سعیده‌سادات فهری: تنها ۳ روز پس از سفر هیات سیاسی- نظامی به ریاست محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران به پاکستان، قرار است امروز نیز یک هیات بلندپایه سیاسی به ریاست رئیس دستگاه دیپلماسی به افغانستان سفر کند. این سفرها پس از آن صورت می‌گیرد که چندی پیش طی یک حادثه تروریستی در مرز میرجاوه تعدادی از مرزبانان کشورمان به شهادت رسیدند؛ بنابراین برای بررسی‌های امنیتی بیشتر، وزیر امور خارجه ابتدا به پاکستان و سپس راهی افغانستان شد. بهرام قاسمی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی، ضمن اعلام خبر سفر ظریف به افغانستان گفت: وزیر امور خارجه ایران به دعوت رسمی همتای افغانستانی خود بامداد یکشنبه در رأس یک هیات بلندپایه سیاسی به کابل می‌رود.

به گزارش خبرگزاری فارس، قاسمی در رابطه با این سفر افزود: «ظریف در این سفر علاوه بر دیدار با صلاح‌الدین ربانی همتای افغانستانی خود با اشرف غنی رئیس‌جمهوری، عبدالله عبدالله رئیس اجرایی و تعداد دیگری از مقامات عالی‌رتبه افغانستان ملاقات می‌کند.» قرار است در این سفر پیرامون ابعاد مختلف روابط دوجانبه و چگونگی ارتقای سطح مناسبات دو کشور و همچنین آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی نیز گفت‌وگو و رایزنی‌هایی صورت پذیرد‌. چهارشنبه گذشته نیز ظریف به همراه یک هیات بزرگ سیاسی-نظامی-امنیتی و با همراهی تعدادی از مقامات عالی و مسوولان کشوری و لشکری با هدف «پیگیری حادثه مرزی اخیر در میرجاوه» به پاکستان سفر کرد. این نخستین بار بود که یک هیات عالی‌رتبه مشترک سیاسی، نظامی و امنیتی از ایران به پاکستان سفر می‌کرد. ظریف و همراهانش روز چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت ماه با محمد نواز شریف نخست‌وزیر، ژنرال قمر جاوید باجوا فرمانده ارتش و چودری نثار علی خان وزیر کشور پاکستان، حادثه تروریستی اخیر در مرز ایران و پاکستان را مورد گفت‌وگو و بررسی قرار دادند. نوذر شفیعی، کارشناس مسائل پاکستان در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای اقتصاد» به بررسی اهداف سفر ظریف به افغانستان پرداخت و گفت: «در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از جمله سیاست خارجی دولت یازدهم، کشورهای همسایه از جایگاه برجسته‌ای برخوردار هستند و اساسا برای همه کشورها، همسایگان بلافصل هم در دکترین‌های امنیت ملی و هم در سیاست خارجی کشورها از جایگاه برجسته‌ای برخوردار هستند. علت آن نیز این است که به لحاظ سیستمیک این کشورها در یک موقعیت جغرافیایی قرار دارند و تغییر و تحولاتی که در این کشورها رخ می‌دهد، بر امنیت ملی کشورهای همسایه نیز تاثیر می‌گذارد.»

سرنخ حادثه میرجاوه در افغانستان

با توجه به اینکه درست ۳ روز پیش از این سفر، وزیر خارجه در راس یک هیات سیاسی و نظامی برای پیگیری حادثه میرجاوه به پاکستان سفر کرد، اکنون پرسش این است که چرا ظریف مقصد بعدی‌ سفرش را افغانستان قرار داد و آیا حادثه میرجاوه ربطی به افغانستان دارد؟ این کارشناس در این رابطه توضیح داد: «با توجه به دیداری که پیش‌تر وزیر خارجه ایران و هیات همراه از پاکستان داشتند و رایزنی با مقامات این کشور درخصوص حادثه میرجاوه و شهادت تعدادی از مرزبانان کشورمان، به نظر می‌رسد که شاید ایشان سرنخی از این حادثه در میان نیروهای غیرحاکمتی افغانستان پیدا کرده باشد. بنابراین شاید تهران ناچار شده است که امروز در کابل چنین بحث‌هایی را پیگیری کند.»

کمک به ثبات

شفیعی با اشاره به اینکه افغانستان مدت‌ها است دستخوش بحران است و بحران افغانستان ابعاد و زوایای مختلف و پیچیده‌ای دارد، افزود: آنچه برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت دارد، کمک به ثبات افغانستان است. ایران احساس می‌کند که هرچقدر ثبات در افغانستان بیشتر باشد امنیت شهرهای مرزی ایران نیز بیشتر خواهد بود.

