات خصمانه آمریکا از شعار و محکومیت‌ها فراتر رفت و وارد فاز عملیاتی شد. کمتر از یک ماه پس از آنکه نمایندگان مجلس ایران، در واکنش به تهیه پیش‌نویس طرح تحریم‌های جامع علیه ایران در کنگره آمریکا، خود را ملزم به بررسی فوری طرحی برای مقابله با اقدامات ماجراجویانه و خصمانه ایالات‌متحده کردند، این طرح دیروز به صحن علنی پارلمان رسید و رای قاطع نمایندگان مجلس را به‌دست آورد. این طرح بدون حتی یک رای مخالف، با رای موافق ۲۴۰ نماینده و نیز یک رای ممتنع از مجموع ۲۴۷ نماینده حاضر در مجلس تصویب شد.

بر این اساس مصوبه یاد شده تنها یک مرحله تا قرار گرفتن در زمره قوانین جمهوری اسلامی ایران فاصله دارد. در صورت تایید شورای نگهبان، این مصوبه به قانون تبدیل می‌شود و دولت نیز ملزم به اجرای مفاد این طرح خواهد بود؛ مصوبه‌ای که جزئیات آن را می‌توان در بخش مالی، تحریمی، نظارتی و افزایش توان دفاعی تقسیم کرد. در ادامه این گزارش، مفاد طرح مصوب دیروز را براساس تقسیم‌بندی یاد شده تشریح می‌کنیم.

بودجه 3 هزار و 200 میلیارد تومانی

شاید بتوان از جمله مهم‌ترین بخش‌های این طرح را در مفادی جست‌وجو کرد که به برخی وزارتخانه‌ها، نهاد‌ها و نیروهای نظامی بودجه و اعتباراتی را اختصاص می‌دهد. بر اساس آنچه دیروز مجلسی‌ها در چند بند این طرح به تصویب رساندند، دولت موظف است بودجه‌ای ۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومانی را به سپاه قدس، ستاد کل نیروهای مسلح، وزارتخانه‌های اطلاعات،‌ خارجه، دفاع و نیز سازمان انرژی اتمی اختصاص دهد. مجلسی‌ها از میان بودجه ۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومانی که به آن اشاره شد، در ماده ۱۲ این طرح، دولت را مکلف به اختصاص بودجه یک‌هزار میلیارد تومانی به نیروی قدس سپاه پاسداران کردند. ازسوی دیگر، بخشی از بودجه۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومانی در نظر گرفته شده در این طرح، در صورت تایید نهایی مصوبه دیروز پارلمان در شورای نگهبان، به ستاد کل نیروهای مسلح، وزارت‌های اطلاعات،‌ خارجه و دفاع و نیز سازمان انرژی اتمی اختصاص خواهد یافت. براساس آنچه نمایندگان مجلس در ماده ۱۱ طرح مقابله با اقدامات خصمانه آمریکا به تصویب رساندند، ۲هزار میلیارد تومان برای تقویت بنیه دفاعی کشور، افزایش توان بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران، مقابله با تروریسم، تقویت بنیه دیپلماسی، رصد اطلاعاتی، پیشران و پدافند هسته‌ای، حفظ ثبات منطقه و حمایت از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جهت تحقق اصل یکصد و پنجاهم قانون اساسی تخصیص می‌یابد. برمبنای این مصوبه، ۵۰ درصد این مبلغ، یعنی یک هزار میلیارد تومان، برای گسترش فعالیت‌های موشکی در اختیار ستاد کل نیروهای مسلح قرار می‌گیرد و نیم دیگر آن نیز، میان وزارتخانه‌های اطلاعات،‌ خارجه و دفاع به‌طور مساوی تقسیم خواهد شد. همچنین براساس این ماده، دولت موظف است برای توسعه فعالیت‌های صلح آمیز فنی،‌ پژوهشی و صنعتی از حوزه اکتشاف،‌ استخراج و فرآوری مواد هسته‌ای مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان را به سر جمع اعتبارات تملک دارایی سرمایه‌ای و هزینه‌ای بودجه سال ۹۶ سازمان انرژی اتمی اضافه کند.

