سرنوشت اتحاد ایران- روسیه در دوره ترامپ

دنیای اقتصاد: روسیه و ایران اتحادی بی‌سابقه اما حساس را در خاورمیانه تشکیل داده‌اند. همکاری ایرانی-روسی برای تضمین بقای حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه و پس گرفتن حلب از گروه‌های تروریستی حیاتی بوده است. بمب‌افکن‌های روسی برای بمباران پایگاه‌های تروریست‌ها در سوریه از پایگاه هوایی ایران استفاده کرده‌اند و به نظر می‌رسد مسکو و تهران یک‌توافق تسلیحاتی عمده را نهایی خواهند کرد که بر اساس آن روسیه برای نیروی نظامی ایران تسلیحات پیشرفته فراهم خواهد کرد. اما یک پرسش اساسی همچنان باقی است: آیا همکاری ایران-روسیه بر اساس تلاقی منافع موقتی به‌وجود آمده است یا به یک تحول جدید اشاره می‌کند که احتمالا تاثیری عمیق بر منافع آمریکا در منطقه دارد؟

به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، نشریه آمریکایی نشنال اینترست در تحلیلی نوشته است که در حال حاضر، پاسخ روشنی وجود ندارد که آیا همکاری بین مسکو و تهران پایدار خواهد ماند یا خیر. اتحاد روسیه با ایران بر مبنای انزجار مشترک نسبت به نفوذ آمریکا در خاورمیانه مستقر است، اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، برای برقراری روابط مستحکم‌تر بین مسکو و واشنگتن ابراز تمایل کرده است. درصورتی که در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، روسیه و ایالات‌متحده به یکدیگر نزدیک‌تر شوند، ایران احتمالا شاهد تضعیف یا گسست همکاری با مسکو خواهد بود.

ایران برای حمایت از نظام بشار اسد در جنگ علیه تروریست‌های مورد حمایت رقبای منطقه‌ای تهران، ازجمله عربستان سعودی و ترکیه، اقدامات زیادی انجام داده است. گفته می‌شود ایران کمک‌های مالی برای اسد فراهم کرده و نیروهای نظامی خود را برای ارائه کمک‌های مستشاری به سوریه گسیل کرده‌است. اما بدون مداخله نظامی روسیه در جنگ سوریه، استراتژی ایران به ثمر نمی‌رسید. نیروی هوایی روسیه نقش بسیار مهمی در توانمندسازی نیروهای سوری در فتح حلب داشته است. دیپلماسی روسیه نیز احتمالا نقش اساسی در دستیابی به راه‌حل سیاسی برای درگیری‌های سوریه در راستای منافع رژیم اسد خواهد داشت. گرچه ایران نقش مهمی در سوریه دارد، اما برای مسکو شریک کوچک‌تر محسوب می‌شود. نشنال اینترست در ادامه این تحلیل نوشته‌است: «روسیه تنها قدرتی است که تمایل دارد به ایران تجهیزات نظامی پیشرفته بفروشد. سال‌ها تحریم به دلیل برنامه‌های هسته‌ای، روند مدرن‌سازی نظامی تهران را کند کرده است. مسکو و تهران درحال مذاکره درمورد قرارداد تسلیحاتی هستند که گفته می‌شود حدود ۱۰ میلیارد دلار ارزش دارد، اما براساس برجام، فروش تسلیحات عمده به ایران بدون تصویب شورای امنیت، تا سال ۲۰۲۰ ممنوع است. بنابراین احتمالا ایران برای دستیابی به تسلیحات روسی باید سال‌ها منتظر بماند و این مساله موجب می‌شود به نیروی نظامی روسیه در منطقه وابسته باشد.» نشنال اینترست اضافه کرده‌است: بزرگ‌ترین مساله‌ای که نفوذ ایران در منطقه را تهدید می‌کند از گرم شدن روابط آمریکا و روسیه ناشی می‌شود. ترامپ به شدت از برجام انتقاد کرده و حتی تهدید کرده است که آن را پاره می‌کند. البته با توجه به اینکه جامعه بین‌الملل، به‌ویژه روسیه، از این توافق حمایت کرده است، فسخ برجام از طرف آمریکا بعید به نظر می‌رسد. اما دولت منتخب ترامپ اعلام کرده است که قصد دارد درمورد برجام سختگیری بیشتری انجام دهد و به بهانه فعالیت‌های منطقه‌ای و نقض حقوق بشر، تحریم‌های بیشتری را علیه ایران اعمال کند.

البته ممکن است ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، از اعمال فشارهای جدید آمریکا بر ایران جلوگیری کند، زیرا همکاری تهران با مسکو در سوریه موفقیت‌آمیز بوده است و این همکاری می‌تواند در دیگر نقاط حساس نیز موفق باشد. اما به‌رغم همکاری‌های اخیر، صمیمیتی بین ایران و روسیه وجود ندارد. این دو قدرت به‌طور تاریخی رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند، روسیه تمایلی ندارد یک قدرت بزرگ مسلمان در جنوب این کشور رشد کند و ایران همچنان نسبت به نیات روسیه بدگمان است. انزوای دیپلماتیک و مشکلات اقتصادی، تهران را به سمت اتحاد با روسیه سوق داده است. این در شرایطی است که هیچ تضمینی وجود ندارد که پوتین برای دستیابی به روابط بهتر با آمریکای دوران ترامپ، به ایران خیانت نکند. ترامپ اعلام کرده است که تمایلی به تسلیح شورشیان سوری ندارد و حتی در جنگ علیه گروه داعش با روسیه همکاری خواهد کرد. بنابراین وقتی روسیه می‌تواند با آمریکا همکاری کند، پوتین چه نیازی به ایران دارد؟ اما بعید است روسیه به دلیل یک رابطه بهتر، ایران را به‌طور کامل کنار بگذارد. حتی با بهبود روابط روسیه و آمریکا، رقابت این دو کشور ادامه خواهد یافت و مسکو همکاری با ایران را حفظ خواهد کرد تا از ریسک‌های ناشی از تشدید تنش‌ها با آمریکا بکاهد.