درد دل‌های برجامی ظریف

دنیای اقتصاد: وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگویی ویدئویی به اظهارات برخی افراد و گروه‌ها در مورد برجام و دیپلماسی دولت یازدهم پاسخ داد. او در این گفت‌وگو به بیلبوردهای معروف شهرداری در حین مذاکرات هسته‌ای، پول نفت، مذاکرات در دولت قبل، خرید هواپیما، حمله به سفارت عربستان و اتهامات علیه رئیس‌جمهوری و خود او اشاره و به آنها پاسخ داد.

محمدجواد ظریف در گفت‌وگو با سایت «انتخاب» با بیان اینکه این روزها صحبت‌هایی که شنیده می‌شود، اصولا ارتباطی با واقعیت مخصوصا در حوزه سیاست خارجی ندارد، افزود: «ادعاهایی می‌شود مثلا اینکه پول نفت هنوز نمی‌تواند به ایران بیاید! هربار هم که دولت، دیگران، وزارت نفت، بانک مرکزی و وزارت خارجه اعلام می‌کند، ظاهرا دوستان قرارشان این است که پول به کشور وارد نشود و به همین دلیل هم شاید این را دوست دارند و متاسفانه تکرار می‌کنند. ما عادت کرده‌ایم. من و همکارانم عادت کرده‌ایم. دوران سختش را هم پشت‌سر گذاشتیم. دوران سختش زمانی بود که ما برای مذاکره می‌رفتیم و توقع داشتیم که از ایران حمایت دریافت کنیم.» وزیر امور خارجه افزود: «در این مصاف دشوار، هر روز نگران اتهامات حتی بیش از اتهامات، افتراهایی که در داخل علیه ما مطرح می‌شد هم بودیم و هم زمان باید مذاکره هم می‌کردیم. سختی‌اش مال آن دوران بود. به هر حال امروز یک قسمت نقد است که حتما از نقد صادقانه و صریح استقبال می‌کنیم. اما یک قسمتش واقعا تلاش برای پوشاندن واقعیت است. یک قسمتی هم ظاهرا تلاش برای ایجاد یک احساس سرخوردگی در بین مردم است. من نمی‌فهمم چه دلیلی دارد؟! تاسف می‌خورم که چرا یک گروهی از افرادی که دلسوز انقلاب و نظام هستند، در تبلیغاتشان جوری وانمود می‌کنند انگار کسی می‌تواند با نمایندگان این مردم جز از راه تعظیم و تکریم برخورد کند. این قسمت بنده و همکارانم را قدری آزرده می‌کند که چرا برای برخی منافع زودگذر، اصل اقتدار نظام زیر سوال می‌رود؟ دوستان باید همه بدانند که ما همه در یک کشتی نشسته‌ایم و نباید اقتدار نظام را که در هر زمانی توسط دولت آن زمان به دنیا ارائه می‌شود، این‌گونه زیر سوال برد.»

اظهارات برجامی خلاف واقع است

محمدجواد ظریف با اشاره به این موضوع که خیلی از آنچه در مورد واقعیات برجام اظهار و ادعا می‌شود، خلاف واقع است، ابراز کرد: «مثلا گفته می‌شود که ما نتوانستیم پول نفت را به کشور برگردانیم که این خلاف واقع است یا اظهارات دیگری که می‌شود از قبیل اینکه ما مجبوریم پول نفت را با کالای بنجل وارد کشور کنیم. تعجب می‌کنم اینها واقعیاتی بود که ۵-۴ سال پیش اتفاق می‌افتاد. ۵-۴ سال پیش بود که مجبور بودیم به جای پول نفت‌مان کالاهای مصرفی یا کالاهای بسیار لوکس وارد کنیم تا به این طریق پول وارد کشور شود. اما آن زمان متاسفانه کسی صحبتی نمی‌کرد. آن زمان من کمتر نقد می‌شنیدم. اما امروز که پول نفت‌مان را به ارزهای معتبر بین‌المللی وارد می‌کنیم و مجبور نیستیم هیچ‌کدام از آن روش‌های از یک طرف ظالمانه و از یک طرف پرفساد را که در دوره گذشته اتفاق می‌افتاد، تجربه کنیم و از آن روش‌ها استفاده کنیم، دوستانی که در تمام آن هشت سال سکوت کرده بودند یا حمایت می‌کردند یا آن اقدامات را نشانه اقتدار ملی می‌دانستند، امروز نمی‌دانم براساس کدام داده‌ها می‌آیند و ادعاهای خلاف می‌کنند.»

