به‌دنبال اظهارات هماهنگ و گسترده مقامات آمریکایی علیه برنامه هسته‌ای ایران و همچنین نقش منطقه‌ای تهران، محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه به این اظهارات واکنش نشان داد. ظریف با اشاره به ادعای ترامپ، مبنی‌بر اینکه ایران از «روح برجام» تخطی کرده است، در توییتی نوشت که آمریکا هم از روح برجام و هم از متن برجام سرپیچی کرده ‌است. این فعل و انفعالات در شرایطی انجام می‌شود که رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا هم در اظهارنظری با انتقاد شدید از توافق هسته‌ای از برجام و نقش منطقه‌ای ایران انتقاد کرده ‌بود.

دنیای اقتصاد: مقامات ارشد آمریکا دور جدیدی از فشارها علیه ایران را در اظهارات و رفتارهای خود بروز داده‌اند. در همین ارتباط، رئیس‌جمهوری آمریکا با بیان اینکه توافق هسته‌ای را به دقت بررسی خواهد کرد، مدعی شده که ایران به روح برجام پایبند نبوده است. همزمان محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در پیامی در توییتر و در واکنش به این سخنان ترامپ نوشت که آمریکا تاکنون هم از متن برجام و هم از روح این توافق، سرپیچی کرده است. به گزارش «ایسنا» ظریف با انتشار پیامی در صفحه توییتر خود نوشت: «خواهیم دید آیا آمریکا آماده است به متن برجام پایبند بماند، چه برسد به روح این توافق. تاکنون که هر دو را زیر پا گذاشته است. آیا باز هم باید از هایلایت استفاده کنم؟!» از سوی دیگر وزیر خارجه دونالد ترامپ برخلاف اظهارات پیشین خود مبنی بر پایبندی ایران به تعهدات در توافق هسته‌ای، از برجام به شدت انتقاد کرده و مدعی شده که توافق هسته‌ای با ایران مانع از دستیابی این کشور به جنگ‌افزارهای هسته‌ای نمی‌شود. وزیر دفاع آمریکا دیگر مقامی بود که در سفر به منطقه و دیدار با ملک سلمان از آن چه که« نقش مخرب ایران در یمن و منطقه» خوانده، به‌شدت انتقاد کرده است. برجسته کردن نقش ایران در منطقه در اظهارات سفیر آمریکا در سازمان ملل نیز بروز یافت و نیکی هیلی تهران را مقصر اصلی در درگیری‌های منطقه خوانده و خواستار مقابله با این نقش به اصطلاح مخرب شده است. این اظهارات که به‌زعم تحلیلگران ناشی از تمرکز آمریکا بر رفتارهای منطقه‌ای تهران به بهانه آزمایش‌های موشکی و حمایت از متحدانش است، با واکنش قاطع وزیر خارجه ایران همراه شد. محمدجواد ظریف با رد ادعای مقامات آمریکا تاکید کرده که اتهامات بی‌پایه آمریکا نمی‌تواند اعتراف آن کشور به اجرای تعهدات برجامی توسط ایران را بپوشاند. همزمان دولت روسیه نیز به واشنگتن درباره انجام هرگونه اقدام ضدبرجامی هشدار داده است. به گزارش «سی‌ان‌ان»، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در کنفرانس مطبوعاتی با پائولو جنتیلونی نخست‌وزیر ایتالیا در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه واشنگتن دلیلی دارد که شک کند ایرانی‌ها در حال تخلف از برجام هستند، گفت: «درباره ایران باید بگویم که به نظر من آنها درحال لطمه زدن به توافق هسته‌ای هستند. این توافق نباید امضا می‌شد و نباید به شیوه‌ای که مذاکره شد، مذاکره می‌شد. من همیشه طرفدار توافق هستم؛ اما توافق هسته‌ای، یک توافق بد بود.» ترامپ در ادعاهای خود علیه برنامه جامع اقدام مشترک و ایران افزود: «این بدترین توافقی است که من تاکنون دیده‌ام که درباره‌اش مذاکره شده است. آنها به روح توافق پایبند نیستند. من می‌توانم چنین چیزی را بگویم. ما این توافق را با دقت بسیار تحلیل می‌کنیم و در آینده نه چندان دور، چیزی برای گفتن درباره‌اش داریم.» او در ادامه با ادعای اینکه ایران به روح توافق هسته‌ای پایبند نبوده است، گفت: «اما آنها باید این کار را بکنند. پس ما خواهیم دید که چه اتفاقی خواهد افتاد.» این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌هایش از روند اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران ذیل برنامه جامع اقدام مشترک بارها تایید کرده که ایران به تعهدات خود پایبند است.

