سید مرتضی افقه
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

برای شناخت نامزدهای ریاست جمهوری و تصمیم‌گیری در مورد انتخاب فرد مورد نظر، اکتفای صرف برادعاها و مباحث طرح‌شده در مناظره‌ها یا بیانات و سخنان ارائه‌شده در تبلیغات آنها کافی نیست، بلکه مرور نگرش فکری-فلسفی آنها با توجه به سوابق اجرایی و مدیریتی گذشته‌ای که داشته‌اند یا دیدگاه‌های متعددی که در مناسبت‌های مختلف بیان کرده‌اند، از اولویت بیشتری برای شناخت آنها برخوردار است. در فضای غیر شفافی که معمولا در مناظرات و تبلیغات انتخاباتی به وجود می‌آید، افراد کمتر آشنا با نامزدها و با فضای سیاسی کشور ممکن است نتوانند انتخاب درست را انجام دهند.

در این شرایط وظیفه نخبگان جامعه و کارشناسان سیاسی و افراد با سابقه است تا از اغوای جوانان و افرادی که کمتر فرصت بررسی این سوابق را دارند، جلوگیری کنند. در دو مناظره گذشته بسیاری از مطالبی که توسط برخی نامزدها بیان شد خلاف سوابق اجرایی و پیشینه فکری سیاسی آنها است. در واقع، حتی بدون توجه به آنچه در مناظرات یا تبلیغات کلامی و کتبی نامزدها می‌گذرد، می‌توان درک کرد که مبارزه و رقابت سیاسی بین 6 فرد نیست، بلکه بین دو تفکر و بینش فکری است؛ بینشی که در مدیریت داخلی به آزادی‌های سیاسی و مدنی معتقد نیست و نگاهی قیم‌مآبانه به مردم دارد. این بینش فکری، موجب هدررفت سرمایه اجتماعی جامعه و انزوای افراد شایسته از مشارکت‌های سیاسی اجتماعی در پیشرفت کشور خواهد شد. این بینش فکری- فلسفی، همچنین برای ثبات و آرامش سیاسی در روابط خارجی به خصوص با کشورهای غربی سهم چندانی قائل نیست. بنابراین تصمیمی برای کاهش تضادها و چالش‌های احتمالی با این کشورها ندارد.

تجربه دولت همفکر این گروه در هشت سال مدیریت کشور، نشان داد که اعتقادی به نقش ثبات سیاسی در روابط خارجی، حل معضلات و مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم ندارد. ذکر این نکته از آن جهت ضروری است که در هر دو مناظره و نیز در بیانات تبلیغاتی این گروه، نمایندگان این تفکر تلاش کردند با تاکید بر حل مشکلات اقتصادی و معیشتی، نظر مردم را به خود جلب کنند؛ درحالی که خود احتمالا می‌دانند اولین و ضروری‌ترین پیش‌نیاز غیراقتصادی برای پیشرفت اقتصادی و کاهش فقر و آلام معیشتی مردم، وجود ثبات و آرامش هم در داخل و هم در روابط خارجی است. همه متخصصان اقتصادی و احتمالا مشاوران نامزدها حتما می‌دانند که به‌دلیل وابستگی کشور به درآمدهای نفتی و نیز نیاز به خرید کالا از کشورهای عمدتا پیشرفته خارجی، ثبات و آرامش در روابط سیاسی خارجی از ارکان حیاتی برای رشد اقتصادی و رفاه مردم است. علاوه بر این دو مورد، اعتقاد به آزادی‌های رسانه‌ای و سایر ابزار شفافیت سیاسی اقتصادی از دیگر عوامل تاثیرگذار بر پیشگیری از فسادهای اقتصادی است که شواهد اجرایی یا افکار ارائه شده گروه مذکور (که هر کدام به نحوی در سال‌های گذشته سوابق اجرایی و مدیریتی داشته و دارند) نشان داده است که اعتقاد عملی به این مهم نداشته و ندارند. با این وصف، در این مناظرات بر خلاف ادعاهای مکرر بیان شده، تلاش می‌کنند با وعده‌هایی که منطبق بر دیدگاه‌های فکریشان نیست، رای مردم را به دست آورند. به این مقدمه، چند نکته را نیز می‌توان از مناظره‌ها و وعده‌ها و اظهارات ارائه‌شده در تبلیغات نامزدها استخراج کرد:

1- از گفته‌ها و ادعاهای ارائه‌شده در مناظره‌ها می‌توان برداشت کرد که برخلاف انتظار، نابالغی سیاسی و عدم رعایت اخلاق اسلامی بر برخی نامزدها حاکم است. به علاوه، برخی دیدگاه‌های ارائه‌شده به خصوص در زمینه اقتصادی با توجه به ساختار و امکانات موجود، بسیار رویایی و دست‌نیافتنی است. ارائه این‌گونه وعده‌ها یا ناشی از ناآگاهی از شرایط بسیار پیچیده سیاسی، اجتماعی و اداری حاکم بر کشور است یا با نادیده انگاشتن اخلاق اجتماعی و دینی با هدف جلب رای مردم صورت می‌پذیرد.

2- برخی سوالات مطرح‌شده از سوی صدا‌و‌سیما نیز نشان داد که دغدغه‌های اصلی و مهم جامعه عمدا یا سهوا نادیده گرفته شده است؛ به همین دلیل نامزدها عمدتا با هدف جلب نظر مردم و بی‌اعتنا به سوال مطرح‌شده، پاسخ‌های مورد نظر خود را ارائه کردند که خود منجر به سردرگمی افراد ناآشنا و جوانان به خصوص رای‌اولی‌ها شده است.

3- از برخی اظهارات می‌توان استنباط کرد که نیل به قدرت برای برخی هدف اصلی است و در این راه توجه به اخلاق و رعایت شأن و شخصیت افراد چندان اهمیتی ندارد.