تجربه مذاکرات 8 ساله

او در پاسخ به این سوال که برخی گفتند برجام تصمیم نظام بود و هر دولتی که بود این مسیر را می‌رفت. به نظر شما اگر دولت دیگری بود و تیم مذاکره‌کننده دیگری این مسیر را می‌رفت، آیا سرانجام برجام همینی بود که امروز بود؟ گفت: «من قطعا پیشگو نیستم و قطعا هم نمی‌توانم در مورد اگرها صحبت کنم ولی می‌توانم در مورد گذشته صحبت کنم. چون بالاخره کسانی که این صحبت‌ها را بعضا مطرح می‌کنند، همکاران و همفکرانی دارند که هشت سال مسوولیت مذاکره را برعهده داشتند با شرایط بسیار آسان‌تر و سهل‌تر.»

ظریف افزود: «در شرایطی که ما تحریم بین‌المللی نداشتیم یا در شرایطی که اگر تحریمی هم بود، بسیار محدود بود و هنوز تحریم‌هایی که در سال‌های پایانی یعنی در سال‌های ۹۰ تا ۹۲ علیه ایران اعمال و تحمیل شده بود، هنوز به نتیجه نرسیده بود. آن زمان چگونه مذاکرات به نتیجه نرسید؟ چرا هر دوری که دوستان ما مذاکره کردند، نتیجه مذاکره این شد که یک تحریم جدید علیه کشور تصویب شد؟ چرا ملاک و درجه اندازه‌گیری دوستان ما، واقعیات نیست؟ چرا نگاه نمی‌کنند که چند تحریم در آن دوره تصویب شد؟ چرا فکر نمی‌کنند هر بار که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به آمریکا رفت یا در واشنگتن تحریم جدیدی علیه ایران تصویب شد یا در سازمان ملل متحد، تحریم جدیدی علیه ایران صورت گرفت؟ چرا نگاه نمی‌کنند که در سه سال و نیم گذشته، هیچ تحریم جدیدی علیه ایران تصویب نشده؟» رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: «دوستانی که این میزان در مورد این موارد جدید صحبت می‌کنند، ظاهرا اصلا به‌خاطر نمی‌آورند که هر ۶ ماه یک تحریم جدید به تحریم‌های ایران اضافه می‌شد. تا جایی که تقریبا هر تحریمی که در تاریخ علیه کسی اعمال شده بود، فهرستش علیه ایران درحال کامل شدن بود و همه آنها برای ما شکل گرفته بود. این واقعیات را نگاه نمی‌کنند؛ بنابراین اینکه پیش‌بینی شود اگر دولت دیگری هم بود، همین اقدام را انجام می‌داد، ممکن است درست باشد ولی گذشته چنین چیزی را قطعا نشان نمی‌دهد.»