ایران و راه کره‌شمالی

رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا دیگر مقامی است که گفته است، واشنگتن مشغول بازنگری جامع سیاست خود در مقابل ایران است و اخطار داده که «عدم مهار» این کشور می‌تواند تهدیدی علیه صلح و ثبات جهان باشد. تیلرسون مدعی شد: «یک ایران مهار نشده پتانسیل آن را دارد که راه کره‌شمالی را برود و جهان را هم با خود ببرد. ایالات‌متحده مایل است از این شرایط پرهیز کند که دوباره ثابت شود سیاست صبر استراتژیک یک رویکرد شکست خورده است.» اشاره تیلرسون به سیاست باراک اوباما رئیس‌جمهوری سابق آمریکا در قبال ایران است که به‌زعم دولتمردان جدید باعث نفوذ ایران در منطقه شده است. تیلرسون در ادامه سخنان شدیداللحن خود ادعا کرده که برجام نمونه دیگری از باج دادن به قدرتی است که جاه طلبی‌های هسته‌ای دارد. او مدعی شد: «برای مدت کوتاهی با این باج آنها را راضی می‌کنیم و بعد مشکل بر دوش کس دیگری می‌افتد.» او در انتقادی تلویحی از دولت قبلی آمریکا گفت که دولت جدید قصد ندارد مشکل را برای دولت بعدی به ارث بگذارد. تیلرسون اضافه کرد: «ما فکر نمی‌کنیم که این شیوه محتاطانه‌ای برای برخورد با ایران باشد، به‌خصوص با توجه به سابقه همه فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده دیگر آنها.» وزیر خارجه آمریکا همچنین ایران را به بی‌ثبات کردن یمن و سوریه، حملات سایبری و تروریستی در سراسر جهان و نیز دستگیری خودسرانه شهروندان آمریکا متهم کرد. او مدعی شده که برجام فقط رسیدن ایران به بمب هسته‌ای را به تاخیر انداخته و تهدیدات ایران در عرصه‌های دیگر را نادیده گرفته است.

شرارت در منطقه

در ادامه اظهارات تند و نسنجیده مقامات آمریکا، وزیر دفاع این کشور در جریان سفر خود به عربستان سعودی ضمن تاکید بر پیوندهای استراتژیک واشنگتن و ریاض، از سیاست‌های اوباما در خاورمیانه به‌طور تلویحی انتقاد کرد و گفت که آمریکا مانع از گسترش نفوذ ایران در منطقه خواهد شد. براساس گزارش خبرگزاری «آسوشیتدپرس» آمریکا به‌دنبال یافتن راهی برای حمایت و پشتیبانی بیشتر نظامی از مبارزه عربستان سعودی علیه نفوذ ایران در یمن و دیگر کشورهای منطقه است. براساس این خبر، آمریکا معتقد است که وادار کردن طرفین درگیر در جنگ داخلی یمن به انجام مذاکره با یکدیگر، بدون استفاده از فشار نظامی ممکن نیست. از این‌رو آمریکا تصمیم دارد حمایت و پشتیبانی نظامی خود را از عربستان سعودی و متحدانش افزایش دهد. وزیر دفاع آمریکا در دیدار خود با مقامات سعودی تاکید کرده بود که دولت ترامپ مایل است رویکرد کاملا متفاوتی در قبال مسائل منطقه در پیش بگیرد و به آن دسته از سیاست‌هایی که باعث رنجش عربستان شده، خاتمه دهد.

