دنیای اقتصاد: همزمان با آغاز بحران در روابط دولت‌های عربی با قطر به دلیل حمایت از ایران و تروریسم که به مرز قطع روابط و بستن مرزهای عربستان با قطر انجامید، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در رایزنی‌های گسترده خود درخصوص آخرین تحولات منطقه و بحران عربی، با چند تن از همتایان خود تلفنی به تبادل نظر پرداخت. ظریف در این تماس‌های جداگانه که با وزیران خارجه ترکیه، اندونزی، عراق، عمان، تونس، مالزی، لبنان، الجزایر، قطر، کویت و همچنین مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا صورت گرفت، بر ضرورت گفت‌وگو برای حل مسائل پیش آمده تاکید کرد.

اخیرا اظهاراتی منسوب به امیر قطر منتشر شد که در آن، وی از ایران و حزب‌الله حمایت کرده است. در پی انتشار این اظهارات روابط میان قطر و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس دچار تنش شده است هرچند که قطر اعلام کرد سایت خبرگزاری این کشور که اظهارات امیر قطر از طریق آن منتشر شده بود، هک شده است. در این چارچوب عربستان، مصر، امارات و بحرین روز دوشنبه در یک اقدام مشترک با ادعای حمایت قطر از تروریسم و افراط‌گرایی روابط سیاسی خود را با دوحه قطع کردند و به‌دنبال آن گذرگاه‌های زمینی،هوایی و دریایی خود را به‌روی این کشور بستند. قطع پروازهای بین این کشورها از دیگر اقدامات آنان علیه قطر است و دوحه نیز متقابلا پروازهای خود را به این کشورها قطع کرده است.

این تحولات در حالی است که روزنامه فایننشال‌تایمز دیروز سه‌شنبه در صفحه اول خود به‌دلیل دیگری درخصوص این تنش اشاره و ادعا کرد: آنچه روابط مصر، امارات، عربستان و بحرین را با قطر تیره کرد فدیه‌ای به مبلغ یک میلیارد دلار بود که قطر برای آزادسازی اعضای سلطنتی‌اش که در عراق هنگام شکار ربوده شده بودند، پرداخت کرد.

با بالا گرفتن این تنش‌ها، فضای عمومی و رسانه‌ای ایران نیز متاثر از این خبر به سمت موضع‌گیری درخصوص این بحران پیش رفت. در این جو به‌وجود آمده، این سوال مطرح شد که نحوه مواجهه ایران با این بحران باید چگونه باشد؟ آیا ایران باید از قطر حمایت مستقیم و تمام قدی انجام دهد و از فرصت اختلافات به‌وجود آمده بیشترین بهره را ببرد؟ یا اینکه با پیگیری راهبرد بی‌طرفی فعال، از طریق یک دیپلماسی هوشمندانه، در منافع حاصل از آن سهیم شود؟ گمانه‌زنی‌های بسیاری درخصوص این دو سناریو مطرح شد که هر کدام موافقان و مخالفان خود را داشت. برخی از تحلیلگران با دفاع از حمایت مستقیم و لجستیکی از قطر معتقد بودند که ایران باید از این فرصت برای جلوگیری از الگوی رفتار عربستان بهره‌برداری کند، چراکه اگر این کار را صورت ندهد این به رویه سیاست خارجی عربستان تبدیل خواهد شد. در مقابل اما اکثریت کارشناسان و تحلیلگران مسائل منطقه بر این اعتقاد بودند که هرگونه دخالت ایران منجر به بدتر شدن اوضاع و در نهایت متهم شدن ایران به دخالت در امور کشورهای عربی خواهد شد؛ بنابراین لازم است که ایران با بی‌طرف ماندن، منتظر تحولات آتی باشد. این بحث و تبادل‌نظرها که در فضای مجازی حجم انبوهی را به خود اختصاص داده بود، با موضع‌گیری رسمی وزارت خارجه تا حد زیادی از تب و تاب افتاد.

در این چارچوب، بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به تحولات اخیر در روابط همسایگان جنوبی در خلیج‌فارس اظهار امیدواری کرد که طرفین با خویشتنداری در کاهش تنش و بازگشت به آرامش حرکت کنند. قاسمی با بیان اینکه استفاده ابزاری از تحریم در جهان به هم پیوسته کنونی ضمن ناکارآمدی، امری مذموم، مردود و غیرقابل پذیرش است، راه‌حل اختلافات میان کشورهای منطقه و از جمله اختلاف فعلی میان سه دولت همسایه قطر با این کشور را تنها از طریق روش‌های سیاسی و مسالمت‌آمیز و گفت‌وگوهای شفاف و صریح میان طرفین امکان‌پذیر دانست.

همزمان محمدجواد ظریف نیز در حساب توییتری خود درباره تنش به‌وجود آمده میان قطر و چند کشور عربی نوشت: «همسایگان همیشگی هستند، جغرافیا را نمی‌توان تغییر داد. خشونت هیچ‌گاه راه‌حل نیست. گفت‌وگو امری ضروری است به‌ویژه در ماه مبارک رمضان.» از این رو اتخاذ راهبرد بی‌طرفی فعال از سوی ایران، باعث شد تا توطئه‌ای که قصد داشت قطر را به‌عنوان لقمه‌ای چرب به دامن ایران بیندازد، عملا با درایت دستگاه دیپلماسی که آن هم ناشی از بحث‌های کارشناسی در سطح نخبگان و تبادل نظر در سطح عمومی بود، به یک تصمیم منطقی و درست منجر شود و ایران بتواند از فرصت‌های ناشی از این بحران از مجرای یک دیپلماسی فعال و متوازن بهره‌مند شود.