ورود تحریمی‌ها ممنوع

در بخشی دیگر از مفاد این طرح، مجلسی‌ها ورود افرادی که در لیست تحریم‌های ایران قرار گرفته‌اند را به قلمرو ایران ممنوع کردند. بر مبنای ماده ۶ طرح مقابله با اقدامات ماجراجویانه آمریکا، صدور روادید به قلمرو جمهوری اسلامی ایران برای اشخاص مندرج در فهرست تحریم ممنوع است. از سوی دیگر، با تصویب ماده ۴ طرح یاد شده، از نظر جمهوری اسلامی ایران مجموعه نیروهای نظامی و اطلاعاتی آمریکا حامیان گروه‌های تروریستی در منطقه شناخته می‌شوند، بنابراین اشخاصی که در ادامه گزارش به آنها اشاره می‌شود مشمول مجازات‌های مندرج در بخش ششم این طرح یعنی «ممنوعیت صدور روادید ورود به قلمرو جمهوری اسلامی ایران»، «توقیف کلیه اموال و دارایی‌ها از سوی قوه‌قضائیه» و «توقف کلیه تراکنش‌های مالی و انسداد حساب‌‌های بانکی از سوی وزارت اقتصاد.» خواهند شد. این اشخاص عبارتند از: «سازمان‌های نظامی و اطلاعاتی آمریکا و فرماندهان و مقامات ارشد که در تامین مالی، اطلاعاتی، نظامی،‌ تسلیحاتی،‌ پشتیبانی و آموزشی از گروه‌های تروریستی و افراطی در منطقه از جمله داعش و جبهه النصره نقش موثر داشته‌اند»، «اشخاص آمریکایی که در فعالیت‌های نیروهای نظامی و اطلاعاتی آمریکا مذکور در بند یک این ماده مشارکت موثر دارند»، «اشخاص آمریکایی که در سازماندهی،‌ تامین مالی،‌ راهبری یا ارتکاب اقدامات تروریستی علیه منافع دولت یا اتباع جمهوری اسلامی ایران مشارکت موثر دارند»، «اشخاص آمریکایی که از گروهک تروریستی منافقان یا سایر گروه‌های افراطی و تروریستی از جمله داعش و جبهه النصره به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم،‌ از جمله از طریق ارائه هرگونه کمک‌های مالی، سیاسی، تبلیغاتی، ‌فرهنگی، ‌تسلیحاتی و اطلاعاتی حمایت می‌کنند»، «اشخاص آمریکایی که از تروریسم دولتی از قبیل آنچه از سوی رژیم صهیونیستی علیه مردم منطقه به‌خصوص فلسطین و لبنان انجام می‌شود حمایت کرده و نقش موثری در آن داشته‌اند.» همچنین در تبصره این ماده وزارت امور خارجه مکلف شد ظرف مدت ۳ ماه با همکاری نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با رعایت سلسله مراتب،‌ وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات و بانک مرکزی نسبت به شناسایی اشخاص موضوع این ماده اقدام و با هماهنگی شورای‌عالی امنیت ملی نام آنها را در فهرست تحریم ثبت و منتشر کند. از سوی دیگر نمایندگان، مجلس را نیز مکلف کردند که فهرست سازمان‌ها و اشخاص در لیست تحریم‌های ایران علیه آمریکا را هر۶ ماه یک‌بار و در صورت لزوم به‌صورت موردی به‌روز کند.

حمایت از ایرانی‌های تحت تحریم

مجلسی‌ها در اقدامی دیگر، دولت را مکلف به اقدامات حمایتی از شرکت‌ها و اشخاص ایرانی مورد تحریم آمریکا کردند. بر این اساس وزارتخانه‌های خارجه و اقتصاد موظف شدند تا تمهیدات اقتصادی،‌ سیاسی، حقوقی و بین‌المللی برای حمایت از اشخاص و شرکت‌های ایرانی که به تبع و بهانه فعالیت‌های اقتصادی خود مورد تحریم آمریکا قرار گرفته‌اند را اتخاذ کنند. همچنین دولت موظف شد بر مبنای ماده ۱۷ این طرح، همکاری‌های اقتصادی خود را با کشورهای جهان با اولویت همسایگان و کشورهای دوست در ابعاد مختلف گسترش داده و همچنین همکاری اقتصادی خود را با کشورهایی که با تحریم‌های غیرعادلانه ازسوی آمریکا مواجه هستند افزایش دهد. از سوی دیگر و براساس مصوبه ماده ۱۸ این طرح، برای تامین و حراست از منافع اقتصادی کشور در برابر تحرکات و تحریم‌های خصمانه آمریکا، وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف است ظرف مدت حداکثر ۳ ماه از تاریخ تصویب این قانون، برنامه جامع مقابله با تحریم آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران‌، راهکارهای پیشگیری و کاهش آثار ناشی از آن را با محوریت عملیاتی‌سازی هرچه دقیق‌تر و موثرتر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به کمیسیون‌های امنیت ملی و سیاست خارجی و امور اقتصادی مجلس ارائه و پس از آن هر ۶ ماه یک بار اقدامات خود را به کمیسیون‌های مزبور گزارش کند.

با توجه به ماده ۲۰ این طرح نیز وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف شد با هماهنگی وزارت امور خارجه، عملکرد کشورها و شرکت‌های خارجی را از حیث تبعیت‌ از تحریم‌های یکجانبه غیرقانونی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران رصد کرده و در تنظیم برنامه‌ها و تعاملات تجاری و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به شرکت‌هایی اولویت دهند که این گونه تحریم‌ها را تبعیت نمی‌کنند. نمایندگان مجلس همچنین با تصویب ماده ۲۱ این طرح، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح را موظف کردند تا در مورد تسلیحات مورد نیاز کشور با اولویت تولید داخلی، از همکاری سایر کشورها بهره گیرد و کشورهای همکاری‌کننده در این خصوص، از اولویت همکاری اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران برخوردار می‌شوند.