متیس در دیدار خود با ملک سلمان از آن چه «نقش مخرب ایران در یمن و منطقه» خواند، به شدت انتقاد و عنوان کرد که جمهوری اسلامی ایران جنگ‌افزار در اختیار شورشیان حوثی می‌گذارد و این نیروها از این جنگ‌افزارها علیه عربستان و نیروهای متحدش استفاده می‌کنند. متیس همچنین مدعی شده: «هر جا را نگاه کنید، اگر شرارتی در منطقه دیدید، حتما زیر سر ایران است.» وزیر دفاع آمریکا با بیان این ادعا که شاهد آن هستیم که ملت‌های منطقه و هر کجای دیگر در تلاشند تا با نفوذ ایران مقابله کرده و مانع از اختلالات و بی‌ثباتی توسط آنان شوند، بر حمایت آمریکا از عربستان تاکید کرد و گفت آمریکا بر آن است تا بر توان مقاومت عربستان سعودی در برابر «شرارت‌ها»ی ایران بیفزاید.

ایران مقصر اصلی در منطقه

همزمان با اظهارات متیس در دیدار با مقامات سعودی، نیکی هیلی سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد نیز در اظهاراتی بی‌اساس ایران را مقصر اصلی در درگیری‌های منطقه خوانده و در سخنانی تاکید کرده است که آمریکا با همکاری متحدانش از ایران خواهند خواست نسبت به تعهدات بین‌المللی خود پایبند باشد. هیلی این سخنان را در جلسه ماهانه شورای امنیت در مورد مسائل خاورمیانه ایراد کرده است. او در این چارچوب به حمایت ایران از بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه، کمک تسلیحاتی ایران به شیعیان حوثی در یمن، آموزش شبه نظامیان شیعه در عراق و حضور حزب‌الله در لبنان اشاره کرده است. به نقل از ادعاهای بی‌اساس سفیر آمریکا گزارش شده است که آن چه« نقش بسیار مخرب فعالیت‌های ایران و حزب‌الله در خاورمیانه» عنوان شده نیازمند توجه بیشتر است و این موضوع باید در اولویت فعالیت‌های شورای امنیت در منطقه خاورمیانه باشد.

واکنش ایران

اظهارات جیمز متیس و همچنین اظهارات رکس تیلرسون، ضمن بازتاب در رسانه‌ها، واکنش وزیر امور خارجه ایران را به‌دنبال داشت. محمدجواد ظریف در توییتی سخنان تیلرسون را ادعاهای بی‌اساس خوانده و تاکید کرده است که آمریکا ‌باید رویکرد خود نسبت به ایران را تغییر داده و به الزامات پیش‌بینی شده در برجام پایبند بماند. ظریف با رد ادعاهای اخیر مقامات آمریکایی از جمله تیلرسون تاکید کرده اتهامات بی‌پایه آمریکا نمی‌تواند اعتراف آن کشور به اجرای تعهدات برجامی را توسط ایران بپوشاند. آمریکا باید بداند که دیگر قادر نیست جامعه جهانی را با اتهامات بی‌اساس که کذب آنها توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جریان بسته شدن پرونده پی‌ام‌دی اثبات شد، منحرف کند. وزیر امور خارجه ایران در توییتی دیگر اعلام کرد که برجام با حزم و دقت به موضوع هسته‌ای محدود شده است، بدون ورود به سایر موضوعات محل اختلاف، از جمله فعالیت‌های شریرانه دولت آمریکا. ظریف نوشت: «برجام ایالات‌متحده را ملزم به حمایت از اجرای موفق آن از جمله در اظهارات علنی و پرهیز از اثرگذاری منفی بر تجارت عادی ایران می‌کند.»

هشدار روسیه

پس از انتشار اخباری مبنی بر انتقاد رکس تیلرسون وزیر خارجه آمریکا و برنامه بازبینی آن، مسکو به واشنگتن درباره انجام هرگونه اقدام ضدبرجامی هشدار داد. به گزارش «ایرنا» ولادیمیر ورونکوف نماینده دائمی روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، گفت: «انصراف از برجام تهدید‌کننده ثبات جهانی است.» خبرگزاری اسپوتنیک روز پنج‌شنبه هفته گذشته به نقل از این مقام روسی نوشت: «مسکو انتظار دارد، واشنگتن موضع مشخص خود درباره برجام را هفته آینده اعلام کند.» روسیه، اتحادیه اروپا و چین تاکنون بارها با اعلام مخالفت در برابر آمریکا، حمایت خود را از برجام و رد هرگونه اقدام و مانع‌تراشی برای اجرای آن اعلام و بر لزوم تعهد عملی و پایدار همه طرف‌ها درباره این پیمان تاکید کرده‌اند.