تاثیر بحران‌های افغانستان بر پاکستان

این کارشناس با اشاره به این موضوع که حتی برخی از آثار ناشی از بحران افغانستان به کشور پاکستان نیز سرایت پیدا می‌کند، تاکید کرد شاهدیم که این سرایت بحران به نوعی در مرز میرجاوه ایران تاثیرگذار است. شفیعی ادامه داد: «درواقع بسیاری از شرارت‌های مرزی که در مرزهای شرقی ایران صورت می‌گیرد با وجودی‌که به لحاظ سرزمینی از خاک پاکستان انجام می‌شود و حتی به لحاظ ایدئولوژیک نیز ممکن است از درون پاکستان تغذیه شود، ولی در مجموع متاثر از بی‌ثباتی‌های افغانستان است که می‌تواند در پاکستان یک فضای ملتهب و ناامن ایجاد کند. علاوه بر این در داخل افغانستان یکسری مسائل مانند فعال شدن القاعده و داعش نیز وجود دارد که این مسائل نیز به لحاظ امنیتی برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت دارد. بنابراین وزیر خارجه ایران حتما طی دیدارهایی که در سفر به افغانستان خواهد داشت، این دست از مسائل امنیتی را مورد بحث و بررسی قرار خواهد داد.»

پروژه آمریکایی

در ادامه این کارشناس به تاثیر بحران‌ها و مسائل امنیتی افغانستان بر فضای امنیتی ایران پرداخت و گفت: «این مسائل امنیتی تا امروز اغلب به‌طور غیرمستقیم بر ایران تاثیر گذاشته است. در این بین یکسری تحرکات نظامی در شمال افغانستان اتفاق افتاد که به نوعی هدف قرار دادن جایگاه و پایگاه‌های جمهوری اسلامی ایران نیز بوده است. بنابراین این مساله که دولت کابل چگونه می‌تواند در مهار داعش موثر واقع شود، بحثی است که برای مقامات ایران نیز بسیار اهمیت دارد. همان‌طور که می‌دانیم داعش بعد از ناکامی‌هایی که در سوریه و عراق داشت به سمت افغانستان حرکت کرد و قصد دارد از این ناحیه، به ایران، روسیه و چین آسیب برساند. البته سیاست آمریکا نیز همین است و می‌خواهد داعش را با طالبان پیوند بزند و مجموعه ناامنی‌هایی را در منطقه به‌وجود بیاورد. او افزود: «اما آنچه مشخص است داعش و طالبان اختلافات جدی با یکدیگر دارند و به راحتی نمی‌توانند کنار هم قرار بگیرند. اما در هر حال این یک پروژه آمریکایی است. »

سیاست خارجی توسعه‌گرا

در این بین، روابط تجاری ایران و افغانستان به‌دلیل همسایگی برای هر دو کشور اهمیت دارد. افغانستان یکی از بازارهای عمده برای کالاهای ایرانی است و حجم دادوستد تهران و کابل در سال ۹۵ نزدیک به دو و نیم میلیارد دلار برآورد شده‌است. در حوزه اقتصادی به نظر می‌آید افغانستان یکسری ظرفیت‌ها دارد که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از آنها استفاده کند. شفیعی در این باره می‌گوید: «بخشی از سیاست خارجی دولت یازدهم جنبه اقتصادی دارد و هسته اصلی آن کمک به توسعه اقتصادی کشور است. به همین دلیل نیز آن را با عنوان سیاست خارجی توسعه‌گرا نام می‌برند. بنابراین بهبود مناسبات با افغانستان و فراهم کردن زمینه‌های لازم برای همکاری‌های اقتصادی نیز می‌‌تواند بخشی از اهداف این سفر باشد.»

رایزنی‌های امنیتی- سیاسی

اما در نهایت باز هم این کارشناس با توجه به مسائل امنیتی مختلفی که در منطقه وجود دارد و همچنین حادثه تروریستی اخیر در میرجاوه تاکید می‌کند که به نظر می‌رسد هسته اصلی دیدار دکتر ظریف با مقامات افغانستانی متمرکز بر «مسائل امنیتی» خواهد بود. همان‌طور که اشاره شده به‌طور مشخص مبارزه با داعش و به‌طور گسترده‌تر استقرار امنیت در افغانستان مدنظر مقامات ایران است. به گفته این کارشناس، امروز با حضور گلبدین حکمتیار در کابل، نوعی واگرایی میان دولت وحدت ملی یعنی عبدالله عبدالله و اشرف غنی احمدزی در حال شکل گرفتن است. حکمتیار نیز ساختار فعلی دولت افغانستان را زیر سوال برده و در مناطق شمالی افغانستان داعش و طالبان فعال شده‌اند؛ بنابراین مجموعه مسائل این‌چنینی مقامات دو کشور را پای میز مذاکره کشانده است؛ زیرا مقامات افغانستان اغلب درخصوص چنین مسائلی با مقامات ایران به مشورت می‌نشینند.