بیلبوردهای شهرداری

ظریف در ادامه با اشاره به موضوع بیلبوردهای شهرداری در حین مذاکرات هسته‌ای گفت: «البته من نمی‌دانم چه کسی این بیلبوردها را گذاشته بود ولی امیدوارم کسانی‌که این اقدام را کردند، احساس کنند فشاری به افرادی که به فرموده مقام معظم رهبری «امین و شجاع و غیور و متدین» بودند که چنین تلاشی را شبانه‌روز انجام می‌دادند، نیاورده‌اند و در برابر وجدان خودشان آسوده باشند که این تلاش و حرکتی که می‌کردند، همکاران من را که برخلاف گذشته که در یک روز ممکن بود حداکثر ۵-۴ ساعت مذاکره شود و هیچ‌وقت هم از دو روز بیشتر نمی‌شد اما در دوره ما بعضا سه تا چهار هفته و هر روز و بعضی روزها ۱۰ تا ۱۲ ساعت مشغول مذاکره بودند، آزرده نکرده باشد.»

محمدجواد ظریف ادامه داد: «حتما شنیده‌اید که یک مذاکره بنده با آقای کری ۹ ساعت یکسره از ساعت ۹ شب تا ۶ صبح روز بعد بدون توقف ادامه داشت. خبرنگاران و اصحاب رسانه‌ای که در لوزان بودند، این را شنیدند و دیدند و بعد هم گفتند که در تاریخ آمریکا طولانی‌ترین مذاکره‌ای است که وزیر خارجه آمریکا داشته. خب، این همه فشار را ببینید. برای تعریف کردن داستان کسی ۹ ساعت با همدیگر نمی‌نشیند. فشار بوده، مذاکره بوده و تلاش بوده برای به حداکثر رساندن منافع کشور. در این فضا دوستان ما یکی پس از دیگری این پوسترها و بنرها و پلاکاردهایی را که من نمی‌دانم چگونه و از کدام بودجه ساخته می‌شد در سطح شهر نصب می‌کردند.» رئیس دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه در بعضی از راهپیمایی‌هایی که شرکت می‌کردم، می‌دیدم بنرها و پلاکاردهای متحدالشکل، تمام رنگی و مقوایی علیه بنده و همکارانم ساخته شده و دست بعضی دوستان هست که با حرکت‌های نامناسب و خارج از شئونات یک جامعه اسلامی این بنرها را نشان می‌دادند، افزود: «حالا اینکه این بنرها و پلاکاردها و پوسترها، روحیه رزمندگان صف اول دیپلماسی را تضعیف می‌کرد، به کنار؛ اما پولش از کجا آمده؟ کدام منبع مالی در این حجم وسیع؟ من بعید می‌دانم کار فردی بود. چون هیچ‌کدام از اینها دستنویس نبود بلکه متحدالشکل، یک شکل و یک قیافه با بهترین چاپ رنگی بود که حتما از بودجه بنده که خارج است که بخواهم شخصی یا حتی سازمانی چنین کاری را بکنم. تعجب می‌کنم این پول‌ها از کجا آمد و چگونه خرج شد؟ چه فایده‌ای داشت و چه کمکی به هیات مذاکره‌کننده کرد؟ به پیش بردن اهداف نظام در مذاکرات چه کمکی کرد؟ جز خراب کردن روحیه کسانی که باید با استقامت مقابله می‌کردند.»

حمله به سفارت عربستان

ظریف در ادامه این گفت‌وگو به ماجرای سفارت عربستان پرداخت و گفت: «سیاست‌هایی که دولت عربستان اعمال می‌کرد مخصوصا اعدام شیخ نمر، سیاست‌هایی بود که جز محکومیت برای دولت سعودی حاصلی نداشت. دنیا امروز به خوبی فهمیده که حمایتی که از افراط و تندروی در دنیا صورت گرفته، منبع مالی و تسلیحاتی‌اش از کجا بوده. در این شرایط یک اقدام نابخردانه و به نظر من اقدامی که حتما ناآگاهانه بوده ولی نتیجه‌اش برای کشور ما خیانت‌بار بوده، باعث شد که یک فرصت تنفسی و حتی یک فرصت یارگیری به سعودی‌ها بدهد و حتما اقدامی بود که برای کشور بسیار ضایعه بزرگی بود.»

