مدل خرج دولت تا آخر پاییز

دنیای اقتصاد: بانک مرکزی گزیده‌ آمارهای اقتصادی ۹ ماه نخست سال جاری را منتشر کرد. بر مبنای آمارهای ارائه شده از سوی بانک مرکزی درآمد دولت در ۹ ماه نخست امسال با افزایش معادل با حدود ۲۵ درصدی در مقایسه با دوره مشابه در سال گذشته به حدود ۵/ ۸۸هزار میلیارد تومان رسیده است. مقایسه درآمد تحقق یافته دولت در ۹ ماه نخست سال جاری با رقم لحاظ شده در قانون بودجه سال جاری نشان می‌دهد که در ۹ ماه نخست سال جاری ۷۲ درصد از درآمد پیش‌بینی شده دولت محقق شده است.

بخش مالیاتی درآمد دولت نیز در ۹ ماه نخست امسال در مقایسه با سه فصل نخست سال گذشته در حدود ۲۹ درصد افزایش یافته است. سهم منابع حاصل از اخذ مالیات از مجموع درآمد دولت نیز در ۹ ماه نخست امسال در مقایسه با بازه همسان قبلی، در حدود ۳ درصد افزایش یافته است و به رقمی در حدود سه چهارم واحد رسیده است. رقم ثبت شده برای درآمد مالیاتی دولت نشان می‌دهد که در سه فصل نخست سال جاری در حدود ۳۵درصد از درآمد مالیاتی دولت محقق نشده است. همچنین منابع تحقق یافته مالیاتی دولت در ۹ ماه نخست سال جاری در مقایسه با سه فصل ابتدایی سال گذشته در حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان افزایش یافته‌است. بر مبنی این گزارش در ۹ ماه نخست سال جاری بدهی دولت به شبکه بانکی در حدود ۲۵ درصد افزایش یافته است. همچنین حجم نقدینگی در بازه یاد شده در حدود ۱۸ درصد افزایش یافته است. بررسی اجزای نقدینگی نشان می‌دهد که در ۹ ماه نخست سال جاری به دنبال افزایش سپرده‌های دیداری ترکیب نقدینگی به سمت تقویت پول در مقابل شبه پول تغییر جهت داده است.

شتاب‌گیری هزینه‌های جاری، ترمز هزینه‌های عمرانی

بانک مرکزی گزیده‌ آمارهای اقتصادی ۹ ماه نخست سال جاری را منتشر کرد. این گزارش که هر ماه به‌صورت الکترونیکی منتشر می‌شود منعکس‌کننده اطلاعات و آمارهای اقتصادی در چهار بخش مالی و بودجه، پولی و بانکی، ترازپرداخت‌ها و بازار سرمایه است. بر مبنای نسبت‌های تحلیلی ارائه شده در گزارش بانک‌مرکزی سهم درآمدهای مالیاتی در پرداخت‌های هزینه‌ای دولت در ۹ ماه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته در حدود ۲ درصد افزایش یافته و به بیشترین رقم طی ۴ سال گذشته رسیده است. همچنین در ۹ ماه نخست سال جاری در مقایسه با تمامی دوره‌های زمانی مشابه در ۴ سال گذشته، نسبت درآمدهای دولت به پرداخت‌های هزینه‌‌ای رقم بیشتری را به ثبت رسانده است و در فاصله‌ای معادل با ۱۰ واحد درصد از میانگین این نسبت در چهارسال گذشته قرار گرفته است.

برمبنای آمارهای منتشر شده پرداخت‌های هزینه‌ای دولت در ۹ ماهه نخست سال جاری در مقایسه با بازه مشابه در سال گذشته با افزایش قابل‌توجهی همراه بوده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی در ۹ ماهه نخست سال جاری هزینه‌های جاری دولت با افزایش معادل با ۲۶ درصدی در مقایسه با سال گذشته به رقم ۱۴۰ هزار میلیارد تومان شده است. این در حالی است که این رقم در دوره مشابه قبلی در سال گذشته در حدود ۸/ ۹ درصد افزایش یافته بود. هزینه‌های جاری در واقع اعتباراتی هستند که صرف حفظ فرصت‌های موجود و اعمال حاکمیت دولت در کشور می‌شود. در سوی دیگر هزینه‌های عمرانی دولت اعتباراتی است که به منظور افزایش ظرفیت‌های موجود تخصیص می‌یابد. بر مبنای گزارش بانک مرکزی هزینه‌های عمرانی دولت در حدود ۲۲ درصد کاهش یافته است. این در حالی است که در ۹ ماهه نخست سال گذشته نیز پرداخت‌های عمرانی دولت در مقابل افزایش ۸/ ۹ درصد هزینه‌های جاری دولت، در حدود ۱۳ درصد کاهش یافته بود. بر مبنای گزارش بانک مرکزی افزایش بیشتر هزینه‌های دولت در برابر درآمدهای دولت در ۹ ماه نخست سال جاری در مقایسه با دوره مشابه در سال قبل، باعث افزایش کسری تراز تجاری به میزان ۹ هزار میلیارد تومان شده است. امری که در تفاوت ارقام مربوط به واگذاری دارایی‌های مالی و تملک دارایی‌های مالی نیز منعکس شده است.