افزایش توان دفاع موشکی

آنچه در بخش دیگری از این طرح در نظر گرفته شده است، تکلیفی است که بر عهده وزارت دفاع و نیز هوافضای سپاه قرار داده و آنها را موظف به تهیه طرح اجرایی افزایش توان دفاعی در حوزه موشکی کرده است. بر این اساس، وزارت دفاع و هوافضای سپاه با هماهنگی ستاد کل نیروهای مسلح موظف به تهیه طرح اجرایی مربوط به افزایش توان دفاعی و بازدارندگی در حوزه موشکی شدند. طبق این ماده، طرح اجرایی یاد شده باید از سوی وزارت دفاع و هوافضای سپاه ظرف مدت حداکثر یک ماه پس از تصویب این قانون، به شورای‌عالی امنیت ملی برای تصویب مراجع ذی‌ربط ارائه شود.

مصوبه‌های نظارتی

مجلسی‌ها در اقدامی دیگر با تصویب ماده ۹ طرح مقابله با اقدامات خصمانه آمریکا، دولت و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس را موظف کردند مستمرا تحرکات آمریکا را رصد کنند و ضمن ارائه گزارش خود، اقدامات تکمیلی متناسب را به مجلس شورای اسلامی پیشنهاد دهند. همچنین با تصویب ماده ۲۳ این طرح، قوه‌قضائیه نیز موظف شد تا شعبه یا شعب ویژه‌ای را برای رسیدگی به شکایات کسانی که از ناحیه تحریم‌های غیرقانونی آمریکا یا اقدامات ماجراجویانه تروریستی این کشور صدمه یا خسارت دیده یا می‌بینند، اختصاص دهد و وزارت دادگستری هم گزارش فعالیت‌های صورت گرفته را هر سه ماه یک بار به مجلس ارائه دهد.

مخالفانی موافق

با این همه اما آنچه در جریان بررسی کلیات و جزئیات این طرح در جلسه علنی دیروز پارلمان به وضوح دیده می‌شد، موافقت اکثریت پارلمان با این طرح بود؛ حتی نمایندگانی که در مخالفت با کلیات این طرح سخن گفتند هم، خود را موافق اصل این طرح خواندند و دلیل مخالفت خود را در لزوم اصلاح طرح به نحوی که بازدارنده‌تر باشد، اعلام کردند. در جدول پیش رو به اظهارات موافقان و مخالفان طرح مقابله با اقدامات خصمانه آمریکا علیه ایران اشاره شده است.

دفاع عراقچی

دیروز دولتی‌ها هم در جمع موافقان و مدافعان کلیات این طرح قرار داشتند. سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه و رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام که در جلسه دیروز پارلمان به‌عنوان نماینده دولت حضور داشت، علاوه بر دفاع از این طرح، به تفاوت آن با قانون مقابله با نقض برجام پرداخت. عراقچی پس از قرار گرفتن پشت تریبون به‌عنوان نماینده دولت، این طرح را پاسخ مناسب و در عین حال خردمندانه به دشمنی آمریکا خواند و در عین حال تاکید کرد: این طرح بخشی از اقداماتی است که هیات نظارت بر اجرای برجام برای اقدامات کنگره آمریکا پیش‌بینی کرده است. او طرح یادشده را از قانون کنگره آمریکا «قدرتمندتر.» خواند و آن را طرحی در حمایت از نیروهای دفاعی و اتباع ایران توصیف کرد.

براساس آنچه خبرگزاری صداوسیما از اظهارات عراقچی منتشر کرده است، معاون وزیر امور خارجه تاکید کرد که این طرح به لحاظ مقابله به مثل با اقدامات آمریکا بسیار هوشمندانه‌تر و دقیق‌تر است، به‌خصوص از این حیث که برجام را نقض نکرده و اجازه بهانه‌جویی به طرف مقابل نمی‌دهد. عراقچی در عین حال با تاکید بر اینکه توانمندی‌های جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با اقدامات آمریکا طیف وسیعی را در بر می‌گیرد،‌ گفت: جمهوری اسلامی ایران از امکانات بالقوه و بالفعلی برای مقابله با اقدامات خصمانه آمریکا برخوردار است. عراقچی البته در ادامه و در پاسخ به اظهاراتی که این طرح را در راستای پاسخ به نقض برجام می‌دانستند، توضیح داد: «ما قانون الزام دولت به اقدام مناسب در صورت نقض برجام را داریم. این‌طور نیست که آن قانون لغو یا نقض شده باشد،‌ آن قانون در جای خود است و در صورتی که نقض آشکار برجام صورت بگیرد،‌ آن قانون ما را ملزم می‌کند که در احیای فعالیت‌های هسته‌ای خود گام برداریم.»

ضد‌حمله پارلمان به «تحریم‌های‌کنگره»