شعار 96 و 4 درصدی

وزیر خارجه همچنین در پاسخ به سوالی در مورد شعار ۹۶ درصد و ۴ درصد هم گفت: «من اصولا اعتقاد دارم آنچه باعث موفقیت مردم و نظام شده و آنچه باعث شد انقلاب پیروز شود، همانی است که حضرت امام(ره) فرمودند: «وحدت کلمه» ما یک مردمیم، یک جامعه‌ایم، یک هدف داریم. نباید مردم را دسته دسته بکنیم. ما باید بپذیریم که آنچه براساس نص صریح قرآن توانست امت اسلامی را نجات دهد، وحدت، همدلی و نزدیک شدن آنها بود و نقطه مقابلش یعنی دودستگی، دوقطبی شدن در واقع ورود به آتشی است که دامن همه را خواهد گرفت و به واسطه اسلام از آن نجات یافتیم.»

ادعای دیپلماسی ملتمسانه

ظریف همچنین به ادعای یکی از کاندیداها در دومین مناظره انتخاباتی مبنی بر دیپلماسی ملتمسانه دولت واکنش نشان داد و گفت: «تعجب می‌کنم از دوستانی که چنین تصوری را دامن می‌زنند که ممکن است در داخل فوایدی برایشان داشته باشد ولی در خارج برای نظام و کشور هیچ فایده‌ای که ندارد، ضرر هم دارد که به خارجی‌ها بگوییم دیپلماسی ما ملتمسانه است که کم‌کم هم باورشان می‌شود. یعنی فکر می‌کنند افرادی که با این صلابت در مقابلشان می‌نشینند و مذاکره می‌کنند درواقع از نظر داخلی‌ها دارند التماس می‌کنند و این خیلی پیام بد و آدرس غلطی است که به خارجی‌ها در این زمینه‌ها بدهیم.»

سوار بر هواپیمای کاغذی شدند

وزیر خارجه ضمن گلایه از اتهامات ناروا به تیم مذاکره‌کننده و توافق به‌دست آمده گفت: «چرا فراموش کردند تیتر بزرگشان را «پرواز هواپیماهای کاغذی در فضای انتخابات»؟! آیا این هواپیما کاغذی بود که خودشان رفتند و در این هواپیما نشستند؟ دوستانی که در هواپیما نشستند، روی بادبادک نشستند و به هوا رفتند؟ هواپیما، کاغذی بود؟ فراموش کردند فرمایشات خودشان را؟ فراموش کردند تیترهای خودشان را؟» ظریف می‌افزاید: «دوستان ما در داخل می‌گویند پرواز هواپیماهای کاغذی در فضای انتخابات یعنی دارند به خارجی خط می‌دهند که آقای عزیز و آقای غیرعزیز، شما قرار نیست این هواپیما را به ما بدهید و ما آماده‌ایم که تعهدات شما اجرا نشود. این حرف‌ها را دارند می‌زنند.»

محاکمه ظریف

وزیر امور خارجه درخصوص اظهارات برخی افراد در مورد محاکمه‌اش گفت: «از آنها سپاسگزارم که بار تقصیرهای گذشته مرا به دوش می‌گیرند و کم می‌کنند و امیدوارم خودشان این آمادگی را آنجا که همه ما محاکمه خواهیم شد، داشته باشند. یعنی روزی که «اَللّهُمَّ انّى اَسْئَلُکَ الاَمانَ یَوْمَ لا یَنْفَعُ مالٌ وَلابَنُونَ الاّ مَنْ اَتَى اللَّهَ بقَلْبٍ سَلیمٍ» روزی که این عده و عده‌ها و این جماعت‌هایی که جلویش این شعارها را می‌دهند، به کار کسی نمی‌آید. آنجا قلب سلیم است. من پیشنهاد می‌کنم به قلب خودشان مراجعه کنند و ببینند آن وجدان انسانی همه‌شان که ان‌شاءالله دست‌نخورده باقی مانده، این حرفی را که راجع به کسانی زدند که شبانه‌روزشان را برای دفاع از منافع کشور صرف کردند، می‌پذیرد؟ اگر وجدانشان پذیرفت آن وقت بعد می‌توانند امیدوار باشند که در برابر دادگاه واقعی، یعنی دادگاه عدل الهی هم پاسخگو هستند.»