کارنامه واگذاری

یکی دیگر از منابع مالی دولت منابع حاصل از «واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای» است. بر مبنای گزارش بانک مرکزی در ۹ ماه نخست سال جاری، منابع حاصل از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای در مقایسه با بازه مشابه در سال گذشته در حدود ۷ درصد کاهش یافته است. شاید بتوان گفت علت اصلی این نزول کاهش ۷ درصدی منابع حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی در ۹ ماهه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته باشد. این در حالی است که منابع حاصل از صادرات فرآورده‌های نفتی و میعانات گازی در ۹ ماه نخست سال جاری در مقایسه با سه فصل ابتدایی سال گذشته در حدود ۱۷درصد افزایش یافته است. ملاحظه همزمان اعداد و ارقام گزارش شده در رابطه با تراز عملیاتی و تراز سرمایه‌ای دولت در سال گذشته نشان می‌دهد که این رقم در مقایسه با دوره مشابه در سال گذشته در حدود ۸ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. با وجود افزایش حدودا ۳۰ درصدی درآمد مالیاتی دولت در ۹ ماهه نخست سال جاری در مقایسه با بازه مشابه در سال پیشین، نسبت منابع حاصل از مالیات برای دولت به پرداخت‌های هزینه‌ای و عمرانی دولت در ۹ ماه نخست سال جاری با کاهش معادل با ۴ واحد درصدی در مقایسه با سال گذشته به رقم ثبت شده برای سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ شده‌است. این در حالی است که نسبت درآمدهای نفتی به پرداخت‌های عمرانی و جاری دولت در ۹ماه نخست سال جاری با افزایش معادل با ۷ واحد درصدی به سطح ثبت شده برای سه ماه نخست سال ۱۳۹۳ رسیده است.

جزئیات مالیاتی

گزارش گزیده‌های آماری بانک مرکزی در یکی از بخش‌ها به بررسی جزئیات آمار مربوط به درآمد مالیاتی مستقیم و غیرمستقیم دولت می‌پردازد. بر مبنای اطلاعات منعکس شده در این بخش بیشترین منبع درآمد مالیاتی دولت در ۹ ماه نخست سال جاری، مربوط به مالیات‌های اخذ شده از اشخاص حقوقی است. انبساط ۴/ ۲۲درصدی در منابع حاصل از این محل مالیاتی در ۹ ماه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته ثبت رقم ۲۲ هزار میلیارد تومانی برای درآمد مالیاتی محقق شده دولت را به همراه داشته است. در میان منابع مالیاتی مستقیم دولت، مالیات بر درآمدها چه در میان کارکنان بخش عمومی و چه در میان کارکنان بخش خصوصی افزایش یافته است. این بخش از منابع مالی دولت که در ۹ ماه نخست سال جاری در مقایسه با بازه زمانی مشابه در سال قبل حدود ۲۶ درصد افزایش یافته است سهم ۳/ ۱۶ درصدی در درآمدهای مالیاتی دولت داشته است. می‌توان گفت افزایش منابع حاصل از این محل مالیاتی مهم‌ترین تاثیر را در افزایش ۲۳ درصدی مالیات‌های مستقیم اخذ شده در ۹ ماه نخست سال جاری در مقایسه با سال گذشته داشته است. بررسی تصویر منتشر شده از درآمدهای مالیاتی نشان می‌دهد که درآمدهای مالیاتی مستقیم سهم ۵۳ درصدی و درآمدهای مالیاتی غیر مستقیم سهم ۴۷ درصدی در منابع تحقق‌یافته مالیاتی داشته‌اند. در میان اجزای مالیات غیرمستقیم منابع حاصل از مالیات بر کالاها و خدمات با در اختیار داشتن سهم ۷۰ درصدی بیشترین سهم را در درآمد مالیاتی غیرمستقیم دولت داشته است. بیشترین افزایش نقطه به نقطه درآمد مالیاتی نیز مربوط به درآمد حاصل از مالیات بر فروش فرآورده‌های نفتی است. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی، این رقم در مقایسه با سال گذشته بیش از دو برابر شده و از رقم ۲ هزار میلیارد به حدود ۲/ ۴هزار میلیارد تومان رسیده است.

