آیا استعفای مایکل فلین به سود ایران است؟

رضا نصری
حقوقدان موسسه عالی مطالعات بین‌المللی ژنو

استعفای مایکل فلین یک جنبه مثبت دارد و آن اینکه یکی از چهره‌هایی که برای دشمنی‌اش با ایران شهرت یافته بود، از یک پست مهم برکنار شد. این برکناری از آنجا اهمیت مضاعف پیدا می‌کند که دولت دونالد ترامپ - پیرو مدلی که در برخی دولت‌های آمریکا، به‌ویژه در زمان جنگ سرد (و دولت اول بوش) مرسوم بود - قصد دارد مرکز ثقل سیاست خارجه را به جای وزارت امورخارجه به «شورای امنیت ملی» منتقل و آن شورا را - به جای یک نهاد مشورتی - به یک نهاد «سیاست‌گذار» تبدیل کند.

وزارت امورخارجه در آمریکا - و در بسیاری از کشورها - به دلیل ماهیت، ساختار و میزان تحصیلات و جهان‌دیدگی افرادی که در آن مشغول هستند - معمولا نهاد نسبتا معتدلی است و با برخی تندروی‌ها و ماجراجویی‌ها همدلی ندارد، اما شورای امنیت ملی چنین نیست.

این شورا بعضا متشکل از افراد نظامی مسلک و ایدئولوگی است که مستعد پیاده کردن طرح‌های خطرناکی هستند و هرگاه این شورا قابلیت «سیاستگذاری» یافته (مانند دوره کسینجر و برژینسکی و کاندولیزا رایس)، سیاست خارجه رنگ و بوی ماجراجویی گرفته است.ضمن اینکه نزدیکی فیزیکی میان دفتر کار مشاور امنیت ملی و رئیس‌جمهوری - که هر دو در کاخ سفید مستقر هستند - میزان تاثیرگذاری مشاور را نسبت به وزیر افزایش می‌دهد. اینکه آقای ترامپ اهل «خواندن» نیست و به توصیه‌های شفاهی به مراتب بیشتر از گزارش‌های کتبی اهمیت می‌دهد نیز - از این لحاظ - میزان تاثیرگذاری مشاور امنیت ملی بر رئیس‌جمهوری را دوچندان می‌کند. از این‌رو، کناره‌گیری یک چهره ضدایرانی از این مقام، نکته مثبتی است.

اما در یک لایه عمیق‌تر، کناره‌گیری مایکل فلین - به بهانه نزدیکی با روسیه - نشان می‌دهد که تا چه میزان عواطف و تحلیل‌های «ضدروسی» در ساختار سیاسی آمریکا غالب است و تا چه حد گشایش سیاسی میان مسکو و واشنگتن با موانع ساختاری روبه‌رو خواهد شد. این نکته الزاما به نفع ایران نیست، چرا که اگر فضا مساعد بود - و مایکل فلین با مسکو همدلی داشت - روسیه می‌توانست در تعدیل رویکرد دولت ترامپ به ایران نقش مهمی ایفا کند. در نتیجه، اینکه کناره‌گیری مایکل فلین در یک تحلیل کلی‌‌تر به نفع ایران تمام خواهد شد یا خیر، بستگی به این دارد که جانشین او چه کسی باشد. اگر جانشین او یک چهره ضدایرانی دیگر باشد که با مسکو هم ارتباط و همسویی ندارد، چه بسا ضرر کرده باشیم.