اتهامات علیه حسن روحانی

رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین در پاسخ به سوالی درخصوص اتهامات وارده به رئیس‌جمهوری از طریق کلیپ‌های منتشر‌شده هم گفت: «واقعا متاسف شدم که برخی دوستان تا چه حد حاضرند آخرت خودشان را فدای منفعتی که خیلی هم زیاد نیست و یک چیز زودگذر است و شاید کسی که این را نوشته، ۱۰ ثانیه دلش را خوش کرده که این حرف را زده، می‌کنند؟ من یقین دارم که دوستان می‌دانستند دارند خلاف می‌کنند و این واقعا باعث تاسف است.»

ایجاد وزارت خارجه و تجارت بین‌الملل

محمدجواد ظریف در بخش دیگری از این گفت‌وگو به موضوع اضافه شدن تجارت بین‌الملل به وزارت امور خارجه در اظهارات یکی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری پرداخت و گفت: «واقعیت امر این است روزی که بنده مسوولیت وزارت خارجه را پذیرفتم، در مجلس اعلام کردم که ما قصد داریم وزارت خارجه از این به بعد هزینه‌ای بر معیشت مردم نباشد و تمام تلاشمان را به‌کار خواهیم گرفت تا بتوانیم کمک به توسعه و پیشرفت کشور و معیشت مردم باشیم.» ظریف افزود: «اولین اقدامی که در این زمینه کردیم، برداشتن موانع تحریم‌ها بود که فکر می‌کنم باعث شده موانع بسیاری از اقداماتی که صورت گرفته، رفع شود. آوردن بعضی فناوری‌هایی که قبلا یا امکان‌پذیر نبود یا اگر امکان‌پذیر بود، با چند واسطه و چند دور ناکامی صورت می‌گرفت. ممکن بود یک پمپ را از سه جا بخریم تا بتوانیم یکی از آنها را وارد کنیم. یعنی این سه برابر هزینه و چند مورد هزینه‌های واسطه‌گری، هزینه انتقال پول و همه اینها به این مردم تحمیل می‌شد، بنابراین وزارت خارجه در برجام خواست که این موانع را بردارد و بحمدالله این موانع برداشته شده و امروز ابزارهایی که نه کالاهای وارداتی مصرفی که بحمدالله بعد از برجام ورود این کالاها کم شده و درواقع ورود کالاهای سرمایه‌ای، فناوری، تکنولوژی و ورود ابزارهایی که برای تولید نیاز بوده، امکانی بوده که با رفع تحریم‌ها فراهم شده است.» رئیس دستگاه دیپلماسی ابراز کرد: «نکته دوم، هدف‌گیری اقتصادی در سیاست خارجی است. این نکته بسیار درستی است که وزارت امور خارجه باید در خدمت توسعه اقتصادی کشور باشد؛ اما این کار را وزارت خارجه لااقل در سه سال و نیم گذشته یا سه سال و هشت ماه گذشته با جدیت دنبال کرده است. بنده در بسیاری از سفرهایم، هیات اقتصادی همراه خودم دارم. در اکثر سفرهای من، تعداد اعضای هیات اقتصادی از بخش خصوصی و بخش دولتی که همراه بنده هستند، چند برابر هیات سیاسی است که همراه من است. اینها در این سفرها توانستند قراردادهای مهمی برای صادرات فناوری و تکنولوژی ببندند. بنابراین هدف‌گیری اقتصادی یکی از اولویت‌های مهم سیاست خارجی است که فقط در حد برنامه هم نبوده و عملیاتی و اجرا شده است.»