افزایش بدهی دولت

یکی دیگر از بخش‌های گزارش گزیده‌ آمارهای بانک مرکزی بررسی «خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های سیستم بانکی» است. براساس داده‌های درج شده در تازه‌ترین نسخه از گزارش «بخش پولی و بانکی»، مجموعه دارایی‌ها و بدهی‌های شبکه بانکی در ۹ ماه منتهی به آذر سال جاری حدود ۶/ ۹ درصد رشد کرده که در مقایسه با رشد ۱/ ۱۴ درصدی بازه مشابه منتهی به آذر گذشته حدود ۵/ ۳ واحد درصد کاهش یافته است. بر مبنای گزارش بانک مرکزی میزان مانده بدهی دولت به شبکه بانکی کشور (شامل اوراق مشارکت دولتی) در ۹ ماه نخست سال جاری رشد ۲۵ درصدی را تجربه کرده است. این در حالی است که میزان افزایش این متغیر در ۹ ماه نخست سال گذشته حدود ۱۵ درصد و در چهار سال گذشته حدود ۱۸ درصد بوده است. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی دولت و «شرکت‌ها و موسسات دولتی» در پایان آذرماه سال جاری بدهی معادل با ۲۱۰ هزار میلیارد تومان به شبکه بانکی داشته‌اند که این رقم در ۱۲ ماه منتهی به زمان گزارش شده حدود ۵۵ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. بدهی «بخش غیر دولتی» به شبکه بانکی نیز در پایان آذر ماه سال جاری به حدود ۸۷۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است که در مقایسه نقطه به نقطه، رشد حدود ۲۵درصدی را نشان می‌دهد.

دارایی‌های خارجی شبکه بانکی کشور نیز در ۹ ماه نخست سال جاری با کاهشی معادل ۶/ ۳ درصد به حدود ۵۶۱ هزار میلیارد تومان رسیده است.

چرخش اندک فرمان نقدینگی

بر مبنای آمارهای منتشر شده از سوی بانک مرکزی حجم «نقدینگی» در ۹ ماه نخست سال جاری به حدود ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده که این رقم در مقایسه با روزهای پایانی سال گذشته حدود ۵/ ۱۶ درصد افزایش یافته است. این درحالی است که انبساط نقدینگی در ۹ ماه نخست سال گذشته حدود ۲/ ۱۸ درصد گزارش شده بود. در میان اجزای نقدینگی، شبه پول سهم ۹۰ درصدی و پول سهم ۱۰ درصدی از مجموع نقدینگی را به خود اختصاص داده‌است. این دو جزء نقدینگی در ۹ ماه نخست سال جاری رشد به ترتیب ۱۷ و ۱۲ درصدی را تجربه کرده‌اند. این در حالی است که در ۹ ماه نخست سال گذشته حجم پول ۴ درصد کاهش و حجم شبه پول ۲۲ درصد افزایش یافته بود. بنابر این به نظر می‌رسد نقش پول در ترکیب نقدینگی طی یک سال منتهی به زمان گزارش شده تقویت شده و روند چرخش نقدینگی به سمت شبه‌پول اندکی تقلیل یافته است. بررسی آمارهای منتشر شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد در ۹ ماه نخست سال جاری حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص حدود ۱۲ درصد کاهش یافته است. اما حجم سپرده‌های دیداری که در ۹ ماه نخست سال گذشته تغییر چندانی نکرده بود در ۹ ماه نخست سال جاری حدود ۲۲ درصد افزایش یافت.

تصویر ترازنامه‌ای بانک مرکزی

بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد «دارایی‌های خارجی» بانک مرکزی در ۹ ماه نخست سال جاری حدود ۵ درصد کاهش یافته و به حدود ۳۳۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی و بدهی دولت به بانک مرکزی طی ۹ ماه نخست سال جاری به ترتیب معادل ۵/ ۱۷ درصد و ۴۵ درصد افزایش یافته است. مقایسه این آمار با تحرکات این دو متغیر در ۹ ماه نخست سال گذشته نشان می‌دهد که با وجود کاهش ۹ واحد درصدی شتاب افزایش بدهی بخش دولت به بانک مرکزی در مقایسه نقطه به نقطه، سرعت رشد بدهی دولت به بانک مرکزی حدود یک واحد درصد افزایش یافته است. در میان سایر اجزای دارایی‌های بانک مرکزی طی ۹ ماه منتهی به زمان گزارش شده حجم اسکناس و مسکوک دو برابر و ارزش سایر دارایی‌های بانک مرکزی ۵/ ۴ برابر شده است.